Þjóðviljinn - 31.08.1947, Blaðsíða 3

Þjóðviljinn - 31.08.1947, Blaðsíða 3
Sunnudagur 31. ágúst 1947. Þ J OÐ VTLJINN SAMFÆRSLA BYGGÐANNA Dalurinn var alveg efhs og skaplyndi mitt, stundum ljót- ur og hrjóstrugur, stundum víð- ur og blómlegur; ýmist fullur af myrkri eða ljósi, ekki endi- legt eftir árstíðum, heldur eftir því hvernig á mér lá í það og það skiptið. Það kom fyrir að mér fannst hann bjartur og vinalegur í skammdeginu, þeg ar ég átti nægar birgðir til vetr- arins og kveið engu; og stund- um dimmur á sumrinu, þeg- ar eitthvað var andstætt. Raun- verulega er dalurinn eins og margir aðrir dalir á Islandi, þröngur og graslendið frekar mjóar spildur báðumegin ár- innar sem rennur eftir hon- um og skiptir honurn í tvær jarðir, Kot að sunnan en Há- kot að norðan; og er undirlend- ið breiðara og liggur hærra þeim megin eins og bajjarnafn- ið bendir til, nema eyrarnar vestur af bænum, þær eru í sömu hæð og engjarnar í Koti. Lyngvaxnir hjallar grúfa sig að rótum fjallanna sem girða dalinn á þrjá vegu; þar bregzt sjaldan beit, og aldrei í Kots- landi, þar sem norðanvindurinn heldur' hjöllunum auðum. I vestur er dalurinn opinn, þar er víkin sem kauptúnið stendur við. Kot er hálftímagang fram- ar í dalnum; það er rýr jörð nema beitin, og bærinn í hættu vegna árinnar í vexti; lnin hafði einu sinni tekið fjárhús- in í vorhlaupi, þá voru þau færð upp á hjallann suður af bænum. Bjólfur bjó á Koti, einn síðan konan hans dó. Hann undi vel hag sinum og hugsaði ekki til flutnmgs, virt- ist hafa í fullum höndum við þessi frumstæðu lífsskilyrði, og tapaði ekki gleði sinni þó að ekki væri alltaf auðséð hvað hélt henni við. Hann var orð- inn nokkuð roskinn; stórskor- inn og ófríður, rólyndur og hygginn, augun voru gr'á og næstum því gáskaleg. Það var eitthvað stórfenglegt við hann; ég gat aldrei gefið því nafn; það var huggandi og hressandi, eiginlegt og ópersónulegt í senn. Öryggið, sem fylgdi hon- um var þekkt um alla sveitina, ég Iíkti því stundum í gamni við það, að eiga heila jörð og alla áhöfn, en það var auðvitað v^t- laus samlíking, vinarþel hans og jafnvægi var hafið yfir allar eignir, og ég vissi um að hann hefði getað misst allt sem hann átti án þess að bíða nokk- urt tjón á sjálfum sér eða skipta skapi. Eg hafði oft beðið Bjólf að flytja sig yfir til mín, þar var nóg land fyrir okkur báða og meira en það; mér leiddist að vita af honum þarna í sífelldri hættu af ánni í vorleysingum, og svo var ég ekki alltof ánægður með minn búskap, og hefði gjarnan viljað lána eitthvað af jörðinni, ekki sízt manni eins og honum. Það voru engar gnægðir af öryggi á mínu heimili, a. m. k. ekki á veturnar, þegar ekki sá út úr dyrum dægrum saman fyrir hríð; þá hefðum við þegið að hafa Bjólf hjá okkur. En hann vildi ekki flytja, saknaði víst ekki mannanna, þó að öllum væri vel við hann. Hann var ný- búinn að byggja sér nýtt bað- stofuloft ofan á gömlu vegg- ina; það var engin hrákasmíð, allt úr kjörviði utan sem inn- an, járnklætt þakið og torf þar yfir til hlýinda og hlerar til að byrgja gluggana í illviðrum. Hann liafði