Þjóðviljinn - 15.06.1947, Qupperneq 5

Sunnu-dagur 15. júrtí 1947.
ÞJÓÐVILJINN
5
Hvert stefna Bandaríkin?
Fyrri greiii
Þegar Churchill hélt jám-
tjaldsræðu sína í Fulton, Mon-
tana 6. marz 1946, urðu þátta-
skipti í utanríkisstefnu Banda-
ríkjanna. Sú andrússneska og
andkommúnistiska áróðursher-
ferð, sem nú stendur sem hæst
í Bandaríkjunum, er afleiðing
af þeirri skipulögðu stefnu-
breytingu gagnvart Sovétríkj-
unum, sem þar var sett fram í
fyrsta skipti.
1 ræðu sinni markaði Cliurc-
hill hina nýju stefnu: helzta
takmark hennar átti að vera
sameinað brezk-bandarískt við-
nám gegn útþenslu Sovétríkj-
anna, en í raun og veru var hér
um að ræða brezk tilmæli til
Bandaríkjanna um sameigin-
lega utanríkisstefnu. Eins og
Churchill áður hafði heitið á
Frakka að tengja örlög sín ör-
lögum Englands reyndi hann í
Fulton að telja Bandaríkja-
menn á að taka á sig nokkuð
af þeirri ábyrgð, sem á brezka
heimsveldinu livíldi víða um
lieim.
Fáir þeirra, sem heyrðu eða
lásu ræðu Churchills, trúðu
því, að þetta væri hlutverk
Bandaríkjanna í heiminum.
Heimssögulegt hlutverk Banda-
ríkjanna var ekki það að
bjarga brezka heimsveldinu,
sögðu menn. Og Truman var
at'yrtur fyrir þá tvöfeldnislegu
„Morgontidning:en“, biað sænska Sósíaldemókrataflokksins
í Stokkhólmi og málgagn sænsltu ríkisstjórnarinnar, birti
eftirfarandi grein 2. þ. m. Blaðið kynnir greinina með þess-
um orðum: „1 þessari grein er því lýst af miklum kunnug-
leik, hvernig ráðamenn Bandaríkjanna hafa skipulagt þá
áróðursherferð afturhaldsins, sem nú stendur þar sem hæst,
til að vinna stefnu sinni fylgi almennings." Islenzkir al-
þýðuflokksmenn hefðu gott af að kynna sér, livernig mál-
gagn „bræðraflokksins“ í Svíþjóð lýsir Truman og stefnu
hans.
i-i-H-I-I-H-H-M-H M I M I I I
SKÁK
Ritstjóri: Guðmundur Arnlaugsson
munum vinna sáman í friði eins
og í stríði“, hafði einnig verið
Ieiðarstjarna Trumans. Nær-
vera hans í Fulton var því ekki
álitin frávik frá stefnu Roose-
velts heldur bara venjuleg Tru-
mans-skyssa.
En ef litið er á hina ,ein-
kennilegu“ framkomu forset-
ans í ljósi síðari atburða lítur
var sönnun þess. að þeir höfðu
ekki hugmynd um gang mál-
anna.
Ef maður lítur til báka nú,
er auðvelt að greina, hve mark-
visst „innsti hringurinn" skipu-
lagði stefnubreytinguna. Hefði
,,samsærio“ ekki verið fram-
kvæmt af svo dæmalausri sam- !
stillingu, hefði ég efast um, að
hún öðruvísi út :— sem meist-
aralega þaulhugsað bragð —
og maður neyðist til að skipta
um skoðun.
Þeir, sem nákvæmast fylgd-
ust með atburðunum — reynd-
ir stjómmálafréttaritarar á
borð við Walter Lippman,
Ekkert varð af einvíginu
milli Euwes og Najdorfs eftir
skákmótið í Mar del Plata, sem
sagt var frá í síðasta jlætti.
Hinsvegar var haldið annað
mót í Buenos Aires og vorú
þátttakendur þar fimm af
beztu skákmönnum Suður-
Ameríku ásamt Euwe. Hver
þátttakandi tefldi tvisvar við
hvern hinna. Árangur úr fyrra
helming mótsins varð þessi: 1.
Stáhlberg 4(4; 2. Eliskases
3i/2 ; 3. Najdorf 3; 4.-5. Pil-
nik og Rossetto lýt; 6. Euwe
K!)
Euwe tók sig á í síðara helm-
ing mótsins og varð þar jafn
Stáhlberg og Najdorf með 3%
vinning, Eliskases og Pilnik
fengu 2 hvor, en Rossetto Vj.
Orslit urðu því þes^si:
1. Stáhlberg 8; 2. Najdorf
6V2; 3. Eliskases ð1/^;_ 4. Euwe
4i/2; 5. Pilnik 3VÁ; 6. Rosetto
2.
stefnubreytingin hefði verið
skipulögð fyrirfram. En við að
rifja upp fyrri atburði kemur
í ljós, að byrjunin á öllu sam-
an var ekkert alvarlegra en
það, að útvarpsstöðvarnar tóku
að losa sig við frjálslynda og
vinstrisinnaða fréttaskýrendur.
