Þjóðviljinn - 14.11.1945, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 14. nóv. 1945.
P JÖÐ V J L JIN N
g-aag-agg: r'. ...
Mjólkureftirlitið fýrr og nú
Eftir Sigurð Pétursson
Mjólkursamsalan í Reykja-
vík varð 10 ára þ. 7. janúar s.l.
Ég undirritaður var startsmað-
ur fyrirtækisins í 10 ár. Var ég
með samþykki heilbrigðis-
stjórnarinnar ráðinn þangað d
september 19.‘55 til þess að hafa
eftirlit með rnjóik, rjóma. og
skyri, sent Mjólkursamsalan
hafðí hér til sölu. í lok janúar-
mánaðar 1945 sagði ég þessu
starfi upp og lagði það niður
30. september s.l.
Það kom í ljós strax í októ-
ber 1935, að gerilsneyðing
mjólkurinn í Mjólkurstöðinni
í Reykjavík var ekki í lagi.
Gerðu sum, dagblöðin hér þá
óp mikið að .eiganda stöðvar-
innar, sem var Mjó.lkurfélag
Reykjavíkur, einkum þau
blöð, sem talin voru standa
næst Mjólkursamsölunni.
Síðan eru liðin 10 ár, og
ennþá eru vélar stöðvarinnar
í ólagi. Nú er stöðin eign
M jólkursamsölunnar og í
miklu verra ástandi en hún
var 1935. F.n nú er blað það,
sem næst Mjólkursamsölunni
stendur, Tíminn, með per-
sónulegan skæting og svívirð-
ingar til mín fyrir að hafa gef-
ið héraðslækni skýrslu um á-
standið.
Á fyrstu starfsárum Mjólk-
ursamsölunnar kom brátt ann-
að atriði í ljós, sem átti eftir
að spilla mjög. gæðum mjólk-
urinnar, en það var sú aðstaða
Mjólkurbús Flóamanna (M.F.j,
og Mjólkursamlags Borgfirð-
inga (M.B.), að geta lagt inn
mjólk í Mjólkurstöðina í
Reykjavík án flokkunar og
verðfellingar á 3. og 4. Ilokks
mjólk. Gallinn á þessu skipu-
lagi kom fyrst í ljós á haust-
mjólkinni frá M. F., sem vegna
mjög langra aðflutninga var
oft orðin skeinmd er hún kom
til Reykjavíkur. Fór ég þá oft
austur í M. F. til þess að fá
valda úr þá mjólk, sem yngst
var og stytzt þurfti að flytja.
Eg var jrá ekki vel kunnugur
rekstri Mjólkursamsölunnar
og sagði eitt sinn við mjólkur-
bússtjórann (C. Bryde), að
mjólkin frá M. F. yrði verð-
felld ef hún færi í 3. o<> 4.
o
llokk í Mjólkurstöðinni í
Reykjavík. Við þetta brá
mjólkurbússtjóranum allnrik-
ið og kom honum þetta mjög
á óvart. Þegar til Reykjavíkur
kom fór ég að athuga jretta
nánar og kom þ.á í Ijós, að ég
hafði ekki haft á réttu að
standa. Mjólkin frá M. F. var
lögð inn í Mjólkurstöðina í
Reykjavík án flokkunar og
verðfellingar.
Þessi aðstaða M. F. og M. B.
er óbreytt ennþá, en nú hefur
hún miklu alvarlegri afleið-
ingar, þar sent bú þessi senda
meginhlutann af þeirri mjólk,
sem Mjólkurstöðin í Reykja-
vík tekur á móti. Jafnvel á
þeim árstíma, sem flutningar
eru greiðastir og
búin hafa
rnestri mjólk að velja úr,
leggja ]rau ónothæfa -4. flokks
nrjólk í tonnatali hér inn í
Mjólkurstöðina.