fest þarna yndi og sagði að sér myndi ekki líða betur annarsstaðar; og ekki færi hann að flýja ána meðan hún léti hanri í friði. Honúm búnaðist vel í Koti; miklu bet- ur en mér í Hákoti, og átti allt- af vænsta féð í sveitinni á haustin. Hákot er stór og erfið jörðl með víðáttumiklar slægjur og enn meiri ræktunannöguleika. Eg og heimili mitt: við hjónin, tveir drengir sem við áttum, og vinnumaður, erum eins og mús á fjalli gagnvart þessari mannfreku jörð. Mig furðaði oft á því hvaða ósköp af ömurleik gátu rúmast í þessari þröngu dalskoru, einkum þegar hörkur voru og ég hafði sett of mikið á heyin, eða í rigningarsumrum, þegar öll heyvinna var margfalt meiri og erfiðari en í þurrkatíð, og þar að auki öll unnin fyrir gíg. Slagviðrin á sumrin verkuðu á mig eins og hamingjuleysi, sem engin bót fékkst á; þá varð mér hugsað til Bjólfs, sem alltaf þoldi óþurrkasumar án þess að fækka fénu eða verða heylaus, og var ætíð jafnglað- ur hvernig sem viðraði. Það bætti ekki um að ég varð al- veg eins og veðrið; í byljum á veturnar hranaðist ég áfram og hafði allt á hornum mér; í rigningu vildi ég helzt sullast í vatni, ausa því og hella og jafnvel velta mér upp úr því; ég var þá ólatur að sækja vatn í bæinn þó að það væri með erf- iðustu verkunum, því að vatns- bólið okkar var kippkorn aust- ur af bænum neðan við allháa brekku; áin var skammt fyrir sunnan það og bilið var alltaf að styttast, því að hún braut bakkann. 1 sólskini var ég blíð- ur eins og lamb. Eg var myrk- hræddur úr hófi, það var ekki nýtt að klettar, hús og hey- sæti fóru á kreik þegar ég gekk fram hjá því, eftir að fór að skýggja, ég tók þá fljótlega á rás til bæjar á slíkum ofsa- hraða að það var eins og ég væri að taka þátt í millilanda- keppni í hlaupi; ég datt oft illa, þegar ég var að hlaupa undan heysætunum, og rak mig stundum á bæjarvegginn, þeg- ar heim kom, svo að lá við slysi. „Það er naumast að húsbónd anum liggur á“, sagði vinnu- maðurinn; hann var ekki myrkhræddur. Eg var ekki allskostar á- nægður með vinnumanninn, hann stríddi mér svo mikið. Eg kallaði hann alltaf Vinnsa til þess að hann gleymdi ekki hver staða hans væri á heimilinu; hann var bæði myndarlegri og skemmtilegri en ég, og þeg- ar ókunnugir komu, héldu þeir ætíð að hann væri húsbóndinn, en ég vinnumaðurinn; svo bætt- ist það við að annar strákur- inn minn var lifandi eftirmynd hans cn líktist mér ekki fyrir tvo aura. Mér mislíkaði þetta þó að ég léti ekki á því bera. Eg grunaði Vinnsa um að taka ekki ástamálin of alvarlega, þó að hann sýndist ráðsettur, en þar var ég fullur af prestlegri vandlætingu, þó að ég hins veg- Eg bjó mér þvi til smápunkt til að hringsóla í kring um: skyldleiki minn við guð er löngun mín til að skilja hlutina og þegiðu svo. Eg hugsaði mik- ið um fjarlægðirnar í geimnum og stjörnufjöldann, en þreyttist fljótt og varð feginn að hvíla hugann á því að reyna að finna út, hvernig ég gæti stoppað lekann á forinni minni án þess að ausa úr henni. Mér óaði stundum við sólinni, þégar ég hugsaði um hvað hún væri í raun og veru; þá sefaðist ég bezt á því að