Þjóðviljinn - 23.10.1946, Side 5

Miðviikudagur 23. okt. 1946.
ÞJÓÐVILJINN
KJAFLOTINN í VEBSTA HAM
llarold L. lekes? iifiiaanrikisráðherra
stjórnarlíd HooseveSts9 deilir á harðstjórn
fiotans á Myrrahafseyjum
i
Elkiki er ferill flotastjórnar-
innar betri á Samoa. íbúar
Samioa gengu af frjólsum
vilja undir stjórn Bandaríkj-
ana árið 1899 með því yfir-
lýsta skilyrði, að þeim yrðu
fengin borgaralegréttindi og
lö.g yrðu sett fyrir eyjuna.
íbúar Samoa eru félags-
lynt fólik. Þeir hafa gaman af
að fara í heimsóknir milli
þorpa í smáhópum til þess
að taka þátt í leikjum, hótíða
höldum, giftingum eða jarð-
arförum. Slíkar heimsóknir
fólks úr einu þorpi í annað
eru kallaðar „malagas."
En árið 1927 gaf H. F. Brv-
an, landstjóri flotaistjórnar-
innar á Samoá, út svohljóð-
andi tilskipun: „Vegna þess
hversu miklum tíma hefur
verið eytt í ,,kro'kket‘‘-keppni
á milli þorpa, það sem af er
þessu ári ,(og sumir þeirra
hafa verið haldnir án leyfis),
í neðrideildinni, og þannig j þeim sem höfðu vegabréf
hefur mákinum verið háttað frá sjóhernum.
alla tíð síðan.
Misrétti í launagreiðsium
Eg hef rakið sögu flota-1 hefur aukizt gífurlega á
stjórnarinnar á þessum eyj-' Guam, jafnvel bótt borið sé
um síðustu 40 árin áður en1 saman við kaupgreiðslu sjó-
Japanár réðust á Pearl Har-|hersins fyrir árásina á Pearl
bor. Nú ætla ég að segja ykk Harbor. Innfæddur trésmið-
ur frá staðreyndum, sem eru ur u Guam fær 43 cent (um
að gerast í dag.
Engiii drottinsvik við
Bandaríkin á meðan
Japanir stjórnuðu
Flotastjórnin heldur bví
enn fram að íbúar Guam séu
ek’ki nægilega þroskaðir til að
taka við skyldum þeim og á-
byrgðum, sem samfara eru
rSkisborgararétti. Flotástjórn-
in hamrar á þessu, þrátt fyr-
Siðs&rt greisa
3. kr.) á tímann; amerískur
ríkisborgari, sem studdur er
á Guam þegar hann er ráð-
inn til vinnu fær 1,36 doll-
ara (tæpar 9 ki\). en ame-
rískur ríkisborgari sem ráð-
inn er til vinnu á Guam heima
í Bandaríkjunum fær 1,66 doll
ara (tæpar 11 kr.). Oft er
það svo að allir þessir þrír
fldkkar vinna saman að sama
verki.
Innfæddur verkamaður fær
20 cent (rúrna krónu) á tím-
ann, og er það 4 centum
hærra en fyrir árásina á
' Pearl Harbor. Við flotastöð-
j ina í Aganja áttu innfæddir I
verða engin leyfi veitt tiljjr að ekki einn einasti af hin j verkamenn, sem unnu aðeins'
„malagas eftiileiðis. Enganj nnr 23.000 íbúum. Guam hef- 3 fíma á dag. ekki rétt til
matarhlés um hádeigið nema j
þeir borguðu fyrir 30 cent (21
kr.), sömu upphæð og liðsf,
borguðu fyrir mat sinn í
,malagaS“ má halda á hvaða ,ur verið dæmdur fyrir drott-
tíma sem er, og í hvaða; inssvik við Bandaríkin á
augnamiði sem er, án sam-' nieðan á hernámi Japana
þykkis landsstjórans. Sérhver' siðð
óhlýðni gegn þesaaii skipunj Á s. 1. hausti samþykkti | klúbbnum sínum. En ef þeir1
mun verða álitin biot gegn þingið (og let þegar í stað íjunnu 12 klst. á dag fyrir
10. gi. laga um biot gegn ,^é fé), að bæta íbúum Guamj20 cent um tímann, þá fengu
stjórninni og borgai alegum manntjón, slys oig eignamissi, þeir að snæða hádegisverð
réttinduim íbúanna.... og með ggm orðið höfðu vegnaj srnn án þess að þurfa að
þau farið sem slík“. sprengjuáráísa eða- eignar-1 borga fyrir það.