Þeir sem vinsamlegastir voru
í garð Sovétríkjanna voru
! hreinlega reknir, og aðrir, sem
; hvöttu til samkomulags við
i Sovétríkin, voru fluttir á stöðv-
! arj sem .aðeins heyrast um lít-
| inn hiuta Banda.ríkjanna. Ray-
mond Swing, sem að líkindum |
j er snjallasti fréttaskýrandi ^
(news analyst) Bandaríkjanna
; og ákveðinn talsmaður sovét-
j bandarískrar samvinnu, var
j þannig útilokaður frá hinum
j f jölmenna hlustendaskara sín-
j um vestan 'Chicago.
í stað þessara „samkomu-
lagsmanna“ komu ósáttfúsiSI
eða blátt áfrarn sovétfjandsam-
legir fyrirlestrar. Og í frétta-
túlkun þeirra, sem kyrrir voru
tók skyndilega að bera á ný-
fengnu „hlutleysi".
Svipuð breyting átti sér stað
hvað blöðin snerti. Frjálslynd-
ir blaðamenn. sem leituðust við
að efla vináttu og samstarf við
Sovétríkin, voru annaðhvort
Svo br.jálaðar eru kommúnistaofsóknirnar í Bandaríkjun-(neyddir að skrifa um eitt"
/hvað annað eða afneita lirein-
dega sínum fyrri sjónarmiðum.

tim orðnar, að kvikmyndaíeikkonar. vinsæla, Ingrid Berg-
man, var nýlega kærð fyrir þingnefnd, sem rannsakar
„ó-ameríska“ starfsemi. Ingrid hafði drýgt þann höíuð-
glæp, að sækja skemmtun, sem vinstrisinnaður æskulýðs-
félagsskapur 1 Hollywood hélt! Frá þessu og öðrum dæm-
um um ofsóknaræðið, seni gripið hefur bandaríska aftur-
Iialdið undir forustu Trumans, er sagt í þessari grein.
framltomu, að samþykkja ræðu . Samuel
Churchills með nærveru sinni, ; Childs
en neita jafnframt, að nokkuð
mark væri á því takandi. Menn
ályktuðu að það yrði í Moskva
tekið sem óbeint samþykki á
hinni andrússnesltu .stefnuskrá
Churchills. Frá því Teheran-
ráðstefnunni lauk höfðu Banda
ríkin undir stjórn Roosevelts
unnið að sífellt nánari sam-
vinnu við Sovétríkin. Kjörorð
Roosevelts í Teheran: „Viö
Grafton
- höfðu —
og Marquis
- að því nú
er komið á daginn — enga hug
mynd um, hvað raunverulega
var að gerast. Þessir athuguiu
áhorfendur gáfu aldrei í skyn,
svo mikið sem í einu orði, að
júi grunaði, hvað var að gerast
bak við tjöldin. Sú skelfing,
undrun og jafnvel bræði, sem
skein út úr skrifum þeirra
fyrstu dagana eftir að Truman
flutti „Grikklands“-ræðu sína,
Blöð og útvarp urðu sífellt
fjandsamlegri í garð.hins fyrri
vopnabróður. Varla leið sá dag-
ur, að ekki væri gerð einhver
blaðaárás á Sovétríkin eða
,,kommúnismann“. Skoðana-
kannanir Gallups sýndu snögg
umskipti í viðhorfi almennings
til Sovétríkjanna. Þar sem yfir
50% höfðu trúað því fyrir ári
síðan, að „Bandaríkin gætu lif-
að í friði við Rússland," trúðu
tæp 40%1 hinu sama í árslok
1946.
Brátt var farið að nota bæk-
ur og vikublöð, skóla og kirkju
í áróðursherferðinni gegn Sov-
étríkjunum. 1 nýútkominni bók,
„The Great Globe Itself“, leit-1
ast Mr. Bullitt, fyrrverandi
Dagana 7. til 23. apríl var
haldið skákmót í Wien til minn-
ingar um austurríska skák-
meistarann Kai 1 Schlecht.er.
Hann var fæddur í Wien 2.
marz 1874 og lifði þar lengst-
an hluta ævinnar.
Hann hafði taflið sér að at-
vinnu og var einn af beztu
skákmönnum heimsins. Hann
var viss verðlaunataki á hverju
móti er hánn tók þátt í. 1910
háði hann einvígi um heims-
meistaratignina við Lasker, er
þá var heimsmeistari. Einvígið
skyldi vera 10 skákir. Lasker
komst aftur og aftur í kröggur
en fyrstu 9 skákirnar urðu jafn-
tefli að undantekinni þeirri
fjórðu, sem Schlechter vann.
