Þjóðviljinn - 31.08.1947, Blaðsíða 6

ÞJOÐ VTLJINN
■ Sunnudagur 31. ágúst 1947.
Ellioii Boosevelt:
101.
148. dagur
DULHEIHAR
Eítir Phyllfs Boitome
sjúkur sjálfur, á að geta látið töluvert gott af sér
Sjónarmið Roosevelis
forseta
leitt sína gerð af atomsprengjunni. Hvað veldur því að
fréttamenn blaðanna skrifa: „Þegar á reynir láta allir
stjórnmálamenn Evrópu gerðir sínar mótast af þeirri
hugsun, sem geymd er dýpzt í meðvitund þeirra að gera
verði ráð fyrir að til striðs geti dregið milli Englands og
Rýsslands, stríðs, sem allar aðrar þjóðir verði dregnar
inn í. Við verðum að komast að hver jir þessir stjórnmála-
menn eru, við verðum að rísa gegn þessari hugsun, við
verðum að berjast fyrir þeim heimsfriði, sem virtist vera
vissa fyrir þegar V-f-dagurinn rann upp eftir V-E-dag-
inn.
Þetta starf þarf að hefjast með því að finna í hverju
sú áorðna breyting er fólgin, sem hefur leitt okkur brott
af vegi friðarins og komið okkur til að hlaupa í mesta
uppnámi í gagnstæða átt.
Eg hygg að eitt atriði muni leiða menn til fulls skiln-
ings og varpa skýru' ljósi á stjórnmálaþróunina að stríð-
inu loknu, þegar menn fyrst hafa gert sér þetta atriði
ljóst og skilið það. Þetta atriði er, að við dauða Frank-
lins Roosevelts misstu framfaraöflin í heiminum bezta
og áhrifamesta málsvaræ sinn. Þegar hann dó þagnaði
sú rödd sem skýrast krafðizt réttlætis til handa öllum
hein.V*>3 þjóðum. Já, meira en það, í augum allra heims-
ins þjóða hafði hann verið tákn Ameríku og frelsisins.
Það var hann sem vonir þeirra um frelsi voru bundnar
við; vonir þeirra um nýjan heim þar sem friður ríkti
og gnægð væri lífsnauðsynja; þegar hann dó, dó einnig
hluti af vonum þeirra og trú.
Það má öllum ljóst vera að enginn einn maður, hve
mikill þjóðarleiðtogi sem hann er, getur með lífi sínu
eða dauða haft áhrif á gang heimssögunnar nema örfá
augnablik af eilífðinni. I þetta sinn hafði dauði þessa
eina manns í för með sér að nokkra stund skapaðist
autt rúm, krafturinn sem knúði okkur fram brast, sá
kraftur, sem átti að tryggja okkur að árangurinn af allri
okkar baráttu að lokum yrði ekki einungis sá að status
quo ante væri viðhaldið. 1 þessu hléi, þegar vinir fram-
faranna voru í þann veginn að ljúka morgunverkum sín-
um, komu fjandmenn framfaranna fram á sjónarsviðið,
forsvarsmenn hins gamla heims, menn afturhaldsins.
Það er auðvelt að koma með áþreifanleg dæmi þessu
til sönnunar. Framar í þessari bók hef ég af persónuleg-
um kunnleika, lýst mörgum þeirra áætlana sem bygg-
ingameistari heimssigursins ræddi við aðra leiðtoga. í
þeim voru fólgin loforð. Við skulum bera loforðin sam-
an við sannleikann og sjá hver útkoman verður.
Kína er eitt dæmið. I Cairó knúði Franklin Roosevelt
drottnara hins úrelta skipulags í Kína, sem einnig de
facto var stríðsstjórnandi Kína, til þess að gefa loforð.
þetta loforð var að áður en stríðinu lyki skyldi mynda
þjóðlega einingarstjórn í Kína; þessi nýja og lýðræðis-
legri stjórn átti — svo fljótt sem unnt væri — að láta
fara fram kosningar um allt landið. Sjangkajsék setti
tvö skilyrði. Fyrsta skilyrðið var að faðir minn fengi
ótvírætt heit stjórnar Sovétríkjanna um það að Man-
sjúría skyldi lúta Kínaveldi, og skýlaust loforð um að
Sovétríkin myndu virða landamæri Kína; í þessu fólst sá
skilningur að Sovétríkin blönduðu sér ekki í kínversk
stjórnmál. Hitt skilyrðið var að Bandaríkin veittu Kína
stuðning sinn, þegar það að stríði loknu neitaði Eng-
lendingum um landsréttindi í Honkong, Kanton og Sjang-
haj; þessu til staðfestingar var Sjangkajsék heitið því
að einungis bandarísk herskip myndu sigla til þessara og
annarra kínverskra hafna, en að brezkum herskipum yrði
ekki leyft að fara þangað þegar Japanar hefðu verið
sigraðir.