—o—
Þegar M jólkursamsalan var
stofnuð 7. jan. 1935, gerðu
niargir sér vomr. urn, að gott
skiptdag kæmist, á mjólkua-
málið og unnið yrði að því að
tryggja íbúum Reykjavíkur og
Hafnarfjarðar góða mjólk og
mjólkurvörur. Hvað snertir
gæði og meðhöndlun neyzlu-
mjólkurinnar, Jrá hafa þessar
vonir brugðizt hrapallega. í
skýrslu minni til héraðslækn-
isins í Reykjavík Jr. 27. ág. s.l.
og í bréfi dags. 7. okt. s.l. benti
ég sérstaklega á tvö atriði við-
víkjandi neyzlumjólkinni í
Reykjavík, sem ég taldi alger-
lega óviðunandi:
í fyrsta lagi: Mjólkurstöðin
í Reykjavík tekur á móti
rniklu af mjólk, sem .ekki er
hæf til gerilsneyðingar sem
neyzlumjólk.
Rangfærslur Tímans um togara
kaup Nýbyggingarráðs hraktar
í öðru lagi: Vélar stöðvar-
innar eru svo úr sér gengnar,
að engin trygging er fyrir þ\ í.
að mjólkin sé alltaf gerih
sneydd.
Á hccði pessi atriði hef ég
matgsinnis bent, stjórnendum
Mjólkursanisölunnar, bccði
munnlega og skriflega, en allt-
af án árangurs. Ummæli Tím-
ans Ji. 6. og 9. nóvember 1945
um það, að ekki sé kunnugt
um, að ég hafi beitt mér fyrir
neinum umbótum hér að lút-
andi meðan ég var starfsmað-
ur Mjólkursamsölunnar eru
því tilhæfulaus ósannindi, sett
fram. til að reyna að sverta mig
persónulega, þar sem engin
rök fundust til að hnekkja á-
lyktunum mínum. Ég ætla að
ráðleggja ritstjóra Tímans og
sr. Sveinbirni að lesa yfir öll
þau bréf, sem ég hef skrifað
Mjólkursamsölunni. og hug-,
leiða síðan, hvort þcir vilja
standa við ofannefnd ummæli
bæði í tíma og eilífð, og hvort
þau muni vera verðskuldaðui
þakklætisvottur til mín fyrir
10 ára mjög erfitt starf hjá
M jólkursamsölunni.
Þeir tveir ofannefndir höf-
uðgallar, sem ég taldi vera á
mjólkinni hér í Mjólkurstöð-
inni, eru algerlega stjórnend-
um Mjólkursamsölunnar að
kenna. Þessir menn hafa unn-
ið markvisst að því, að færa út
mjól kurverð j öf n u narsvæðiðog
gera þannig mjólkurflutning-
ana erfiðari og víða nær ó-
framkvæmanlega. Þeir hafa
skapað sér aðstöðu til þess að
flytja mjólk úr fjarlægum
sveitum og leggja hana inn í
Mjólkurstöðina í Reykjavík
sem 3. og 4. flokks rnjólk, án
Jres að fá þar á hana verðfell-
ingu. Þeir hafa reynzt þess ó-
megnugir, að útvega nothæfar
vélar í Mjólkurstöðina. Þeir
láta ennþá nota sömu vélar og
sömu stöðvarbyggingu og þeir
töldu . sjálfir- ónothæla fyrir
nær 10 árum. Þeir tóku ekki
tilboði um ný . og fullkomin
gerilsneyðingartæki, sem þeim
stóð til boða ,1939, þrá.tt fvrir
mjög ákveðna tillögu núna um
að f,á Jressar v.élar. Og þeir hafa
barizt á móti þvj, að sett v.erði
ný reglugerð um mcðhöndlun
mjólkurinn.ai', .vegna þess að
reglugerðin Jrvingaði. þá, jil
verulegra uinbóta.. .
Og svq vill Tíminn fá hing-
að erlenda sérfræðinga.,
Ég held því fram. að hingað
fáist aldrei erlendir .mjólkur-
fræðingar, sem verða sannnála
núverandi stjórn Mjólkur-
samsölunnar um flokkun ,og
flutninga á mjólk. Einu sinni
fékk Mjólkursamsalan hingað
erlenda sérfræðinga, þ. á m.
próf. Kjærgaard Jensen, þekkt-
asta mjólkurfræðing Dana.
Hver varð árangurinn af
þéirri för?
