Þjóðviljinn - 20.08.1947, Page 4

4
ÞJÓÐVILJINN
Miðvikudagur 20. ágúst 1947.
»
Útgefandi: Sameiningarflnkkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson, áb.
Préttaritstjóri: Jón Bjarnason.
Ritstjórnarskrifstofur:' Skólavörðust. 19. Símar 2270 og 7600
(eftir kl. 19.00 einnig 2134).
Afgreiðsla: Skólavörðustíg 19, sími 2184.
Auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 6399.
Prentsmiðjusími 2184.
Askriftarverð: kr, 8.00 á mánuði. — Lausasöluverð 50 aur. eint.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
___________________________________________________________*
Lýðræði í viðskiptamáEym
Það er kunnara en frá þurfi að segja að allt frá þeim
tíma er fyrst var gripið til innflutnings'hafta, fyrir meira
en áratug síðan, hefur spurningin um lýðræði í’ viðskipta-
málum verið brennandi.
En hvað er þá átt við með hugtakinu lýðræði í við-
skiptamálum ?
Lýðræði í viðskiptamálum er það, að hver einstakling-
ur geti falið hverjum sem honum sýnist að annast verzlun-
arstörfin fyrir sig. Honum á að vera frjálst með öllu hvort
hann verzlar við kaupmann eða kaupfélag og þá hvaða
kaupmann eða hvaða kaupfélag. Á sama hátt eiga kaup-
menn og kaupfélög að vera frjáls að því hvarjum þau fela
að annast viðskipti við útlönd.
Öll þau innflutningshöft, sem í gildi hafa verið hér á
landi, fyrr og síðar, hafa verið verulegur hemill. á þetta
frelsi. Innflutningsleyfi til landsins 'hafa fyrst og fremst
verið miðuð við fyrri innflutning hlutaðeiganda. Þetta hef-
ur þýtt að verulegur tilflutningur hefur ekki getað átt sér
stað á viðskiptum frá einum heildsala til annars eða milli
heildsala og Sambands ísl. samvinnufélaga. Hvort sem kaup-
félögin og kaupmönnum hafa líkað viðskiptin við- innflytj-
andan betur eða ver hafa þau orðið að halda sig að göml-
um samböndum, því ríkisvaldið skiptir vörunni frá ári til
árs í sömum hlutföllum milli sömu aðila.
Þetta fyrirkomulag hefur komið sérstaklega hart nið-
ur á kaupfélögunum, vaxandi fylgi samvinnustefnunnar,
einkum í Reykjavík og í öðrum bæjum við Faxaflóa, hefur
ekki þýtt aukin innflutningsleyfi fyrir . kaupfélögin eða
samband þeirra, þau hafa þvi orðið að kaupa vörur í stór-
um stíl hjá heildsölum, þó þau að sjálfsögðu kysu annað,
og þau hafa ekki fengið það vörumagn, sem þurft hefði til
að fullnægja eðlilegri eftirspurn félagsmanna. Þetta hefur
komið glöggt fram eftir að innflutningur á matvöru var
gefinn frjáls að kalla, en haldið nokkrum höftum á öðrum
vörutegundum.
Það kom sem sé í Ijós að kaupfélögin seldu milli 40—
50% af allri matvöru, sem til landsins flytst en það hlýt-
ur að þýða að milli 40—50% landsmanna óski að fela
þeim viðskipti sín. En þegar svo er ástatt um sölu mat-
vörunnar hafa kaupfélögin samkvæmt skömmtun ríkis-
valdsins aðeins fengið um 14% af vefnaðarvöru, búsá-
höldum og skófatnaði. Allir hljóta að sjá hversu mjög
lýðræðinu í viðskiptamálunum hefur verið traðkað með
þessari úthlutun innflutningsleyfa.
Á síðustu árum hefur það verið aðal áhugamál aðal-
fundar S.I.S. að fá þessu kippt í lag. Hvað eftir annað hafa
þessir fundir krafizt þess að Sambandið fengi sömu hlut-
deild í heildar innflutningi vefnaðarvara, búsáhalda, skó-
fatnaðar og byggingarefnis eins og það hefur í matvöru.
Þessi krafa er svo réttmæt að gegn henni finnast engin
rök, þrátt fyrir það hefur ríkisvaldið synjað henni,
og er skemmst að minnast, er tillaga Sigfúsar Sigurhjart-
arsonar um ao setjá ákvæði um þetta efni inn í lögin um
fjárhagsráð var felld á síðasta þingi, með atkvæðum
Sjálfstæðismanna, Alþýðuflokksmanna óg B’ramsóknar.