Og hvað hefur svo gerzt? Hinn sérstaki sendimaður
föður míns, Pat Hurley, vann ágætt starf. Hann fékk
öll nauðsynleg loforð frá sovétstjórninni þessu viðvíkj-
andi, og þau hafa bæði að anda og bókstaf verið haldin
síðan. Þvínæst var það Bandaríkjanna að halda þau
heit er gefin voru af okkar hálfu. Þau gerðu það ekki.
Fyrstu herskipin er sigldu inn í kínverskar hafnir voru
brezk. Skipunin, er bannaði þeim að fara þangað, „tafð-
ist“ á leiðinni, sennilega í utanríkisráðuneytinu.
Hver varð afleiðingin? Þegar Sjangkajsék sá að
Bandaríkin höfðu svikið loforð sitt sveik hann einnig
það loforð, er hann hafði gefið. í dag ráða ekki fram-
þú værir næstum að dauða komin. Eg var búinn að
raða öllu niður fyrir mér. Ef þú skyldir deyja, ætl-
aði eg að drepa sjálfan mig? Menn gera slíkt fyrir
minni ástæðu en ég hafði. Eg bar ábyrgð á hvem-
ig komið var fyrir þér. Eg gat ekki risið undir því.
,,Þú varst hraust stúlka, — ein af þeim konum,
sem verður ekkert um það, að eiga fjölda af börn-
um — og þar að auki hefði ég ekki kært mig um
að lifa, ef ég hefði misst þig. Það hefði ekki verið
mikil ánægja fyrir mig. En svo íhugaði ég þetta
betur. Eg vildi lifa, því ef maður fer að hugsa um
það, þá er ekki völ á mörgum góðum sálsýkislækn-
um, og þeir sem þurfa á okkur að halda hafa eins
miklar mannlegar tilfinningar og við. Fjölda þeirra
er hægt að lækna, ef maður hefur þekkingu á því.
Og maður þekkir slíkt betur ef maður sjálfur hefur
farið út af sporinu. Eg meina ekki nákvæmlega tap-
að sér, þó að það þurfi ekki að vera eins og Am-
old t. d. til andlegs hnekkis, en hafi maður farið
einhvern veginn út af línunni þá er maður ekki al-
vel heilbrigður. Maður hefur brotið viss lögmál,
sem maður verður aftur að læra að beygja sig
fyrir. Og það er þetta, sem þeir sjúku hafa gert.
Aðeins sjö af hundraði, af öllum geðveikissjúkling-
um okkar, hafa sjúkdóm í heilanum.
Jafnvel þótt maður viðurkenni kenninguna um
innri starfsemi kirtlanna, þá kemst maður ekki fram
hjá þeim staðreyndum að lokuðu kirtlarnir em á-
kaflega háðir tilfinningum okkar — og ef við því
lærum að hafa stjórn á tilfinningum okkar getum
við jafnvel ráðið því að lokuðu kirtlarnir starfi á
heilbrigðan hátt. Þú veizt Sally, að við höfum ekki
enn sem komið er, náð almennilegum tökum á nú-
tímanum með öllum sínum hraða og véltækni.
„Og það eru stórkostlegri breytingar framund-
an, en við höfum nokkurn tíma áður lifað, ekki ein-
ungis frá þjóðfélagslegu sjónarmiði, heldur hvað
okkur sjálf snertir. Við sem skiljum þetta og höf-
um lært hvei’nig á að meðhöndla þær manneskjur,
sem hafa orðið fyrir truflandi áföllum, megum ekki
hlaupa frá skyldu okkar og ábyrgð, og alltaf koma
fleiri og_fIeiri, sem þurfa á okkur að halda þar til
við höfum lært að fyrirbyggja geðsjúkdóma.“
„Maður eins og ég, sem hefur verið andlega
of seint að gera við stífluna. Myllustein-
'arnir hreyfast ekki. Myllan er óstarf-
hæf.