—o—
í Morgunblaðinu þ. 2. okt.
geiði ég allítarlega grein fyrir
aðstöðu minni við mjólkurefu
irlitið hjá M jólkursamsölunni-
Var það daginn eftir að for-
maður mjólkursöhmefndar,
Sveinbjörn Högnason, hafði
hótað að reka migv cf ég þegði
ekki um Jressi mál. Yfirleitt
hlaut ég alltaf skammiv og sví-
virðingar hjá stjórnendum
Mjólkursamsölúnnar, þegar ég
lét opinbevlega í ljós skoðanir
mínar á mjólkurniálu.num, ef
ég var ekki á sama máli og
Jreir.
Umkvartanir rnínar og til-
Lögur til stjórnenda Mjólkur-
samsölunnar um flokkun
mjólkurinnar og gagngerar
umbætur á vélum Mjólkur-
stöðvarinnar liafa engan ár-
angur borið. Hef ég birt
nokkrar greinar um þetta efni,
að Jrví er virðist líka árangurs-
laust. Hvað stjórnendur
Mjólkursamsölunnar snerti,
þá blátt áfram gafst ég upp á
’)ví að tala við þá, enda vildu
Frá Nybyggingarráði 'nefur
Þjóöviljanum borizt eftir-
farandi:
I blaðinu Tíminn 12. okt.
1945 stendur svohljóðandi:
„í fyrstu samninganefnd
ina sem send var út, voruj
valdir menn, er ekkert!
höfðu til brunns að bera í
þessum efnum. Afleiðingin
varð líka sú, að nefnd-
in þóttist geta útvegað tog-
ara fyrir 1.7—1.9 milíj. kr„
óg á þeim grundvelli ■ var
gengiö til, samninga. Nú
virðist komið í ljós, áð skip-
in kcsta alltaf 2 V2 millj. kr.
Munu þess vrst ekki dæmi,
að nokkurri nefnd had
skjátlast meira, og mun það
draga slæman dilk á eftii
sér“.
smíöaleyfi á nýtízku togur-
um. Sakir stóðu þá þannig,
aö íslenzku ríkisstjórninni
hafði tekizt að fá leyfi fyrir
smíði aðeins 6 togara í Bret
, landi, og þótti mjög óvæn-
lega horfa um frekari leyfi
þaöan, þar sem ásókn var
mikil frá öðrum Evrópuríkj
ura, er misst höföu mikinn
hluta skipastóls sns í styrj-
öldinni
Þessir voru yaldir til far
arinnar Helgi Guðmunds-
son bankastjóri, Gunnar
Guðjónsson skipamiðlari og
Oddur Helgascn útgerðarm.
og var hann tilnefndur af
félagi íslenzkra botnv.örpu-
skipaeigenda.
Verkefni sendimanna þess
ara var það, að útvega
„ smíða- og útflutningsleyfi
Og i sama Waði stendur ^ byggingarBlássum,og-
síðan 26. s. m. svohljóðandi:
,,Þó er það vitaö, að verð
togaranna veröur alltaf 2.5
millj. króna eða 600—800
þús. kr. meira en upphaf-
lega var tilkynnt. Þessi
nukla verðhækkun virðist
fyrst og fremst liggja í þv'
hversu illa var gengið frá
bráðablrgðaxsamningum,því
að Jjölmörgu þurfti að
breyta 1 þeim, en slíkar
breytingar veröa jafnan dýr
ari, þegar samið er um þær
eftir á“. ,
Þar sem sendimenn Ný-
byggingarráðs hafa oröið
fyrir svo þungu ámæli að ó
veröskulduðu, þá telur Ný-
byggingarráð sér skylt aö.
upplýsa eftirfarandi:
Nefnd sú, sem aö er vik-
ið í nefndum ummælum, er
sendinefnd, er fór utan í|?
júlímánuði á vegum Ný
byggingarráðs til að útvega
að. Mjólkurbússtjórinn aftur á
móti hafði a.lla stjórn á hendi
í stöðinni og lét gera \ ið tækin
þegar þau biluðu. Hefur hann
sýnt þar mikla þrautseigju og
dugnað. þar sem oft. hefur
þurft að vinna dag og nótt í
stöðinni og framkvæma stórar
viðgerðir á véLumim. í nætur-
þcir líka sem minnst við mig vmnu-
tala. Eg hugsaði mér þá, að ég
skyldi vera mjólkurbússtjór-
anum til aðstoðar og bjarga
því sem bjargað yrði fram til
stríðsloka, en láta afskipatlaust
Jdó að stjórnendur Mjólkur-
samsölunnar höguðu sér eins una’ ^ 111
og fávitar í mjólkurmálunum.
