Þjóðviljinn - 08.06.1946, Qupperneq 3

Laugardagur 8. júní 1946
ÞJÓÐVILJINN
3
Mmnzt 2000 ára afmælis Lucretiusar
l'Tr 1. þœtli. Talið frá vinstri: Brynjólufr, NorófjörS, Valdimar,
Valur oy Jón Aöils.
,,Tondeleyo“ eftir Leon Indriði með eitt aðalhlutverk
Gordon er enskt leikrit,
]pekkt undir nafninu White
Cargo (Hvítur farmur), og
fjallar um líf hvítra manna
á vesturströnd Afríku, hita-
beltissvæðinu, baráttu þeirra
við óheilnæmt loftslag og ein
angrun. Maðurinn, sem kem-
ur, hugsar sér að halda áfram
að lifa siðmenningarlífi, en
óheilnæmi og óhugnaður um-
hverfisins brjóta niður vilja
hans smátt og smátt. Hann
hættir að hafa sinnu á að
ganga vel til fara, verður æ
östyrkari á taugum, tekur
saman við kynblendings-
Nýlega héldu eðlisfræði- og
stærðfræðideild, sögu- og
heimspekideild og bókmennta
tungumáladeild Vísindafélags
Sovétríkjanna sameiginlegan
fund til að heiðra minningu
Títusar Carusar Lucretiusar,
sem dó fyrir 2000 árum. Vara
forseti Vísindafélagsins, V.
Volgin, helgaði setningar-
ræðu sína kvæði Lucretiusar,
ið, leikur Langford, manninn, |”De rerum natura“, sem hann
sem kemur, og fer það einn- kvað enn vekja áhuga eðlis-
bar þær saman við niðurstöo-
ur nútímavísinda.
:g prýðilega úr hendi. — Jón
Aðils leikur Weston, mann-
inn, sem er kyrr, hinn harð-
gerða og hranalega mann,
sem stendur allt af sér. Jón
nýtur sín vel í þessu hlut-
verki, enda hefur honum
sjaldan tekizt betur. Eink-
um er leikur hans í síðustu
sýningunni eftirminnilegur.
Hinn drykkfelldi læknir, sem
búinn er að þrauka tuttugu
ár í hitabeltinu, verður geð-
þekkur og mannlegur í með-
ferð Vals Gíslasonar. Bryn-
stúlku þvert ofan í ásetning I jólfur Jóhannesson leikur
Ashley, manninn, sem fer, á-
takanlega og af góðri leikni.
Sérstaka athygli vekur leikur
Ingu Þórðardóttur í hinn
vandasama hlutverki Tondel-
eyo, eina kvenhlutverkinu í
þessum leik. Inga hefur áð-
ur l’eikið mjög laglega, t. d.
í Uppstigningu, en að þessu
sinni tekst henrti þó langbezt,
og verður ekki um það efazt,
að hún hefur athyglisverða
sérkennilega hæfileika.
Wilhelm Norðf jörð leikur trú
hoðann, og er leikur hans
helzt til daufur. Önnur hlut-
rerk eru smá. Gestur Pálsson
leikur skipstjóra, Valdimar
Helgason vélstjóra, Rúrik
Geslur Pálsson sem skipstjórinn. | T. Haraldsson Worthing og
sinn, bíður æ meiri ósigur fyr
ír umhverfinu. Efnið er ekk-
ert sérstaklega stórbrotið eða
merkilegt, en höfundurinn
fjallar um það af raunsæi og
hagleik, svo að leikritið er
beinlínis áhrifamikið á köfl-
um, einkum framan af. Þeg-
ar á líður, pr ekki laust við.
að hinn tilbreytingarlitli ó-
Rugnaður fari að þreyta áhorf
andann,- ef hann hefur ekki
lifandi áhuga fyrir sjálfu
viðfangsefni leiksins.
Frumsýning Leikfélagsins
s. 1. fimmtudagskvöld heppn-
aðist sérlega vel, enda fékk
hún ágætar viðtökur hjá á-
horfendum. Indriði Waage
hefur annazt leikstjórn, og
bar sýningin með sér, að
hann hafði unnið það verk
af vandvirkni og góðum skiln
ingi. Honum hefur tekizt vel
að seiða fram óhugnað leik-
ritsins, gefa leiknum hinn
rétta „rytma“. Auk þess fer
Sigfús Halldórsson Jim Fish,
svartan þjón.
G. Á.
Ilerfur þú eignast
KOSNINGAHAND-
BÓK
ÞJÓÐ VILJANS
> Ómissandi til að
kynna sér fylgi flokk-
anna við síðustu
kosningar og til að
fylgjast með talningu
í kosningunum 30.
júní.
fræðinga, heimspekinga o'
málfræðinga, þótt 2000 ár
séu liðin síðan það var ort. I
ræðu sinni bar Sergei Vavil-
off, forseti Vísindafélagsins,
mikið lof á Lucretius.
sem fyrr og síðar hefur ver- Ivan Tolstoi, bréffélagi %
ið fordæmt sem skáldskapar- málfræöideilcl Vísindafélags-
grein, verður í höndum Luc- ins, ræddi síðan skáldskapar-
retiusar voldug brú yfir það gildi verka Lucretiusar. I
aldabil, sem skilur hann frá ræðu um heimspekiskoðanir
okkur. Enginn vafi er á því,
að Galilei, Newton og Lom-
onosov fengu hugmyndir sín
ar um frumeindirnar
kvæði Lucretiusar."