Meðal íbúa á Samoa er það náms sjóhersins. Enn í dag j Kannski væru þessi laun
hátíðlegur trúarsiður að hefur sjóherinn ekki orðið ^ rettmæt ef vöruverið væri
drekka erfi eftir dána ménn. j við kröfum íbúa þessarar eyj- sam:svar>andi, en einir skór
3. gr. laga flotastjórnarinnar ar, sem fyrst var rænd öllu bosta 7,10 dollara ,(um 46
fyrir Samoa bannar slík erfi. af Japönum og síðan svipt kr.); ejtt pund af nautakjöti
„Frá og með gildistöku þess- 2/3 af bezta landinu á þess- j kostar' 53 cent (tæpar 4 kr.)
ara laga er sérhverjum manni ari litlu eyju af flotastjóm-j f verziunuan, sem flotastjórn-
sem býr á Manuaeyjaklasan inni. | in leyfir, en þær eru einustu
um bannað að halda, taka j Stór hluti hinna 23.000 yerzlanirnar á eyjunni.
þá-tt vera viðstaddur eða ( Guamtúa draga nú fram lífið J Innfæddum verkamönnum
leggja til matvææli í erfis-' f kof-um og hreysum, sem og amerískum er báðum borg
drykkjur".
íbúar Samoa eru ekki eins
þolinmóðir og íb-úar Guam,
-og snemma á öðr-um tug þess
arar aldar kom til uppþots
út af umkvörtunum þeirra
yfir réttindamissi sín-um, þó
án líkamlegra árása. Eftir það
voru forinigjar þeirra teknir
höndum. af stjórninni og á-
byggð eru ur kassafjölur.’. ug laun sín ú rsjóðu-m sam
pappa og blikki úr göml-
um ‘benzíndunkum. Heimili
þeirra hafa verið eyðilögð,
þeir hafa verið reknir al jörð
bandsstjórnarinnar. Ameríski
verkamaðurinn fær sum-arfrí
o-g frí vegna veikinda á full-
um launum. Ef að innfæddi
um sínum, og þeim hefur; verkamaðurinn tekur sér
ekki ennþá verið . eyft að sl-Tít frí, þá er það án launa.
snúa þangað aftur, mörgum
mánuðum eftir stríðslok.
En landsstjóri flotastjórnar-
kærðir fyrir landráð. Þeim j innar á Guam býr ekki í
var varpað í fangelsi og látn' pappa-hreysi. Þar eð sumar-
ir sitja þar í fjöld-a ára.
Kvittur um uppþot þetta
barst til Washington, og árið
1930 ski-paði Hoover forseti,
eftir ályktun þingsins, nefnd
til þess að rannsaka ástandið
á Samoa. Nefndin ályktaði
einróm-a að veita bæri ífoúum
Samoa amerískan ríkisborg-
ararétt, frelsisskrá og löggjöf.
Öldungadeildin var þessu
saimþykk, en flotastjómmni
tókst með hjálp ufanríkis- þjóðveginum frá Inarajan til
ráðuneytisins að svæfa rrrálið
bústaður hans við Port
Merizo var eyðilagður af
Japönum, var verkfræðinga-
deild úr sjóhernum fyrir-
skipað að byggja honum hús
í sama stíl og sendiherrabú-
staður Venezuete í Washing-
ton. Þeir byggðu ei.nnig fyrir
hann bátahöfn og sem kórónu
á verk sitt og til þess að
tryggja landstjóranurr. frið og
ró, bönnuðu þeir umferð á
Ameríski verkamaðurinn fær
50% hærri laun fyrir alla
vinnu fram yfir 40 stundir á
viku. Innfæddi verkamaður-
inn fær s-ín venjul-egu tíma-
laun hversu lengi sem hann
vinnur.
Einræði flotastjórnarinnar
snýst öndvert gegn hvers
konar stjórnarfarslegum
tryggingum. Hún lætur það
viðgangast að íbúar Guam
séu ofurseldir fangelsun, rétt
arhöldum og dómi fyrir
hvaða sök sem er, þar á með-
al dauðasök, án þess að þeir
séu leiddir fyrir kviðdóm,
sem hefur samþykkt ákæruna
Port' Merizo, ölium nema. á hendur þeim. Heimili •hinn1
ákærðu getur lögreglan rann f
sakað og gert eignir þeirra upp |
tækar án þess að hafa til þess
opinibera heimild, og er hægt
að s'kipa þeim burt úr heimil
um sínum og burt af eignar-1
jörðiuim sín-um hvenær sem
er og tafarlaust, enda hefur
það oft verið gert.
Nýlega mynduðu mála-1
færslumenn, sem vinna í
þágu hersins á eyjunni, með;
sér félag. Á stofnfundinum
mætti fullitrúi frá flotastjórn
inni o-g tilkynnti að land-
stjórinn væri andvígur stofn- [
un þess-a félagsskapar, vegna j
þes-s að hann væri hræddur
um að einn hinna innfæddu, |
sem að vísu ekki var lögfræð
ingur, en hafði varið mál j
margra eyjarbúa fyrir ame- ■
rískum h.errétti, rnundi sækja
um upptöku í félagið. Þetta
gæti komið stjórn eyjarinnar j
í vanda.
