Þjóðviljinn - 25.03.1947, Blaðsíða 5

Þriðjuagur 25. marz 1947.
ÞJÓÐVILJINN
Sverrir Kristjánsson sagnfræðingur:
síáuslu viku
Kunningi minn sagði við mig
fyrir skömmu: „Blessaður vertu
ekki að lilusta á útvarpið í kvöld
það er sunnu-
^dagur.“ Grun-
| ur minn er sá,
| að þarna komi
| álit býsna
l margra hlust-
! enda í ljós.
Frá fyrstu tíð
| hefur útvarp-
ið venjulega
| boðið hlustend
um upp á fá-
breyttustu dagskrá vikunnar á
sunnudagskvöldum. Tækifæris-
stefnan, sem ríkt hefur í vali
dagskrárefnis, kemur aldrei bet-
ur fram. Síðasti sunnudagur var
engin undantekning frá reglunni
Erindi Ólafs Ólafssonar kristni-
boða um Davíð Livingston var
að vísu áheyrilegt og fróðlegt
svo langt sem það náði, en
það er vonlaust með öllu að
jafn merkum manni séu gerð
góð skil í stuttu útvarpserindiv
Þá flutti Friðrik Á. Brekkan
erindi, ef erindi gæti kallazt, um
dönsku lýðháskólakennarana og
liandritamálið. Maður hugði í
fyrstu, að hér væri á ferðinni
frumsamið erindi um viðkvæmt
mál. En það var nú eitthvað
annað. Maðurinn las bara upp
álit lýðháskólakennaranna ó-
breytt eins og það birtist
í dagblöðunum. Auðvitað var
sjálfsagt að lesa álitið upp í
útvarpinu, en ekki virtist bráð-
nauðsynlegt að flytja það sem
erindi. Lá beinast við að þulur
læsi það í lok seinni frétta.
Aðalbjörg Sigurðardóttir er
þjóðkunn kona fyrir mannúðar-
og menningarstarf sitt. Hún er
og hinn mesti skörungar í ræðu
stóli. I vetur hefur hún nokkr-
um sinnum talað um daginn og
veginn í útvárpinu og nú síð-
ást á mánudaginn. Hún drepur
jafnan á mestu vandamál dags-
ins og ræðir þau af næmum
skilningi. Er hún því góður gest
ur. Á þriðjudaginn hófst merk>
ur erindaflokkur, sem líklegt er
að hlustað verði á minnsta
kosti í sveitum. Eru það erindi
dr. Sigurðar Þórarinssonar um
kornyrkju á Islandi. Fyrsta er-
indið lofar. góðu um skemmti-
lega frásögn og mikinn fróðleik.
Spurningar og svör um is-
lenzkt mál er þáttur, sem naut
almennra vinsælda meðan Björn
Sigfússon hafði hann á hendi.
Björn flutti mál sitt á sérkenni-
legan og skemmtilegan hátt og
sagði ósmeykur skoðanir sínar.
Um áramótin tók nýr maður við
þættinum, Bjarni Vilhjálmsson.
Enginn efar að hann sé mál-
fræðingur góður, en mörgum
mui} þykja hann nokkuð óákveð
inn og hikandi. 1 síðustu tveim
þáttunum hefur hann rætt-um
nýyrði, er koma mætti í stað
sigarettu. Að sjálfsögðu væri
æskilegt, ef gott íslenzkt heiti
væri til yfir þessa algengu mun
aðarvöru. Þó er hætt við að
reykju eða vef ju gangi treglega
að útrýma sígarettunni. En vildi
Framh. á 7. síðu
K í N A
Viðfangefni Kínaveldis eru að verða eitt stórvægileg-
asta vandamál nútímans, og mun þó meira verða síðar.
Hér segir Sveirrir Kristjánsson sagnfræðingur frá til-
drögum þeirrar borgarastyrjaldar sem nú geysar milli
Kuomintangstjórnarinnar og kommúnistanna kínversku.
Síðar mun Þjóðviljinn birta fleiri greinar um þessi mál.
leg og félagsleg vandamál sín
en Kínveriar, og allar líkur
benda til þess, að þeir eigi enn
ófarna langa leið að lausn þeirra.
