Þjóðviljinn - 28.02.1947, Blaðsíða 5
Föstudagur, 28. febr. 1947.
ÞJÓÐVILJINN
5
Þann 17. janúar stóð eftirfar-
aridi klausa í dagblöðunum: ;,í
dag hefst málsóknin gegn EPON.
Ríkisstjórnin (krefst þess, að
EPON verði leyst upp óg hefur
samið ákæruskjal, 500 blaðsið-
ur að stærð“.
EPON (allsh e r j a rs amband
grískra æskulýðsfédaga) er snið
ið eftir EAM, baráttusamtökum
grisku alþýðunnar, sem stofnað
var tiil nokkrum mánuðum eftir
innrás Þjóðverja órið 1941 í
þeim tilgangi að hvetja þjóð-
ina til baráttu gegn ofbeldi og
fasisma.
í Grikklandi, eins "og ’í öðr^
um herinumdum löndum, lagði
æskan fram drýgstan skerfinn í
baráttunni gegn ofbeldinu. EPON
hafði úrsilitaþýðingu í þeirri bar
áttu. Hetjulund þessara æsku-
manna virtist óbugandi, þján-
inigum þeim, sem þeir urðu að
þola, verður ekki lýst með orð-
um. Moldin í hinum afskekktu
eyjum í Grikklandshafi, þar sem
Þjóðverjar höfðu fangabúðir
£*ínar, gæti borið vitni hinum
villimannlegustu blóðsúthelling-
um, ef hún væri nú ekki í óða
önn að taka við blóði hinna nýju
fórnardýra „annars hernámsins“.
Englendingar fyrirlíta allt, sem
ekki borgar sig. Frá þeirra sjón
armiði hefði það því eðlilega
verið hlægikigt, að fara að sóa
fé og vinnukrafti í nýbvggingar,
þegar Þjóðverjar skildu eftir
svo margar ágætar fangabúðir,
þar sem ekkert þarf annað en
„filytja inn“.
Þegar landið hafði verið leyst
xmdan ánauð Þjóðverja og ítala,
var EPON um stund viðurkennt
sem lögmætur félagsskapur og
lagði nú fram alla sína ungu
krafta til að reisa föðurland sitt
úr rústum. Heilir herskarar
sjálf.boðaliða unnu að því að
•gera við járnbrautir byggja
hús og rækta jörðina. En vinnu-
friðurinn stóð ekki lengi, Einn
igóðin veðurdag drundi valds-
mannlegur rómur yfir vinnustað
ina.
Mennirnir litu undrandi á
hina ógnandi byssukjafta. Leiðin
var hin sama til pyndingaklef-
anna. Böðlamir voru hinir sömu
Nöfn þeirra stóðu ski'óð í,spjald
skránum, sem gerðar höfou vcr
ið yfir kvislingana. Það var að-
eins annað stórveldi. sem stóð að
i
baki þessum handtökum. Her-
mannabúningarnir voru ofurlít-
ið breyttir.
Við stutta hieiimsókn til Grik.k-
lands í síðastliðnum mánuði
hafði ég tækifæri ti 1 að kynna
mér dálítið þau kjör, sem æskan
á þcf3su landi lifir við. Við vor-
ium tveir Danir á júgóslavnesku
•skipi, sem var á leið til
Marseille, og var það fyrst%
’skipið frá þeirri þjóð, sem fékk
að koma inn á gríska höfn eftir
stríðið. Einmitt um þessar mund
ir stóð svo á, að óeirðir voru
daglegir viðburðir við gnísk-
júgóslavnesku landamærin, og
vorum við því forvitnis að vita,
hvernig þessi fyrsfa heimsókn
færi fram. Það fór heldur ekki
hjá því, að ýmsum óvenjulegum
Poul V. Nielseu:
Víðsjá Þjóðviljans 28.2 '47. i
Áskorun frá æskulýð Grikklands
Ungur danskur blaðamaður, Poul V. Niel-
sen var hér á ferð s.l. sumar og ritaði nokkr-
ar greinar í Þjóðviljann. Nielsen hefur ný-
lega farið til Grikklands, og lýsir í eítirfar-
andi grein kjörum þeim sem grísk æska á við
að búa.
aðgerðum væri beitt við okkur
X fyrsta lagi fengum við hvergi
að leggjast upp að, en urðum að
liggja við akkeri úti á höfn, til
þess að hindra of mikil viðskipti
skipverja og íbúanna. Hvorki á-
höfnin né við gátum komist í'
lancl fyrr en búið var að semja
nákvæm veigaibréf • með Ijósmynd
um, stimpilum cg undirritunum.