Hann þurfti því aðeins að gera
síðustu skákina jafntefli til þess
að vinna einvígið og verða
lieimsmeistari. En hann vildi
ekki vinna á jafntefli og tefldi
skákina af mikilli hörku. Aftur
og aftur forðaðist hann ein-
földustu leiðina en leitaði að
Jiækjum. Hann fékk unnið tafl,
en missti það út úr höndunum
á sér, átti eftir það auðvelt
jafntefli en missti af því líka.
Lasker vann skákina og hélt
nafnbótinni. Annars var
Schlecter næstum of friðsamur
til að vera taflmeistari. Ýmsur;
andstæðingum hans reyndist
vel að bjóða honum jafntefli, ef
þeir stóðu lakar að vígi.
Hann hafði ekki brjóst til að
segja nei. Schleeter var ekki að
sama skapi snjall að koma sér
áfram í lífinu og í skákinni.
Honum auðnaðist ekki einu
sinni að koma því fram, er hon-
um lá þyngst á hjarta: aci
tryggja móður sinni rólegt ævi-
sendiherra, við að sanna, að
það sé -öðru nær en að Sovét-
ríkin hyggi á frið, þvert á móti
búi þau sig til árásar á Banda-
ríkin .Hann heldur því fram,
að öll starfsemi bandarískra
kommúnista miði að því, að
grafa undan lýðræðinu, op; ef
til styrjaldar kemur er hann
viss um, að þeir muni gerast
föðurlandssvikarar.
Stórblöðin „I.ife" ;og „Satur-
Framh. ó 7. síðu
kvöld. Fyrri heimsstyrjöldih
skall á og í kjölfar hennar
neyð og hungur í Mið-Evrópu.
Engin skákmót voru haldin,
heiminn vantaði ekki í.bili höf-
unda að skákbókum. Schlechter
varð atvinnulaus og brauðlaus.
Vinir hans sáu hann tærast upp
smátt og smátt. Við fjöltefli.í
Búdapest í árslok 1918 virtust
síðustu kraftar hans hverfa
skyndilega. Hann fór að leika
af sér á hverju borðinu á fætur
öðru og varð að hætta í skák-
unum miðjum. Hann var flutt-
ur beint á sjúkrahús og dó þar
nokkrum dögum síðar.
Aoairitliöfundarstarf Schlecht-
ers liggur í endurskoðun og út-
gáfu hans á ,,biblíu“ skák-
manna, Bilguer, Handbuch des
Schaehspiels.
Vinur Schlechters, Austur-
ríski taflmeistarinn Spielmann,
ritaði um hann bók á sænsku
og skýrði þar rúmlega hundrað
beztu skákir hans. Þessi bók
var til á Landsbókasafninu.
En minningarskákþingið í
Wien fór á þessa leið:
1. L. Szabo (Ungv.land) IV/o.
2. -3. Kotthauer (Tékk.) 10 ’/ó
Lokvenc (Austúrríki) 10V2.
4. Opocensky (Tékkósl.) 10.
5. Gereben (Ungv.land) 9V2-
6. II. Múller(Austurríki) 9
7. E. Grunfeld(Austurr.) 8(4.
Þátttakendur voru 16.
Félagarnir Yanofsky og
Wade tefla nú fjölskákir sam-
an í Kanada. Það er búizt við
að þeir taki báðir þátt í skák-
þíngi Kanada í þessurn mánuði.
1 sambandi við þetta mót er
gert ráð fyrir útvarpsskákum
milli Kanada og Ástraiíu.
Hér kemur að lokum skák, er
Yanofsky tapaði fvrir ungum
dönskum skákmanni á skák-
mótinu í Kaupmannahöfn.
Spsenskui ieilcur
Yanofsky Tornerup
i
1. e2—e4 e7—-e5
2. Rgl—-fS Rb8—e6
3. Bfl—b5 a7—a6
4. Bb5— a4 Rg8—f6
5. ö—0 Bf8—e7
6. Hfl—el b7—b5
7. Ba-l—b3 0—0
8. c2—c3 d7—d5!?
Bragð Marshalls, sem ekki
kvað vera alveg rétt. T. d. 9
exd5 Rxd5 10. Rxe5 Rxe5 11.
Hxe5 Rf6 12. Hel (Euwe).
9. e4xd5 e5—e4
10. Kf3—gð?
I skákinni milli Edw. Laskers
og Marshalls Chicago 1926
skeði 10. dxc6 exf3 11. Dxf3
Bg4 12. Dg3 He8 13. f3 Dd3.
10. Be7—d6
11. Rg5xe4 Rf6xe4
12. Helxe4 Bc8—15
13. He4—e3 Rc8—e5
14. h2—h3 Dí18—h4
15. BbS—c2
d2—d4 var betra.
15. Re5—g4!
16. ííe3—e2 Bf5xe2
17. Ddlxe2 . Ha8—e8
18. d2—d4 Dh4xf2!I
Og hvítur gafst upp, því að
hann verður mát í þriðja leik.
(19. Hxf2 Helf 20. Hfl Bh2f
21. Khl Hxfl mát).
.4»