Byltingin í Kína
Vandamál þau, sem Kinverjar
hafa glímt við siðustu áratugi,
eru tvíþætt í eðli sínu. Annars
vegar hafa þeir háð harða bar-
áttu fyrir þjóðarsjálfstæði sínu
og fullveldi. Hins vegar hafa
þeir reynt að varpa af sér fé-
lagslegri ánauð aðals og stór-
jarðeigenda. flin erlendra ánauð
er ekki nema um einnar aldar
gömul, hin innlenda ánauð stend-
tviefldum krafti, eins og j ur djúpum rótum í sögu þeirra
Hjaðningar liinir fornu. Brátt fór
að kvisast út, að ,,ræningjar“
Fyrir svo sem tólf til fimmtán
árum bar það ósialdan við, að
fréttir bárust frá K-ína um harð-
ar viðureignir milli stjórnarherj
anna og óaldarflokka, og það
fylgdi iafnan sögunni, að nú
ihefði tekizt að uppræta ,,band-
ítana“ að fullu og öllu. Fréttir
þessar voru endurteknar árum
saman með iöfnu millibili og ná-
lega sama orðalagi. Það gat varla
hjá því farið, að mönnum utan
Kínaveldis þætti ekki einleikið,
hve lífseigir þeir voru þess-
ir „ræningjar“, sem voru strá-
felldir af herjum stjórnarinnar,
en risu upp aftur úr valnum
með
umdæma undir stjórn héraðs-
höfðingja. Árið 1916 myndaði
Kuomintangflokkurinn stjórn i
Kanton og var Sun Yat Sen for-
sætisráðherra, og nú hófust inn-
anlandsstyrjaldir annars vegar
milli fylgismanna Kuomintang-
flokksins í Suðurkína og hinna
afturhaldssömu aðalsmanna og
valdhafa í norðurhéruðunum

Myrðið þið — ég borga! er
innihaldið í boðskap Trumans
Bandaríkjaforseta til fasista
um allan heim. y
Grísku fasistarnir brugðust
fljótt við, réðust inn í fang-
elsi sín og myrtu 80 vamar-
lausa lýðrœðissinna.
4r
Síðan hefur Truman eflaust
sett upp k víta hanzka-
hins vegar milli héraðsstjóranna * i kirkju, kropið á kné
innbyrðis. og geft bœn sína: Guð, ég
þakka þér, að ég er ekki
Meginstyrkur Kuomintang- ejns 0g þessir fasistar.
flokksins var á þessu tímabili j
kínverska borgarastéttin í Suður- j verkamanna og snerist nú gegn
kína. Hún hóf þá harðvítuga , þessum séttum. Sjangkajsjek
baráttu gegn sérréttindum hinna ! gerðist leiðtogi hennar í barátt-
erlendu stórvelda og skipulagði
m. a. verzlunarverkfall við Jap-
ana. En brátt tóku verkamenn,
unni gegn vinstri öflunum. I júlí
mánuði bar hann vopn á banda
menn sína og lét taka höndum og
•bændur og handiðnaðarmenn að •' taka af 1-ífi þúsundir verkamanna
skipa sér undir merki Kuomin- , í Shangkaj. Hann ílutti stjórnar-
hinna kínversku frétta voru ekki
óbreyttir stigamenn, heldur
skipuiagðar herdeildir bylting-
arsinnaðra bænda undir forustu
k-íniverskra kommúnista. Kunnir
erlendir blaðamenn eins og
Agnes Smedley og Edgar Snow
-heimsóttu héruð „ræningjanna",
skyggndust bak við kinverska
járntjaldið og fluttu sannar frétt
ir af stjórnarfarinu þar. Nokkru
áður en Japanar gáfust upp
fengu nokkrir erlendir blaða-
menn eftir langa mæðu leyfi til
að ferðast til kommúnistahérað-
anna í norðvesturfylkjum Kína.