Hermenn voru við hverja land-
göngubrú. Hvar sem við fórum’
voru okkur gefnar nánar gætur.
Skipsins gættu vopnaðir her-
menn. Fyrsta höfnin ,var Patratz
við Korenþu-skurðinn. Enda þótt
við hefðum ekki vitað það gður,
gátum við strax séð, að við vor-
um komnir til lands, þar sem
óttinn réð ríkjum. Við höfðum
vapla komið í land, fyrr en við
komumst í kynni við hann.
Nofekrir lífisglaðir smádrengir,
sem voru niðursokknir í að leilca
sér að nokkrum olíutunnum,
höfðu árætt að fara in.n á bann
svæði við höfnina. Hermaður
ur kom þar að og réðst að
drengjunum með svo hrottaileg-
um barsmdðum, að mest lifctist
sadisma. Við þurftum ekfei ann-
a'ð en fara —um borgina til að
sannfærast um það, að faingelsin
voru ölil fullskipuð.
í útjaðri borgarinnar námum
við staðar við gaddavírsgirð-
ingu sem lá kring um stórt
hús. I gluggunum sáust aills stað
ai\ andlit ungra manna og
kvenna, sem tekin höfðu verið
föst og biðu éftir ferð til ein-
hverrar af ,,djö£laeyjunum“. Þeg-
ar vörðurinn sneri baki við þeim,
heilsuðu þau okkur með alþjóða
bróðurkveðjunni.
Sunnar á Peiops-skaganum
komum við til Calamata. Þetta
er títiíl bær, ’og hafa því senni
lega allir vitað um komu hins
júgóslavnes'ka skips. Sjómönnun-
um var líka — á laun ■— sýnd-
ur ýmiss konar vináttuvottur. •—
Dálítið hrökk einnig til okkar
Dananna. T. d. vorum við einu
Fyrri hluti
sinn á gangi milli tveggja
appelsínu-akra þar sem verka-
menn voru við uppskeruvinnu.
Tveir þeirra, sem héldu að við
værum Júgóslaivar, iblístruðu
varlega á eftir okkur, komu til
ókkar og fylltu vasa okkar aí
stórum, safaríkum appelsínum.
Þvínæst hurfu þeir, eins og
jörðin hefði gieypt þá. Börnin
á götunni vitítust einnig á þjóð
erninu. Á eftir okkur var löng
röð af götubörnumj sem hróp-
uðu stöðugt: Titó! Titó!
„Það hilýtur að vera missýn-
Skæruliðaforinginn Skoufas, einn
aí fyririiðum skæruliðahersins í
Þessalíu. Ljósmyndari Bandar-
íkjablaðsins „Life“ tók myndina.
ímg?
3i skipstjórinn, þegar
við fórum fram hjá amerískri'
flotadeild, tveim beitiskipum og
einu filugvélamóðurskipi rétt ut-
an við höfn Pireus.* „Sjókortin
hafa sennilega fokið fyrir borð“
Hann ihafði sjónaukann fyrir
augunum, svo að við sáum ek'ki
svipbrigðin á andiiti hans.
Inni á höfninni lá enskt her-
skip, sem komið hafði með 2000
manna liðsauka „tid öryggis lýð-
ræðinu“. Daginn eftir komumst
við í nánari kynni við hina
brezku túlkun á þessu hugtaki.
Við heyrðum söng hljóma yfir
höfnina, fyrst í fjarska, en svo
færðist hann nær og nær. Þeg-
ar við komum upp á þilfar, sá-
um við gufuskip sigla framhjá.
Það var fúllskipað mönnum. Við
sáum þúsundir andlita, alvöru-
þrungin og fyllt eldmóði, sem
sungu meðan skipið sigldi út úr
höfninni.
Leiðin lá —• til dauðans.