Malarinn vaknar, rífst og nöldrar. Hann
skoðar flóðgarðinn og veltir fyrir sér
hvernig hann geti stöðvað flóðið. Með-
an hann stendur þar koma hænurnar
hans til að fá sér að drekka. „Vitlausu
hænur,“ æpir malarinn ofsareiður.
„Þetta er allt það vatn sem ég á eftir,
og svo ætlið þið að fara að drekka það.“
Hann þrífur trjálurk og slær í illsku
til hænsnanna: „Takið þið við þessu!
Og þessu!“
En enginn veit hvað var unnið með
þessu. Nú hefur malarinn misst bæði
hænsnin sín og mylluna.
Örláta tófan
XLIX
Tófa nokkur var nýbúin að éta fylli
sína af hænsnakjöti. Hún faldi afgang-
77
leiða í þessu sambandi, ekki síður en hver annarr.
Eina nóttina, þegar ég hélt að þú værir að deyja,
ákvað ég að helga alla krafta mína þessu starfi.
Eg varð að gera það — eða þá að missa öll tök á
sjálfum mér —1 svo ég sagði við sjálfan mig“.
Hverju sem líður — þá má f jandinn eiga mig, ef ég
get ekki laéknað Carrie litlu Flint. Það var ein-
kennilegt, finnst þér það ekki ? Af því að þegar mér
datt hún fyrst í hug, fannst mér ég geta kyrkt
hana, þegar ég sæi hana“.
„Eg veit hvers vegna að þig langaði til þess“,
sagði Sally lágri röddu. „Alec, mig langar til að
segja þér núna, hvernig allt gekk til — ég gat það
ekki fyrr.“
„Ekki í kvöld“, greip Alec fram í“, þú 'verður
allt of þreytt. Þú átt bara að fara að hvíla þig.“
En Sally lét ekki undan“. Ef ég segi þér ekki
frá þessu núna, geri ég það aldrei, ég get það ein-
hvernveginn svo vel í kvöld.“
„Jæja þá“, sagði Alec eftir dálitla þögn, „byrjaðu
þá“. Hann hallaði sér upp að brjósti hennar, svo
hún gæti alls ekki séð framan í hann, og bjó sig
undir að heyra það sem hún hafði að segja.
„Eg var búin að vera eitthvað undarleg", byrj-
aði Sally lágri röddu, í langan tíma, ekki beinlínis
óhamingjusöm, en eitthvað dauf og fjörlaus, eins
og syfjaður skógarbjörn. Eg vissi ekki hvort ég
gerði mér grein fyrir hvað það var sem amaði að
mér, en ég held, að jafnvel þá hafi mér skilizt, að
það væri ekki eingöngu út af Myru. . . . Þetta var
meira svona venjuleg sársauka tilfinning — líkt og
þegar maður verður á milli með fingurinn í dyrun-
um. Og ég fann einungis svoleiðis til!“
Alec þrýsti sér fastar upp að Sally, eins og hann
væri ekki aðeins að reyna að komast hjá að heyra
rödd hennar, heldur líka að þurfa ekki að anda að
sér loftinu, en lifa eingöngu í hjarta hennar.
. „Nú er allt orðið gott“ sggði Sally og kyssti hann
ástúðlega á hárið. Þetta er allt liðið — og bráðum
er ég lika búin að segja þér, sem ég ætlaði — og þá
getum við verið ævinlega hamingjusöm. Hvert var
ég komin? Já, -— mig langaði til að gera eitthvað
upp á eigin spítur — eitthvað betur en Jane — Eg
inn til að nota síðar og lagðist svo til
svefns undir heysátu.
Hungraður úlfur kom aðvífandi og
sagði: „Kæra frænka. Eg hef ekkert
fundið að éta í allan dag. Eg er að deyja
úr hungri. Hundarnir eru svo grimmir
og fjárhirðirinn er alltaf á verði. Eg hef
ekki einu sinni náð mér í bein að naga“.
„Mér þykir þetta mjög leiðinlegt, úlf-
ur minn,“ svaraði tófan. „Viltu ekki fá
þér bita af þessu heyi? Sjáðu, þetta er
svo stór sáta. Þér er velkomið að taka
eins mikið og þú vilt.“
En úlfurinn var ekki hrifinn af heyi
og hann gekk burt dapur í bragði. En
tófan hafði ekki munað eftir kjötbirgð-
unum sínum.
L
Sverðsblaðið.
Blaði af mjög merkilegu sverði, gerðu
úr hinu fræga Damaskus-stáli hafði
78
DÆMISÖGUR KRILOFFS