Frásagnir þeirra hafa nú
birzt og vakið undrun manna
v-íða um heim. En eftir
að styrjöldinni lauk hafa
borizt fregnir af átökum komm
únista-herjanna og stjórnarherj-
anna, fregnir, sem bera þess
greiniega merki, að borgarastyrj-
öídinni í Kína er ekki enn lokið.
Það skal játað, að fregnir þess
ar eru venjulega óljósar og all-
furðulegar: annan da-ginn er sagt,
að stjórnarherinn nálgist höfuð-
stað kommúnista, Jenan í Sjensi
gylki, hinn daginn eru stjórnar-
hers-veitirnar á hröðu undan-
•haldi, ef þær hafa þá ekki hlaup
ið yfir til rauðliða. Svo«lítur út!
sem hinir rauðu „ræningjar" séu
ekki mýkri undir tönn nú, en fyr
ir tólf árum. Þe-ssar slitróttu
fi'egnir, sem berast út um heim-1
inn af átökunum í K-ína, eru
veikt bergmál af stórfelldum
sviptingum í þjóðfélagi, er telur
um 450 milljónir manna og hef-
ur hinn síðasta mannsaldur lif-
að borgarstríð og heimsstyrjald-
ir við rángjarnt stórveldi. Fáar
þjóðir hafa orðið að færa mann-
frekari fórnir til að leysa þjóð-
og menningu. Stjórnmálaflokkur
sá, sem ætlaði að leysa hvort-
t-veggja þessara vandam-ála, var
Kuomintang, eða Þjóðlegi alþýðu
flokkuriim, sem dr. Sun Yat Sen
stofnaði á fyrsta áratug þessarar
aldar. .
Frá því fyrir miðja siðustu öld
hafði hvert stórveldið á fætur
öðru hreiðrað um sig í Kínaveldi,
rofið múra þess og einangrun
og kúgað hið mikla ríki til að
leyfa innflutning á kristnum vör-
um og kristnum trúboðum. í
viðskiptum sínum við Kína fóru
stórveldin eftir hinu gamia hús-
ráði, að berja skal barn til ásta.
•Þegar kínverska stjórnin neitaði
að kaupa ópíum af Englending-
um skutu þeir nokkrar hafnar-
borgir í rústir og létu Kínverja
síðan borga sér stríðskostnaðinn,
en enskur erkibiskup lýsti því
yf.ir, að opíum í hófi neytt gleddi
ekki aðeins mannsins hjarta, held
ur væri beinlínis hollt. Siðan
skáru stórveldin vænar sneiðar
úr Kínaveldi, Frakkar og Eng-
lendingar, Þjóðverjar og Rússar
og Japanar. Hið frurristæða kin-
verska bændaþjóðfélag tók nú að
færast úr sínum fornu skorðum
er erlendar vörur og erlent auð-
magn flæddu yfir lgndið. Kín-
versk borgarastétt og kínversk
i-verkamannastétt uxu óðfluga upp
í úr
tangflokksins. Dr. Sun Yat Sen
samdi nýja stefnuskrá fyrir flokk
inn, þar sem hann túlkaði hinar
frægu þrjár meginreglur sínar;
þjóðeniisstefnu, alþýðustjórn og
alþýðuvelferð. Um þetta leyti
hófst hin nána samvinna milli
Kuomintang og Ráðstjórnarríkj-
anna. Ráðstjórnin afsalaði sér
eitt allra ríkja sérréttindum þeim,
er keisarastjórnin rússneska
hafði eignazt í Kína, og Sun Yat
Sen þreyttist aldrei á að brýna
það fyrir flokksmönnum sínum,
að vinsamlegt samband við Rúss
land byltingarinnar yrði að vera
hyrningarsteinninn í utanríkis-
málastefnu Kína. í árs-byrjun
1924 var kommúnistaflokkur
Kína viðui'kenndur hluti af Kuo-
mintang, én hafði rétt til að
mynda sjálfstæð samtök og reka
setur sitt til Nanking og frið-
mæltist bæði við fyrri andstæð-
inga sína innanlands og hin er-
lendu stórveldi. KommÚHÍstarnir
voru reknir úr Kuomintang, sam
tök verkamanna og bænda voru
leyst upp, kommúnistaflokkurinn
var bannaður og meðlimir hans
•ofsóttir með oddi og egg. í of-
sóknum þessum missti flokkurinn
helming manna sinna — 25 þús-
und að tölu. Um sama leyti var
hinum rússnesku ráðunautum
vísað úr landi og stjórnmálasam
bandi slitið við Ráðstjómarríkin.