fara 'inn í eldhús og skara í glóðirnar. Og oft fannst mér lítil himnadýrðin þegar ég hugsaði um þennan ógnarsvelg sem lukti um okk- ur, það varð lítið úr Hákoti, þegar ég bar það saman við himingeiminn; óg gott var þá Stsmsísga eftir Gísia Hn Erlendsson ar gæti ekki láð konunni þetta. Eg galt Vinnsa það kaup sem hann krafðist og ég vildi að hann léti sér nægja það. Aldrei lét ég þessar áhyggjur mínar uppi, þær voru kannski byggð- ar á ímyndun; en ég sendi Vinnsa alltaf þegar eitthvað þurfti að fara út af bænum. Eg forðaðist að vera ókurteis við að koma inn í hlýja baðstof- una og sjá ekki lengra. Eitt vorið seint í apríl gerði asahláku; það var allt á kafi í fönn og áin undir margra vikna gömlum ís. Það var létt að reikna hvernig fara mundi ef hann færi geyst í hlákuna og hún stæði lengi. Eg fór yfir til Bjólfs og bað hann blessað- hann; ég mátti ekki missa hann, það var sama og hætta búskap, hann var bæði duglegri og verkhyggnari en ég. Annars var lieimilislífið gott, það var ekki jarðvegur fyrir missætt’; það var enginn þarna í dalnurn neu'a við fimm og Bjólfur hinn megin árinnar ,og liálfs annars tíma ferð í kaupstaðinn. Það kom af sjálfu sér að við vorum jafnan sem einn maður, engin úlfúð lífið snerist um vinnuna og veðráttuna. Við vorum hvort fyrir sig svo einmana að við urðum fegin að leita skjóls hvort hjá öðru án tortryggni. Það var gott næði til að hugsa, og við liugsuðum og lásum úm fjarskyldustu hluti, strákarnir líka. Vinnsi las og talaði um búskap, strákarnir um útilegu- menn, og konan um fólkið í borginni. Eg var hneigður til raunsæis og vildi helzt sjá í gegn um lilutina, sökkti mér of- an í þurrar' og ófrjóar skýring- artilraunir á guði, en hafði ekk- ert upp úr gruflinu, varð aldrei .neins vísari um guð framyfir an að koma yfir til okkar og vera þangað til séð yrði hvern- ig áin brygðist við hlákunni; en hann hló að mér og þvertók fyrir að hreyfa sig, sagðist flytja í húsið til kindanna ef honum yr'ði ekki óhætt í bæn- um. Hann talaði mig á sitt mál, svo að ég fór óhræddur til baka; hann var öruggari en ég, þó að hann ætti mikið meira undir veðrinu, a. m. k. í mesta lagi smáglettni;, þetta skifti. Það rigndi og stytti ekki upp; annan rigning- armorguninn vöknuðum við í Hákoti við þungan hávaða, margskonar hljóð í einni bendu; ég reyndi að greina þau meðan ég var að klæða mig: suð og niður, gnýr ög gjálfur, dynkir, brestir og skruðningar. Þegar út kom gafst á að líta, dalurinn allur nema Hákotstorfan einn ólgandi vatnsflaumur, sem geystist áfram krökkur af ís- jökum, og stórgert' og þétt regn dundi á vatninu, eins og smá- möl. Bærinn í Koti var horfinn. Við báðum guð að hjálpa okk- ur. Áin var að ryðja sig og ísjakarnir svömluðu í flóðinu það sem ég hafði lært undir ýmist upp á rönd eða flatir. Og fermingu, en því hafði ég gleymt fyrir löngu. En ég þorði ekki fyrir mitt litla líf að segja skilið við hann, sökum þess að mér fannst allt í óvissu um þennan búskap minn, það fauk stundum heyið af ljánum hjá mér jafnóðum og ég losáði það, svo að mér fannst að ég yrði að reyna að koma mér í