Nú befur flotastjórnin lýst
þ-ví yfir að „herlög' sjóhers-
ins“ séu úr gildi nu-min en í
stað þeirra kcrni ..borgaraleg
lög sjóhersins“. Á meðan her
lögin giltu höfðu íbúar Guam
þó einhver lög. Ef þeir vor-u
dæmdir, þá gátu - þeir að
minnsta kosti áfrýjað dómn-
um. Herréttur flotans varð
að fara eftir reglum, sem
hann sjálfur hafðf ekki búið
til, og sem þeir gátu ekki
hártogað eftir eigin geðþótta.
Undir „þorgaralegum sjóhers
lögum“ er það landstjórinn
og aðmárálar, sem búa til lög
og reglur og breyta þeim að
ei-gin vild. Hann eða þeir eru
dómarar og dóm-um þeirra
verður efcki áfrýj-að.
Frá einni af þessum eyjum
hafa fcomið áreiðarlegar
fregnir um að í hvert sfcipti,
sem þanigað fcoma ferðamenn
eða menn til að leysa af þá.
sem vinna þar fyrir, sé tekið
á móti þeim við skipshlið af
sjóliðsforingja sem lýsi hin-
um innfæddu á eftirfarandi
hátt:
„Þessi úrþvætti eru þeir
heimsfcustu, einsikisverðustu,
lökustu, sfcítug-ustu og léleg-
ustu mann-verur, sem ég hef
fyrir hitt. Þeir ljúga, pretta
og stela og eru gersamlega
siðlausir. Þeir brosa tilmanns
i og veifa. en þeir mundu sfcera
okkur á háls á augabragði.
ef þeir vænu ek-ki hræddir
við bandarísfc-u flugvélarnar.
Bandarl .kir þegnar, sem ó-
hætt er að treysta, og sem
kom'ð hafa á eyjamar, segja
að hinir innfæddu séu „ó-
o'enjulega vel gefnir og dug-
Legir og heiðarlei'k þeirra
geti enginn dregið í efa“.
Hinum innfæddu er
illa við nauðungarvinnu
Á ann-arri eyju hét það svo
að öll vinna væri unnin af
frjálsum vilja, og áður fyrr
var fólkinu talin trú um að
svo væri. N-úna er litið orðið
j eftir af þeirri hræsni, nema
I þegar verkstjórar sjóhersins
eru að tala við ferðamenn. í
rauninni ríkir nauð-un-gar-i
vinnufyrirkomulag fyrir alla
fullhrausta menn og konur,
þar á meðal drengi á aldrin-
um 15—16 ára, og er- það
eitt af mesta böli þessa fólfcs^
Eins og við má búast heldur
þetta fólk því fram, að Banda
ríkjamenn hafi gengið á bak
orða sinna.
Fólk það sem vinnur utan
herstöðvanna. má ekki koma
með nofckum hlut með sér,
þá er það snýr aftur frái
vinnu sinni. Eftir því semi
stjómin segir, þá var þetta:
gert til þess að fyrirby-ggja
of náin mök milli hinna rnn-
fæddu og liðsmanna flotans.
Samkvæmt þessari reglu var
hver sá sekur, sem gaf eða
seldi íbúunúm nokfcurn hlut.
í reyndinni varð þetta þann-
ig, að það voru aðeins hinir
innfæddu, sem voru dæmdir-
fyrir að kaupa sér handklæði1
eða pakika a-f sigarettum. Her
mann'nu-m, 'scm seldi, var
aldrei hegnt.
Hinn vel þekfcti aðmíráll, A.
T. Mahan, h-efur sagt: „Stjórn
arfar sjóhersins er mjög skír(:
o-g augljóslega frábrugðið því'
borgarale-ga stjórnarfari, sem.
ríikir í Bretlandi, Bandaríkj-
unum og víða annars staðar,
ve-gna þess að sú staðreynd
að þetta er herstjóm er ekfci!
aukaatriði heldur aðalundir-
í stað-an undir stjórnarfari!
. hans.“
j Það sem Mahan aðmírálll
l meinti með þessum orðumi
I
■ var. að sjóherinn í allri skipu
lagningu sinni og hugs-un er
Framhald á 7. síðic

KVIKmYnDIR
Carr.la Bí\:
SmygkzaEnir
Maður hefur auðvitað ekki
sama gaman af þessari mynd
núna og þegar maður sá hana
| sem krafcki. En víst er um það,
að í gær hlógu krakkarnir engu
1 minna en við hinir krakkarnir,
I sem ætluðum að tapa okkur af
hlátri og hrifningu, þegar við
sáum sömu myndina fyrir um
það bil 15 árum. Það eru litlar
líkur til, að fullorðnir hafi mik
ið gaman af henni, enda þótt
ánægjulegt sé að fá aftur að
sjá gamla og góða kunningja
eins og dönsku skopleikarana
tvo, sem hér hafa ávallt geng-
ið undir nafninu Litli og Stóri.
Aftur á móti er þetta, sem sagt,
tilvalin bamamynd og ætti ein-
ungis að vera sýnd á sérstökum
barnasýningum.
J. Á.