Þjóðviljinn - 12.02.1947, Side 7

Miðvikudagur 12. febr. 1947
Þ JOÐVILJINN
Ui* borgfonl
Næturlæknir er í læknavarð-
stofunni, sími 5030. ’
Næturvörður cr i iyf jabúðinni
Iðunn, sími 7911.
Útvarpið í dag:
20,00 Fréttir.
20.30 Kvöldvaka: a)Sigurður
Bjarnason alþingism: Þing
sett á Bretlandi. — Frásaga.
b) Kvæði kvöldvökunnar.
c) Guðni Jónsson skólastjóri:
Þáttur af Brandi skáldi Ög-
mundssyni á Kópsvatni. d)
Lúðrasveit Reykjavíkur leik-
ur (Albert Klahn stjórnar).
22.00 Fréttir.
22.05 Tónleikar:Harmonikku-
lög (plötur).
22.30 Dagskrárlok,
Skipafréttir:
Brúarfoss fór frá Reyðarfirði
9. 2. áleiðis til Leith og Gauta-
borgar. Lagarfoss var á Breið-
dalsvík kl. 09.00 í gærmorgun,
lestar saltkjöt til Gautaborgar.
Selfoss er í Kaupmannahöfn.
Fjallfoss fór frá Akureyri í
gærkvöld til Hjalteyrar. Reykja
foss fór frá Reykjavík 7. 2. á-
leiðis til Leith. Salmon Knot fór
frá Reykjavík 9. 2. áleiðis til
New York. True Knot kom til
New York 8. 2. frá Halifax.
Coastal Scout lestar í New
York fyrri hluta þessa mánað-
ar. Anne er í Gautaborg. Gud-
run kom til Reykjavíkur í fyrri
nótt 11. 2. frá Gautaborg. Lubl-
in fór frá Leith í fyrradag 10.
2. áleiðis til Reikjavíkur. Horsa
kom til Reykjavíkur í fyrradag
10. 2. frá Leith. Hvassafell kom
til Reykjavíkur 9. 2. frá Hull.
Farþegar með Salmon Knot, frá
Reykjavík til NewYork.
Maria E. Woutersz Þórir
Björnsson Guðbjörg Guðmunds
dóttir Eýgló Magnúsdóttir Jón
Óli Thorláksson Sigríður Benó-
nýs.
Um írnasafn
ur á yngri árum, að til væru
Framh. af 5. síðu. var fyrsti ritarinn Hannes
Finnsson^ síðar biskup. Upp úr j
þessu hófst útgáfustarf Árna-
nefndar, og frá upphafi hefur
það starf verið unnið næstum
ei’ngöngu af íslenzkum mönnum.
Það * gekk að visu nokkuð
skrykkjótt lengi vel, bæði sakir
Að gefnu tilefni varar stjórn Eggjasölusamlags-
ins almenning við að kaupa óstimpiuð og óhrein
egg, sem seld eru undir lögákveðnu hámarksverði,
enda engin ábyrgð á slíkum eggjum og Eggjasölu-
samlaginu með öllu óviðkomandi.
H-H-HHHHHHH+HH+++H++-H-+-5-H-H-H-H-H-H-+-I'
Værkstedsíeknik í Fraxis úíg. 1946.
:: Ómissandi handbók íyrir vélsmiði, samin
•; af 30 sérfræðingum í öllu sem að vélsmíði og
| vélaviðgerðum lýtur.
í skinnbandi. Verð kr. 96,75.
t Tömmerarbe;de í Praxis 2. útg. 1946
;• Handbók um allt sem að húsa- húsgagná- og
t tréskipasmíði lýtur.
í skinnbandi. Verð kr. 81.00.
Bókalmð EMN
Hverfisgötu 8—10.
-h-h-h-h-h-h-h-h-h-h-h-ht-ht-h-H-h-h-ht-h-h-}-h-h-I-I-I-h-!-H-h-ht-h-h-H-h-h-h-h-h4
H-I-h^-H-I-I-h-h-h-I-t-h-h-hl-h-h-h-h-h-ht-h-H-h-h-h-h-hl-H-H-h-h-I-h-h-h-h-h-h

starfsskilyrði fyrir íslenzka fræði
mennsku og aðstæður til þess að
íslenzkar bókmenntir væru gefn
ar út og rannsakaðar. Eins og
þá var ástatt voru engin tök á
því annars staðar en í Kaup-
mannahöfn, eina staðnum þar
sem íslendingar gátu sinnt vís-
indastörfum og nægilegur bóka-
kostur og önnur skilyrði voru
tiltæk. Fyrir þessa ráðstöfun
verður Árna ekki álasað. Meðan
Kaupmannahöfn var háskólaborg
íslendinga og andlegur höfuðstað
ur var Ái-nasafn miðstöð ís-
lenzkrar fræðimennsku, og Árna
styrkur hefur orðið mörgum is-
lenzkum stúdentum og lærdóms
mönnum ómetanleg gtoð á Hafn-
arárum þeirra.