Því var þó lýst yfir að leitazt yrði við að ná þessum
árangri er farið yrði að framkvæma þessi lög. Nú hefur
Hermann Jónasson lagt fram og fengið samþykkta í fjár-
iiagsráði tillögu, sem fyllilega- myndi ná þessum tilgangi,
tTTVARPSLEIKRIT
Góður maður hringdi til Þjóð
viljans fyrr nokkrum dögum og
sagði:
— Mér finnst að séra Gunn-
ar frá Skútustöðum eigi hrós
skilið fyrir sitt ágæta útvarps-
leikrit, sem flutt var fyrir
skömmu. Hvað finnst ykkur um
það ?
Eg hafði gripið símatólið og
varð því að standa fyrir svör-
um:
— Jú, sjálfsagt bæri honum
að fá lofsyrði fyrir það, ef við
á annað borð legðum það í
vana okkar að lofa eða lasta
það, sem flutt er í útvarpinu.
Því miður er svo háttað störf
um þeirra blaðamanna, er vinna
við blöðin, sem koma út á
morgnana, að aðalannatíma
þeirra ber einmitt upp á sömu
stundir og dagskrá útvarpsins.
Þó vildi nú svo til, að ég
hafði hlustað á þetta leikrit og
kom okkur saman um það, mér
og góða manninum í símanum,
að það væri fyrir margra hluta
sakir ath.vert og betra en flest
önnur leikrit eftir innlenda höf
unda, sem flutt hefðu verið
langa lengi. Skal ég nú minnast
á þetta frekar.
MiÐALDRA KONUR í
AUSTFIRSKU ÞORPI
Leikrit þetta nefnist Ryk. Það
•hófst á því að tvær miðaldra
konur í austfirzku þorpi ræðast
við á heimili annarrar þeirra.
Önnur er sýslumannsekkja og
hefur nýlega fengið bréf frá
dóttur sinni, sem giftist ame-
rískum liðsforingja. Óskar vin-
konan sýslumannsfrúnni til
hamingju og hælir henni fyrir
að hafa orðið fyrst til að opna
hús sitt fyrir setuliðsmönnum.
Talar af kvenlegum skilningi
um einmanaleik hermannanna
og hyggur gott til amerískrar
blóðblöndunar.
Þetta er á landsölutímabilinu.
Þær vinkonurnar eru báðar á-
kveðnar herstöðvaveitingakon-
ur og fara niðrandi orðum um
kommúnista og Rússa eins og
við átti í því sambandi. Þær töl
uðu eins og dálkar Alþýðublaðs
ins, Vísis og Morgunblaðsins.
SKINNASALI FRÁ
SÍBERÍU
Nú er skrúfað frá útvarpinu
og er þar viðtal við austfirzk-
an ævintýramann, sem fór ung
ur að heiman og gerðist skinna
kaupmaður í Síberíu , er nú
kominn í heimsókn á æskustöðv
arnar.
Nú kemur það upp úr kafinu
að hér er um að ræða æsku-
vin sýslumannsekkjunnar.
Vegna misskilnings og barna-
skapar hvarf hann af laridi
brott er hann þóttist vonlitill
um ástir vinstúlku sinnar, sem
af uppgerðartregðu og kven-
legri feimni hafði dulið hug
sinn og jafnvel sagt nei, þegar
hún meinti já.
Seinni hluti leikritsins fjallar
svo um væntanlega heimsókn
og komu ævintýramannsins á
heimili sýslumannsekkjunnaf.
Vinkonan kemur enn við sögu.
Nú hefur hún frétt, að maður
þessi hafi látið sér þau orð um
munn fara á opinberri sam-
komu þar sem hann var boðinn
velkominn á æskustöðvarnar,
að hann beri kveðju frá vinurn
í hinu nýja ættlandi sínu.
Ekki þurfti vinkona sýslu-
mannsekkjunnar lengur vitn-
anna við. Hér var kominn
njósnari og útsendari Stalins.
Hún veit hvílík hætta vofir yfir
Islandi úr austri. Rússar muni
vilja fá hér herstöðvar — og
þá er nú komið annað hljóð
í strokkinn en þegar slík beiðni
kom frá Bandaríkjunum. Rúss-
ar höfðu sýnt sig sem yfirdrottn
ara smáþjóða, nefndi hún sem
dæmi yfirgang þeirra í Eystra-
saltsríkjunum. Hún hafði sann-
frétt, að þeir gætu jafnvel ekki
séð kvenfólkið þar í friði.
í fáum orðum sagt henni
tekst að slá ryki í augu vinkonu
sinnar og koma í veg fyrir að
hinir fornu unnendur mætist nú
loks í gagnkvæmum skilningi.