Hafi Sjangkajsék og sá hluti
Kuomintangflokksins, sem stóð
að gagmbyltingunni, búizt við, að
nú yrði greiðara að leysa vanda-
mál Kina, þá var það mesti mie-
skilningur, svo ekki sé meira
sagt. Nankingstjórnm var alger-
flokkslegan áróður. Rússneskir iega valdalaus í útjaðrahéruðum
ráðunautur og herforingjar skipu
lögðu hinn kínverska þjóðfrelsis
her Kuomintangstjórnarinnar.
ríkisins og hafði í rauninni ekki
fullt landsforræði nema í strand-
héruðunum norðan frá kinverska
Sun Yat Sen andaðist 1925, en' múrnum suður að Fúkienhéraði.
hréyfingin, sem liann hafði skap-! Hershöfðingjar ýmsir gerðu sig
að, óx eins og fljót í leysingu. J digra í fylkjunum og ekki leið
Sjangkajsék, sem verið hafði rit-
ari Sun Yat Sens hóf nú hina
frægu norðurför sína gegn her-
foringjaklíkum og allur lýður
á löngu fvrr en Japanar tóku að
leggja undir sig Kína. Haustið
1931 hófu þeir herförina í Man-
sjúríu og átu sig síðan næstu
fagnaði herjum hans hvar sem árin áe lengra inn í Kinaveldi.
þeir komu. í ársbyrjun 1927 Sjangkajsjek og stjórn hans í
töldu hin ibyltingarsinnuðu N.anking veitti Japönum litla
bændasamtök 9 milliónir manna, eða enga mótspyrnu. Hinn km-
en verkalýðsfélögin 3 milljónir. | verski forsætisráðherra virtist
Hinir afturhaldssömu herforingj-. hafa álitið meiri nauðsyn bera
ar i Miðkína fengu ekki reist j til að beina vopnum sínum í
rönd við þessari voldugu múg-; aðra átt. Stjórnarstefna hans hirr
þessari þróun, og fjölmenn ' hreyfingu, hermenn þeirra gengu næstu ár var rökrétt áíramhald
istétt menntamanna, er sótt hafði | í lið með Kuomintang, í marz-, þeirrar gagnbyltmgar, er hann
menntun sína til Vesturlanda og mánuði 1927 tók byltingarherinn hóf i júli 1927 með múgaftökunum
Ameríku. Þessara nýju stéttir Shanghaj undir forustu Sjankaj-1 í Shanghaj. Hann haíði að vísu
sjeks. Kínverska byltingin hafði, tekið kínverskri alþýðu blóð, en
náð hámarki sínu, en þá brotn- j honum haíði ekki tekizt að
aði öldutoppur hennar. Þegar , brjóta baráttu'þrek hennar á bak
ekkert virtist geta staðizt fram- aftur. Verkalýðshreyfingin í stár
ihófu þjóðfrelsisbaráttu Kínverja.
Fyrsti árangur þessarar barátfu
var afnám keisaradóms í Kína
og stofnun hins kínverska lýð- j
veldis árið 1911, og Sun Yatlrás byltingarinnar kom í liós, að foorgum þeim, er Nankingstjórnin.
" i
Sen varð fyrsti forseti þess, þó j hun var sjalfri ser sundurþykk.
aðeins skamma stund. En eftir, Kínverska stórborgarastéttin var
afnám hinnar keisaralegu mið- ^ fyrir löngu orðin hrædd við hin
stjórnar sundraðist ríltið í f jölda ' róttæku lýðsamtök bænda og
réð yfir, var að vísu lömuð um
stund! En hin byltingarsinnaða
bændahreyfing náð.i sér furðu
, Framh. á 7. síð*