Ég ætla mér ekki að rekja
sögu Árnasafns, aðeins drepa á
nokkur atriði. Hjá því verður
ekki komizt að minnast fyrst á
brunann mikla 1728 og þann
óbætanlega skaða sem þá varð.
Um það hefur mikið verið rætt
og ritað og óliíkum skoðunum
haldið fram, sumum ógætileg-
um.’ Hér skal ekki farið nánar
út í þá sálma, en það mun óhætt ,
að segja að mestur skaðinn hef-
ur orðið í missi fjölda fornbréfa
og annarra skiala, bæði í frum-
ritum og uppskriftum, svo og í
ýmsum dregum og athugunum
sem Árni hafði s.iálfur samið.
Tiltölulega lítið virðist aftur á
móti hafa glatazt af fornum
handritum, en meira af yngri,
farið sífækkandi sem nokkuð
hafa lagt af mörkum til íiu-
lenzkra eða norrænna íræða.
Útgáfustarfsemi erlendra manna
á íslenzkum ritum er að heita
má liðin undir lok, enda er það
sannast að segia að þeíif menn
eru nú riauðafáir utan íslands
sem eru til þess færir.
Skömmu fyrir síðasta strfð
var Árnanefnd endurskipulögð
litilla fjárráða og lélegrar stjórn og aukin fulltrúum toæði ís-
ar, — t. d. tók útgáfa Sæmundar j lenzkum og dönskum, og var
Eddu meira en 50 ár, en það var j tilgangurinn sá að gera hana að
fyrsta stórvirki nefndarinnar, —j miðstöð allrar útgáfustarfsemi
og óhætt er að segja að ekki ^ íslenzkra fornrita. Striðið truíl-
breyttist verulega til batnaðar^aði allar þessar fyrirætlanir
fyrr en Jón Sigurðsson komst í eins og margt annað, en það-
þjónustu nefndarinnar, fyrst var þegar orðið augljóst að starís
styrkþegi og síðar skrifari. menn við slíkar útgáfur hlytu
Árnasafn varð þó aldrei sú mið- 1 að mestu eða ötlu leyti að verða
stöð i útgáfustarfsemi íslenzkra íslenzkir, af þeirri einföidu
fornrita sem eðlilegt hefði verið. I ástæðu að aðrir voru ekkí tíl.
Önnur félög og stofnanir urðu j Nú er mjög óvíst hvort þessar
þar miklu stórvirkari þegar, fyrirætlanir verða nokkurn tin>n
fram á 19. öldina kom. Ástæðan teknar upp aftur á þeim grund-
var hvorttveggja í senn, þröng. velli sem þá var um rætt, enda
fjárráð og misjafn áhugi nefnd-, hafa allar aðstæður breytzt við
armanna, en meiri hluti þeirra óskir íslendinga um að endur-
hafði oftast litla þekkingu og
takmarkaðan áhuga á íslenzkum
fræðum. >ó hafa komið út á
vegum nefndarinnar mörg merk-
isrit, sem enn eru í fuillu gildi,
heimta Árnasafn. Hvort sem því
máli verður ráðið til lykta nú
eða síðar, og á hvorn veg sem
það kann að snuast, þá verðum
við að gera okkur ljóst, að okk-
ems og t. d. hin mikla útgáfa ur ber skylda til að hagnýta
Jóns Sigurðssonar á Snorra-J okkur fjársjóði Árnasaíns eft.ir
Eddu; Grágásarútgáfur Vilhjálms, fremsta megni; og okkur bor
Finsens, Dróttkvæðasafn Finns j skylda til að gera það sjálfum.
Jónssonar, íslenzk miðaldakvæði, Við eigum hvorki heimtingu á-
Jóns Helgasonar, svo að nokkur ^ að aðrir geri það fyrir okkur,.
stærstu ritin frá siðustu 100 ár-; né heldur getum við búizt við
því að til verði nema örfáir
menn með öðrum þjóðum sem
vfirleitt láti sér detta í hug að
um. séu nefnd.
Allar þær margvíslegu stofn-,
anir sem gefið hafa út íslenzk
fornrit liafa átt sammerkt i því
Stór rymingarsala
20% afsláttur
Lisíverælun
V A LS N O BÐ B A II L
Síflti 7172
Notið þetta einstaka tækilæii.
H-H-m«Ý««««+-H4WH+-H-H4««-«-H-H--H--l-l
L og verður aldrei um það sagt að leita heimilda í Arnasafni og
hve mikil eftirsjá var í þeim. langoftast um leið aðstoðar Ls-
Með vissu er ekki vitað um lenzkra fræðimanna, enda er
nema örfá rit'sem ekki séu til í
öðrurn handritum eða uppskrift-
um. .