★
HÖFUNDI
TÓKST VEL
Höfundi tókst vel að sýna ó-
samræmi í dómum og viðhorfi
þessara kvenna, sem tala það
mál, sem auðvaldsblöðin hefa
lagt þeim á tungu.
Það er vel til fallið, til að
varpa Jjósi á hin ólíkustu við-
horf, að láta nú einu sinni koma
ísl. gest frá austri í stað hinna
tíðu vestangesta, lærdómsríkt
að heyra af vörum fulltrúa al-
mennings rök "og ómelta
sleggjudóma þá sem gefur að
líta í hverju eintaki auðvalds-
blaðanna.
★
OG ÞÓ MÁ AÐ
FINNNA
Frá listrænu sjónarmiði
mætti ýmislegt að leiknum
finna og þó fleira færa honmn
til gildis. Sjaldan hefur verið
flutt í útvarpi alþýðlegt talmál
með jafngóðum árangri. Það
sem mér þótti mestur galli á
leiknum voru ýmsir margtuggn-
ar spekisetningar og sú hvum-
leiða symbólik er fram kom í
lok leikritsins, er austanvérinn
talar um rykið. Það var mikill
smíðisgalli að höfundur skuli þá
endilega þurfa að láta hann
predika á þessari alvörustundu,
er hann heilsar og kveður á ný4,
æskuunnustu sína og sér að öll
sund eru lokuð.
Framhc,'-'" á 7. síðu
Reistur upp frá
dauSum
Framhald af 3. sí5u.
og vaknaði. Og fyrst ég er nú
orðinn heilbrigður aftur, þá
kæri ég mig ekkert um að
reyna að muna það, sem gerð
ist.“
Valentín tók málhvíld. Síð
an brosti hann og sagði: „En
ég get sagt þér fréttir. Eg
ætla bráðum að' gifta mig“.
Prófessor Negovskí, sem
skrifað hefur 2 bækur um
reynslu sína af endurlífgun
við vígstöðvarnar, segir: „I
raun og veru er ,,upprisa“
Valentíns ekki sérlega merki
legur læknisfræðilegur at-
burður. Það er aðeins þetta,
að flestir deyja aftur eftir
stuttan tíma.
Fyrstu 6 mínúturnar eftir
að meðvitund er farin og and
ardráttur og hjarta hætta eru
ákaflega þýðingarmikill tími.
Á þessum tíma hefur líffæra
kerfið ekki tekið neinum
þeim breytingum, æm ekki
er hægt að lækna. Hjartað
getur jafnvel tekið til starfa
eftir lengri tíma, en heilinn
þolir ekki, að blóðrásin stöðv-
ist lengur en 6 mínútur. End
urlífgun er ekki hægt að
framkvæma ef eitthvert
dauðastríð. hefur átt sér stað,
hættulegur sjúkdómur eða
mjög stór sár.
Við gerðum tilraun með að
endurlífga 10 menn. Við 6
ef framkvæmd yrði. Samkvæmt þeirri tillögu getur hver
einstaklingur ráðið þvi hverjum hann felur að útvega sér
þá vöru sem hann samkvæmt skömmtunarreglum á rétt á
að fá. En það þýðir aftur að kaupmenn og kaupfélög, sem iþeirra hepnaðist það, en
einstaklingarnir fela viðskipti sín, geta með öllu ráðið ^5U aftUr“.
hvern þau fái til að flytja vöruna til landsins, með öðrum
orðum tillagan þýðir lýðræði í viðskiptamálunum. Svo
undarlega hefur borfð við að Framsóknarflokkurinn og
Alþýðuflokkurinn hafa samþykkt þessa tillögu í fjárhags-
ráði, en Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðuflokkurinn felldu
hana í ríkisstjórninni.
Hvað er hér um að vera? Hvað á þessi tvífaraháttur
Alþýðuflokksins að þýða? Eru stjórnarflokkarnir vitandi
vits að leika skopleik og n<?ta Alþýðuflokkinn fyrir fíflið ?
Flytur Hermann till. aðeins til að sýnast frammi fyrir
samvinnumönnum, og notar hann svo Emil Jónsson til að
fella hana, svo friður og sátt geti haldizt við heildsalana?
Reynslan mun svara öllum þessum spurningum.
Prófessor Negovskí álítur
að fjölda manns, sem deyr á
skurðarborðinu, mætti endur
lífga ef aðferð hans væri not
uð. Ilann álítur einnig, að sá
tími muni koma, að hægt
muni að endurlífga menn,
sem verið hafa „dauðir“ meir
en 6 mínútur.
Sem stendur er hann hreylc
inn yfir hinum ágæta árangri
með Valentín og sýnir manni
gjarna bréf, sem Valentín hef
ur undirritað þannig: „Þinn.
kæri fóstursonur Valentín“,