Ljósmyndari bandaríska blaðsips „Life“ drahii nýlega nokk-
urn tíma ineðal skæruliða í Norður-Grikltlandi. Þar tók hann
m. a. þessa mynd, af skærulið um, sem komið hafa niður úr
fjöilunum að kvöldiagi til að fá sér hressingu í þorpskránui.
Tjai'iiarbíó:
ívan grimini
Höfundur og leikstjóri:
S. M. Eisenstein.
Þessi kvikmynd er mjög frá-
brugðin algengum kvikmyndum.
Þarna höfum við leiklist'eins og
hún gerist beí.t, ekki í kvikmynd
um, heddur í leikhúsum. AUar
tilfinningar eru túlkaðar á þann
hátt, að áhorfanda, sem á engu j
að venjast í þessu cfni nema a.1-.
gengum kvikmyndum, kemur það i
einkenniiega f.vrir. En þetta er
leiklist. og úhorfandi, sem á er.gu !
að venjast í bessum efnum nema
algengum kvikmyndum, þekkir
lítið til leiklistar.
Kvikmyndavélin gerir svo það,
sem ekki er hægt, í leikhúsinu;
hún færir sérhvern óihorfanda
fast að leikendum, svo að hann
getur fylgzt nákvæmlega með
Framh. á 7. síðu
rvarcðfts
Morgunblaðið læzt vera
með vandlœtingar út af því
að þjóðin óttast svik í land-
helgismálinu! — Lít£u á
stjórnina þína< Moggi! Hver
er forsœtisráðherrann? Þarf
að prenta upp loforð hans
um landhelgina úr skýrslum
síðustu sænsku sendinefndar,
til þess að skýra fyrir Mogg-
anum af hverju þjóðin er
hrœdd?
Þáverandi stjórn hafði
slíka tilfinningu fyrir sóma
íslands út á rvið að hún gat
ekki nötað manninn í sendi
nefnd aftur.
Núverandi stjórnarsam-
steypa gerði hann að forsætis
ráðherra. ,
Er svo að undra, þó þjóðin
óttist um landhelgina. —*
Sannleikurnn er, að hún ótt
ast ekki aðeins að' illa
verði barizt fyrir stækkun
hennar. Hún er jafnvel ekki
ugglaus um þau réttindi, sem
hún nú hefur.
*
Er ekki tími til kominn að
lyfta jámtjaldi Hollywood-
hevmskunnar af íslandi? Hafa
máttarvöld ■ kvikmyndahús-
anna gert leynisamning við
amerískra auðdrotna um kerf
isbundna forheimskun Is-
lendinga? Á að draga ís-
lenzku þjóðina niður á amer-
ískt vitsmunastig með taum-
lausri smekkspillingu og
forb.eimsgun lélegra Holly-
wood-kvikmynda? Er það
meining afturhaldsins, sem.
selur landið á leigu, að nota
leigutímann til þess að eitra
og spilla svo íslenzkri þjóð-
arsál að hún beri þess aldrei
bœtur? Á þannig að drepa á
velgengnistímum þjóðarinn-
ar, það bezta, sem henni
tókst að bjarga í öllum þreng
ingum fátœktar. og eymdar:
fegurðarsmekkinn ’ og and-
legt sjálfstœði? .
Y anof skymótið
Framhalá af 3. síðu
því sem á eftir fylgir. Sú staða
sem Árni velur sér nú virðist
í flj'ótu bragði traust því að allt .
er valdað, en hún er atít of
þröng cg ósveigjanleg, livítur get
ur raðað'mönnum til sóknar á
veikustu punktana meðan svart
ur horfir á án þess að geta
hreyft sig.
12. ReS KliS 13. Hh3 RgS
14. Dh5 DeS 15. Hg3 c5
Hér voru síðustu forvöð fyrir
svartan — ef hann ætlar að hafa
nokkra von um að sleppa liíándi
— að leika Bd6. Hann hó.tar þá
Bxe5 dxe5 f5.
Aftur á mó,ti koma hvoiki f6
né gG til greina. g6 er sérstak-
lega átakanlegt; 15. —g6 16.
Bxh6! gxli5 17. Bg7 mát!
16. Hhl cxd4 17. Hhlh3 Bf6
18. Bxh6! Rxh619. Rg4 Gefið.