mjúk- inn hjá þeim sem réði þessu. viti menn; niðri á eyrunum rétt vestan við Hákotsbæinn sigldi brunnhúsið okkar innan um jakaþyrpinguna, grátt veður- barið ris úr breiðum borðum sullaðist þarna áfram eins og eittlivert fornaldardýr. Gamall velþekktur kunningi, sem hafði haldið vörð um neyzluvatnið í Hákoti í mannsaldur eða meir, var lagður af stað út í heiminn. Eg fylltist ferðahug og útþrá; datt í hug að afhenda Vinnsa hús og heimili og gerast far- maður. Rétt suður af brunn- húsinu gaf að líta aðra siglingu ennþá kyndugri, þar fór bærkin Bjólfs og sneri þakið niður. Bjólfur var ,,um borð“ og stjakaði jökum frá með brodd- staf. Við báðum guð aftur að hjálpa okkur. Mér lá við að hlæja, vissi að Bjólfi mundi þykja þetta skemmtilegt þó að það væri í meira lagi tvísýnt 'ferðalag. Það var ekki viðlit að hreyfa hönd eða, fót .til bjargar, enda gerðist þess ekki þörf sem betur fór. Vatnsftóð- ið hafði náð hámarki, stíflurnar brustu og áin beljaði fram; flaumurinn á eyrunum þvarr svo að segja á svipstundu og skildi Bjólf og bæinn hans eftir í litlum árdal við brekkuna seni stekkjartóftin okkar stóð á, rétt vestan við túnfótinn í Há- koti, en þar var prýðilegt tún- stæði; brunnhúsið fór eitthvað lengra og jakarnir voru um allt. Rigningunni linnti eins og hún hefði lokið sínu hlutverki. Við Vinnsi fórum niðureftir, ef ske kynni að Bjólfur þyrfti á hjálp að halda, en hann reynd- ist ómeiddur, en votur eins og hann hefði legið í vatni, og það sá lítið á baðstofunni, torfið flaggnað á stöku stað, það var strengt niður með grófu neti og gaddfreðið; hlerarnir. fyrir gluggunum og sumar rúðurriar heilar. „Jæja þá er ég kominn“ sagði Bjólfur þegar við höfð- um heilsast. „Já, þá ertu kom- inn, en ertu ekki stórslas- inn maður?“ spurði ég dolfall- inn yfir þessu undri. „O, sei sei nei, þetta gekk slysalaust, hún var ekki lengi að skutla mér hérna yfir, ég held að það hafi ekki liðið fimm mínútur frá þvi að hún tók bæinn og þar til við lentum hér. Eg var búinn að tína allt út og bera það upp i hjallinn; ofnskömmin varð eft- ir; ég var að bisa við hann þegar ég varð þess var að áin var komin upp fyrir bæinn; þá raulc ég niður og ætlaði að forða mér út en mætti flóðinu í dyrunum, og sneri við, greip stafinn minn sem ég hafði við hendina til vara, og ætlaði unp aftur, en náði rétt taki á lofí- skörinni, þá sveiflaðist baðstoí- an af veggjunum og snerist við um leið, og það varð mér ::'l lífs, því að þá varð hún eins og bátur með þilfari. Hún e:r þannig smíðuð eins og þið vítið að gólfið hjaut að fylgja með ef þakið færi, ég gerði það viij- andi þegar ég byggði hana. Stafinn hafði ég hjá mér til ör- yggis, hvernig sem allt færj, enda kom hann i góðar þarfir. Hlerarnir fyrir gluggunuir: sviku ekki; opið i loftinu va: erfiðast því að það gaf töluvert á. Eg gat varizt jökunum og eftir skamma stund lentum við hér eins og þið vitið.“ Bjólfur hló ánægjulega og tyllti sér á ísjaka eins og hann heima hjá sér, honum var víst ekkert kalt. „En hélstu ekki a" Framhald á 7. síðv

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.