Þjóðviljinn - 01.09.1946, Blaðsíða 3

Þjóðviljinn - 01.09.1946, Blaðsíða 3
Sunnudagur 1. sept. 1946. ÞJOÐVELJINN 2 Halldór Kiljan Laxness: út úr ógöngunum: Hamborg- Eldur í Kaupinhafn. — Helgafell. 1940. Með þessari bók hefur H. K. L. bundið enda á nýtt stórvirki, söguna um Arnas Arnæus, Snæfríói Islandssól og Jón Hreggviðsson. Óhætt er að fullyrða að íslenzkir lesendur hafi beðið þessarar bókar með meiri óþreyju en flestra annarra frumsamdra bóka íslenzkra um langt skeið. I Hinu ljósa mani var riðinn sá hnútur á örlaga- þræði söguhetjanna að sýni- arar vilja kaupa ísland með því skilyrði að Arnæus ger- ist þar landsstjóri. En Arnæ- us stenzt freistinguna, og rás viðburðanna heldur áfram að settu marki með miskunnar- lausri rökfestu. I þessu ör- lagatafli verður Jón Hregg- viðsson það eina peð sem Arnæus vinnur að lokum, eft ir að Jón hefur átt sinn þátt í því að bjarga Skáldu. • En með þessu er ekki nema hálfsögð sagan. Söguhetjurn ar þrjár eru hver á sína vísu legt var að þar var lögð und- tákn ákveðinna einkenna, irstaða mikils harmleiks, en ákveðinna manngerða í frels leikslokin voru öllum óræð isbaráttu kúgaðrar þjóðar, í gáta. | senn rammíslenzkar og al- Fljótt á litið lýsir Eldur í gildar. Ódrepandi trú al- Kaupinhafn framar öllu skip- j mennings á réttlætið sem broti Arnae Arnæi og Snæ- j veitir honum þrótt til lát- fríðar. Arnæus tapar málumj lausrar uppreisnar og hetju- sínum fyrir hæstarétti, kommjdáða, þó í blindni og skiln- svo djúpt að hann „kýs held- issarsdómum hans er hrund- ingsleysi sé, kemur ljósast ið, Skáldu er stolið af hand- j fram í lýsingu Islandsklukk- bendi kaupmanna og eldurinn unnar á Jóni Hreggviðssyni. eyðir miklum hluta bóka-jóg í persónu Snæfríðar hef- safns hans virðist hafa orðið til ónýtis. fallinn á sínum illverkum“, eins og Jón Hreggviðsson segir. En þó að hvor fyrri bókanna hafi sína af þessum tveimur persónum að aðal- söguhetju, þá dregur Arnas Arnæus athygli lesandans æ meir að 'sér eftir því sem á líður verkið, unz harmsaga hans er orðin þungamiðja þessa lokabindis. Örlög hans eru liarmleikur bókamanns ins, sem hefur fengið að erfð um óslökkvandi ást á bók- menntum þjóðar sinnar og óseðjandi menningarþrá, og | vill leggja allt í sölurnar tilj þess að varðveita menningar- arf lands síns. Þessi við-' leitni togar hann nauðugan Jón Engilberts: KONA viljugan út í baráttuna gegn ar sem maður bar til dýrrar! þjóðarinnar, og því var ekki kúgunarvaldinu, baráttunaj bókar“. 1 að borgnara þótt Arnæus fyrir réttlæti til handa þeimj En þótt Arnas Arnæus ör- almenningi sem er sokkinn vænti um framkvæmdir sínar og sjái vonir sínar hrynja í ur að gánga á kálfskinni og ^ rústir, örvæntir hann ekki éta kálfskinn en lesa á kálf-1 um gildi hins íslenzka menn- skinn gamalt letur". En bar- ingararfs og framtíð hans: átta hans verður, eins og rétt , „ . i „ i •, t' tt •* „Sál norrænna þjóða er falin lifsstarf hans ur hofundur ofið drauma ís- lætisleit Jons Hreggviðsson-1, , , , , , „ I ________. Ii íslenskum bokum, en liverki lenzku þioðarmnar um forna ar» mattvana uppreisn em-. , ..... ,, v „ * .. , „ . , ... „ . , þvi folki sem nu lifir a Norour- , frægð og ljoma sogualdarmn-! staklings, misskilm af haum , f , . r 'n ■ ' , , í' „ . „ , .. | londum ne a Islandi sjaliu. fram aformi sinu að retta við ar, ættarstolt og stor- sem lagum, fyrirfram dauða- ( mannorð föður síns, en að- mennsku, það hugarfar sem, dæmd á meðan hún á ekkijH"Ju lKflu t)0 ''lla sp,u'’' eins með því að fórna ást1 kýs heldur það versta en það:þjóðina að baki sér; harm-j"1^ to. UI^aI< 'J!!"'1 sinni og selja sjálfa sig dóm-j næstbezta. Hún er hið ljósajsaga menntamanns sem villjJS ‘ 8,JS1 J m 5 "" kirkjuprestinum. — Fulltrúi man, álfkonan bláklædda með, hefja þjóð sína úr formyrkv-j Harmsaga Arnæi verður nuinnlllia' 