„Grundvallaratriði efnis-
hyggjunnar, þótt á frumstigi
sé, túlkar Lucretius af fastri
Lucretiusar benti prófessor
V. Svetlof á, að líta bæri á
verk hans sem hámark efnis-r
úr hyggjunnar í fornöld, og
grundvöllinn að þróun efnis-
hyggjunnar á Endurreisnar-
tímabilinu og nú á tímum;
Hann benti á, að Marxistisk-
sannfæringu og skáldlegri | Leninistisk heimspeki hefói
andagift. Við nútímamenn, | alltaf haft Lucretius í háveg-
er getum séð frumeindirnar um sem ástríðuþrungimí
með eigin augum, talið þær, sannleiksleitanda, sem fano.
klofið og handsamað orkuna, | sannleikann í náttúrulögmál-
sem þær geyma, finnum > unum, sem heimurinn stjórn-
„Varla getur það skálcl- kvæði Lucretiusar grundvöll
rit eða vísindarit frá forn-
öld“, sagði Vaviloff, „jafnvel
þótt með séu talin rit Hóm-
ers, Evripidesar, Evklíds,
Arkimedesar, Virgils og Ov-
ids, er veitt hafði slíkt lífs
magn og listarnautn um alda
raðir sem hið ódauðlega
kvæði Lucretiusar. Það vakti
aðdáun Cicerós og Virgils en
bræði kirkjufeðranna. Þaö
var sú uppspretta, sem New-
ton og Lomonosov sóttu
kenningar sínar í. Hertzen
skemmti sér við það og Karh
Marx þótti mikið ' til þess
koma.“
„Ekki er því svo varið, ao
styrkur Lucretiusar sé fólg-
inn í rímleikni né heimspeki-
og vísindaskoðunum. I þeirri
efnum fetar hann í fótspor
kennara síns Epicurusar, scm
hann hefur til skýjanna.
Styrkur hans er hið frábæra
samræmi milli lieimspekilegs
innihalds kvæðisins og bún-
ings þess. Lærdómskvæði,
Nýtt gos í
leirhvernum!
ast af.
inn að heimsskoðun okkar.
Lucretius beinir athygli sirmi
fyrst og fremst að hinni eðl-
isfræðilegu hlið svo flókinna
viðfangsefna sem hreyfijag-
um himinhnattanna engu síö-
ur en einföldustu fyrirbrigða.
Kvæði hans er því hin elzta
tilraun, sem við þekkjum, ti!
að skýra náttúruna í heild á
eðlisfræðilegan hátt.“
„Eins og Demokritus og
Epicurus ræðir Lucretius um
tilveru frumeinda, og ákveði
hin margvíslega niðurröðun
þeirra lögun allra hluta. Ö-
aðskiljanlegur eiginleiki frum
eindanna er hreyfingin. Epic-
urus og Lucretius kenna báð
ir, að hreyfingin sé einn
frumeiginleiki allra hluta
engu síður en rúmtak og
þyngd.“ Ræðumaður gerði
síðan grein fyrir eðlisfræðí-
hugmyndum Lucretiusar og
Lausavísa
Eins og kunnugt er lýsti liinu
nýi ritstjóri „Freys“ því á átak-
anlegan liátt, hversu sorglegt
það væri að ferðast um sveitir
landsins sökum þess, aö þar
væri allt kvenfólk komið úr
barneign, og lagði til að hafinu
væri innflutningur á finnskuin
stúlkum. Þá var liessi vísa ort í.
Kaupmannaliöfn:
1 íslenzkum sveitum má brátt
vænta fjölgunar fæöinga,
sem frekast mun þakkaö ötulleik
búnaöarf ræöinga:
þeim nægir ei lengur aö kyn-
bæta húsdýrahjöröina,
lieldiir vilja þeir sjálfir uppfylia
lý l jöröina.
Nú er leirhver Alþýðu-
blaðslns, Guðmundur Haga-
lín, aftur orðinn fullur af
leir, og nýtt gos hófst í morg-
un, eins og skýrt er frá í
Alþýðublaðinu í dag undir
fyrirsögninni „'Margt býr í Eg er negri:
kýrhöfðinu“. (!) Búast hvera Fia.s' og nóltin er ég svartur,
LANGSTON HU6HES:
B©lílOMKI
Ey licf vcriö söngvari:
fræðingar við því að gos leir
hversins haldi áfram með
stuttum millibilum fram að
kosningum.
og bœkurnar fást í
bókabúö MÁLS OG MENNINGARN
eins og myrkviöir
Afríku er eg
svartur.
Eg lief veriö þræll:
Cœsar skipaöi mér aö sópa
dyraþrep sín.
Eg burstaöi stigvél Washinglöns.
Eg lief veriö verkamaöur;
Eg byggöi pýramidana.
Eg hræröi steypuna i skýja-
kljúfana.
Alla lciö frá Afriku lil Georgia
bárust harmsöngvar mínir.
Eg skapaöi jazz.
Eg lief veriö pislarvottur:
Belgir handhjuggu mig i Kongö*
Nii ofsækja þeir mig í Te.vas. t
Eg er negri: - :'5
Eins og nóttin er ég svartur. 4
Eins og myrkviöir Afriku er é£
svartur.
— tí islcnzku cftir J. tí. S. D. i