í erfðaskrá sinni gekk Árni
ekki frá endanlegri skipulags-
skrá um safnið og sjóð þess, held
ur fól háskólanum að semja
hana samkvæmt erfðaskránni.
Ekki var nú samt áhuginn meiri
en svo hjá yfirvöldum háskólans
að skipulagsskráin var ekki full-
gerð og staðfest fyrr en 1760, 30
árum eftir lát Árna. Safnið hafði
þó verið flutt á Háskólabóka-
safnið, á loftið yfir Þrenningar-
kirkju við Sivalaturn, strax eft-
ir að Árni dó, og eins var jafn-
an greiddur styrkur til íslend-
inga sem unnu við safnið. En
um bókaútgáfu var ekki að
ræða; og stjórnsemi háskólans
yfirleitt með minnsta móti.
þessu varð heldur ekki breyting
með skipulagsskránni. Ekki fyrr
en tólf árum síðar var sett á
laggirnar föst sex manna nefnd,
Árnanefnd, skipuð af háskólan-
um, sem átti að sjá um safnið,
útgáfur og aðra starfsemi í sam-
bandi við það. í fyrstu nefndinni
sat íslendingurinn Jón konfer-
enzráð Einíksson, og síðan hafa
alltaf a.. m. k. einn eða tveir fs-
lendingar átt sæti í nefndinni,
að undanskildum tveim stuttum
áraþilum. Nefndin réð sér rit-
ara, sem var eins konar fram-
kvæmdastjófi útgáfustarfsins, og
sinna slíkum rannsóknum.
íslendingar •* virðast nú mjög
á einu máli um nauðsyn og rétt-
mæti þess að fá Ámasaín flutt
hingað heim. En slík ósk er: í
sjálfu sér fánýt nema að fyrir
því sé hugað og almenningi
verði Ijós nauðsyn þess að hér
verði betri skilyrði fyrir hagnýt-
ingu safnsins í þágu visinda og
almennings en þar sem það cr
nú komið. Ein sterkasta röksemd
okkar íslendinga fyrir ~ endur-
heimt' Árnasafns er sú að sýna
það í verki að við séum ekki
aðeins færir um að hagnýta oklc
ur það, heldur færari en aðrir,
Tiil þess má ekkert spara, hvorki
vinnuskilyrði fyrir þá mienn inn-
lenda og erlenda sem þar þurfæ
að starfa, né heldur nauðsynieg
f járf ramlög til útgáf ustarfsemi
vinna í Árnasafni hafi verið ’og visindarannsókna í samtoandi
áhrifalaus um menntun þeirra
óhætt að segja að allir Islend-
ingar sem við íslenzk fræði hafa
starfað í Kaupmannahöfn hafi
eitthvað sótt í Árnasafn og unn
ið þar lengur eða skemur. En
stofnanirnar sem þeir unnu fyr-
ir voru flestar útlendar og starf
ið að mestu kostað af erlendu
fé. Það er nóg að nefna menn
eins og Jón Sigurðsson, Konráð
Gislason, Guðbrand Vigfússon,
Finn Jónsson, Sigurð Nordal og
Jón Helgason, svo sem fulltrúa
»
þeirra manna sem þar hafa
mest og bezt unnið. Margir af
styrkþegum Árnasafns unnu síð-
ar lífsstörf sín á öðrum sviðum,
en óMklegt er að vist þeirra og
4T
og Mfsviðhorf siðar meir, þótt
slíkt sé torvelt að rekja.
Fram á þessa öld tóku útlend-
ingar drjúgan þátt i rannsókn-
við safnið. HáskóM íslands hef-
ur, þótt ungur sé, lagt góðan-
grundvöll að slíkri miðstöð ís-
lenzkra fræða á íslandi, og sá
liðskostur sem þegar er tiltækui-
um og útgáfum islenzkra forn-' mun aukast á komandi árum.
rita, og flestir þeirra lögðu leið Og svo sannarlega sem við vilj-
sína á Árnasafn. Úr hópi þeirra um vera sjálfstæð men'nmgar-
Mggur mest starf og traustast þjóð, getum við ekki lengur skot
eftir Kristian Kálund, sem varjizt undan þeirri skyldu að
bókavörður . safnsins og ritari leggja fram beztu krafta okkar
Árnanefndar heilan mannsaldur. | á þessu sviði til þess að þeir
Handritaskrár hans eru ómiss- j fjársjóðir sem Árnasafn geymir
andi hverjum manni sem kemur korni íslenzku þjóðinni að því
nærri Árnasafni og útgáfur! gagni sem unnt er. Og sú
hans til fyrirmyndar um áreið-' skylda er jafribrýn hvorf. sem.
j Árnasafn verður enn um hrí<I;
við Eyrarsund eða verður fíútfe
anleik og nákvæmni.
Á síðustu áratugum hefur
þeim útlcndum gestum Árnasafns.
aftur til. átthaga sinna.