'LÍl 1>ið Haiu" Snæfríður kemur að vísu gerðist landsstjóri Hamborg- ara á íslandi. Stundarhagur gat ekki réttlætt sölu á frum- burðarrétti þjóðarinnar. Arnas Arnæus segir við full- trúa Hamborgarmanna: „Ef varnarlaus smaþjóð hefur initt í sinni ógæfu borið gæfu lil að eignast mátulega sterkan óvin mun tíminn gánga í lið með henni. . . Ef hún í neyð sinni jálast undir tröllsvernd mun hún verða gleypt í einum Hamborgarkaupmanna leiðir gullband um sig miðja, og Arnas Arnæus upp á ofurhátt1 augu hennar „munu ríkja yf- fjall í miðjum þessum þreng-j ir íslandi þann dag sem af- ingum og sýnir honum leið, gángurinn af veröldinni er borgarmenn munduð færa oss íslenskum maðklaust korn og ekki telja ómaksvert að svíkja á oss mál og vog. En þegar á Islandsströnd eru risnir þýskir fiskibæir og þýsk kauptúji, hve leingi mún þess að bíða að þar rísi og þýskir kastalar með un eymdar og ánauðar en er persónulegri og áhrifameiri ofurliði borinn af afturhalds- fyrir það að hún er órjúfan- öflum erlends kúgunarvalds lega tengd ástasögu þeirra og leiguþýja þeirra heima1 Snæfríðar. Það er hin æva- fyrir. Og þótt hann skilji al-1 forna saga um elskendur sem menning og örlög hans, kem- ’ miskunnarlaus örlög meina ur þar hvorki skilningur né j að njótast, en hún fær hér þakklæti á móti. „Minn herra meiri dýpt og víðari merk- á aungvan vin,“ segir Jón ingu ef litið er á þau bæði Grindvíkingur, sem í ein- sem táknrænar persónur. Þau feldni sinni skynjar þó eina verða ímynd menntamanns- hlið á starfi Arnæi, fræði-'ins og þjóðarinnar sem kúg- mennskuna. H. K. L. lýsir un og örbirgð, andleg for- þessu bezt sjálfur 1 Eldinum: ■ myrkvun og hleypidómarjlpMUl , .... * , c*Jstía sundur. " " " ToOnr „Pessi bokamaður sem liafði , , i , I hvað liosast fram í siðastai um skeið látið burtginnast fra' J bókum, og hlýtt köllun til að gerast bjargvættur síns fóstur- lands vegna réttlætisins, nú upp-j mnl; PaU vlta Dæ01 ao onog-j Með því að vísa Hamborg skar hann sem til var sáð, um þeirra verður ekki breytt, aranum a bug hefur Arnæus þess eilífa riddara hinnar sorg-1blindað ættai’st(jlt Snæfriðar fórnað öllum framtíðarvonum legu myndar. Sá sem lilýðir hefur Þvin§að hana th þess sjálfs sín. Hann er upp frá Halldór Kiljan Laxness þýskum kastalalierrum og mála- liði. Hver er þá orðinn hlutur þeirrar þjóðar sem skrifaði frægar bækur? Þeir íslensku mundu þá í hæsta lagi verða feitir þjónar þýsks leppríkis Þetta kemur|Feiu,r Wónn er ekki mikili maður. Barður þræll er mikill samtali þeirra - einhverjum' maðlu'- ^ 1 hans 1,rjósti 11 frels" áhrifamesta kaflanum í bók-,ið heima ‘ inni. Þau vita bæði að örlög- þessai'i köllun á ekki framar afturkvæmt til þeirrar bókar sem var hans alheimur.“ að gerast vopn í hendi er- þvj sjgraður maður — þreytt lenda valdsins í þeim tilgangi ur> p>vj jæfur hann sér fátt að koma Arnæo á kné, og um ejósvoðann finnast, þang Arnæus hefur gert sér ljóst að tn um seinan. Bruninn Því er það, að þegar ofan1 að hann hefur beðið ósigur. verður þáttur í miskunnar- á hrakfarir hans í málaferl- j En þau láta sig dreyma sam- jausum ieih örlaganna við unum bætist hvarf „bókarinn an um þá framtíð sem Þau Arnæus Heldur ekki þessi ar sem var kóróna hans og íslenzka þjóðin gætu átt. hjutj sfarfs hans: að bjarga bóka , þá verður honum )if)U áft við að draumur íslenzkum handritum, mátti þetta eitt að orði: „Eg er Qg ævintýr skuli vera okkar j takast að fullu. Og Jón Grind þreyttur . Og síðar, ÞeSar lögmál upp héðan“, segir | víkingur útleggur eldinn á Snæfríður harmar missi1 Skáldu, þá svarar hann: Snæfríður. En draumurinn sinn hátt: „Sú borg sem hef- gat ekki rætzt, undirstaða ur vérið bygð fyrir blóð ul(VÞýn^st; að missa þeirrar ást loftkastalanna var sjálfstæði| Framh. á 7. síðn

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.