Það eina sem hapgt var að gera
var að reyna að tiyggja það,
að mjólkin væri sem oftast
Þá-e'r komið að gerilsneyð-
ingartækjunum sjálfum og af-
köstUW þeirra. Er hér um tvær
tækjasamstæður að ræða og,
blandast injólkin úr þeimoft-
ast saman eftir gerilsneyðing-
þessi tæki er það
fyrst að segja, að þau eru ónot-
hccf. Eru þau svo mikið bil-
uð, að engin leið er að nota
þau á þann hátt, sem fyrirskip-
nægilega hituð í gerilsneyð-1 C1 a* veiksmiðjunum. ei
ingartækjunum og óhreinkað-j -s,1:nÓuðu Jjau. 1 il Jress að ná
sæmilegu örýggi, yar ékki ann-
að að gera en að hækka hita-
ist sem minnst í stöðinni eftir
gerilsneyðinguna. Um þetta
tókst ágæt samvinna milli
mjólkurbússtjórans og mín.
Mitt verk var að taka nær dag-
lega sýnishorn af mjólkinni,
ýmist í stöðinni eða í búðun-
um og láta mjólkurbússtjór-
ann strax yita, ef eitthvað var
stigið og hita all.ta.f no.kkru
meira en tilskilið er. Með
þessu móti hefur náðzt góð
„pastörjserunar-effekt“, þeg-
ar allt hefur verið í lagi, og
gerilsneyðingarmjólkin hef-
Framhald á 7. síðu.
leysti hún verkefni sitt af
hendi með þeirn ágætum,
að í sta'ð 6 togara, sem áð-
-ur hafði fengizfc leyfi fyrir,
eru nú komnir 30, og .er það
því nokkuö mikil fjarstæða
að segja, að menp þessir
hafi ekkert haft til brunns
að bera í þessum efnum.
Tilboöin og leyfin, sem
nefndinni hafði veriö falið
áð, útvega og sem hún kom
með, voru miöuö við 170
feta löng skip af þeirri gerð,
sem bezt og fullkomnusfc
hafa yerið byggö i Fpglandi
og var áæfclaö verð, ,tæpar
2 millj. króna.
í frumsamningnum um
smíðii skipanna var svo ráð
fyrir gert, að sérfróðir
menn yrðu sendir til að
ganga endanlega frá samn
ingnum. Til þess voru vald-
ifc þeir Helgi Guómundsson
bankastjóri, Gísli Jónsson
alþm. og Aöalsteinn Pálsso í
skipstjóri. I samráði við út
gerðarmenn cg togr.raskip-
stjóra eftir því er til náðist,
og formann Sjómannafélags
Reykjavíkur, var farið fra n
á mjög miklar breytingar á
skipunum. Lengd skipanm
var aukinn um 5 fet upp í
175 fet með tilsvarandi
aukningu allra s-'vöarhlut
fa’la, afl vélar aukiö að
niklum mun, ketill kynntur
með olíu í stað kola, auk
þess sem allay hjálparvélar
verða dieselknúðar. Ymsar
aðrar umbætur voru gerðar,
þar á meðal yom vistai*ver-
u’ sjómanna stækkaöar og
bættai oA miKjura mun.
Eiga skip þessi að vera á
allan háft þau fullkomn-
ustu fiskiskip, sem nokkur
bjóð önnur enn hefur aflað
sér
Þetta er ástæöan fyrir
bví, aö skipin eru dýrarx en
gert var ráð fyrir í tilboð
i’m þeim. sem fyrri nefndin
kom, með. Hér er um meiri
og fullkomnarj skip áö
ræða en henni var, falið að
útvega tilþoð á.
Reykjavík, 13. nóv. 1945.
Jóhann Þ. Jósefsson.