Þjóðviljinn - 04.04.1948, Blaðsíða 5

Sunnudagur 4. april 1948.
ÞJÓ'ÐVILJ.INN
&
Ný og annarleg bráðapest
hefur geísáð hér á landi síð-
ustu vikurnar. Hún er að því
Ieyti ólík öðrum sóttum að
hún gerir sér mannamun, eða
öllu heldur stéttamun. Eng-
inn alþýðumaður hefur sýkzt
af lienni enn né þarf að ótt-
ast hana, en hins vegar
Ieggst hún af því meiri
þunga á auðstéttina, og eink-
um er heildsalastéttin alveg
heltekin. Annað einkenni
bráðapestarinnar er það, að
hinir sýktu leita ekki til
lækna eða lyf jabúða, en hins
vegar fjölmenna þeir mjög
á skrifstofu bandaríska sendi
ráðsins, og hafa starísmenn
þess virðulega fyrirtækis
aldrei fyrr notið þeirrar á-
nægju að fá að horfa uppá
langar biðraðir hinna mikil-
hæfustu fulltrúa íslenzkrar
auðstéttar. Hinir sýktu fara
þó ekki þangað til að leita
góðra eða áhrifamikillá lyf ja
hjá sendiherranum, heldur
sækja þeir állir um fararleyfi
til Bandaríkjanna, og allir
tilgreina eina og sömu á-
stæðu: „dvöl til heilsubót-
ar.“ Þessi nýi stóttarsjúk-
dómur hefur á vörum almeun
ings hlotið nafnið dollára-
pest.
AHmargir þessara virðu-
legu borgara hafa þegar
fengið hið eftirsótta dvalar-
Ieyfi, aðrir lifa enn í voninni.
Þeir sem farnir eru hafa
margir tekið fjölskytdu sína
með, konu og börn, svo að
pestin virðist bráðsmitandi
innan hinnar afmörkisðu stétt
ar. En jafnvel þótt mann-
margar, sýktar fjölskyldur
fljúgi vestur um haf til
heilsubótar, þá bregður svo
við að þær sækja ekki um
neinn gjaldeyri, eða þá um
einhverja hungurlús, sem
A HVlLDARDAGINN
rétt nægir fyrir kokkteil þeg
ar stigið er á land. Aðspurð-
ir kveðast hinir sýktu eiga
góða og ástríka rini þar
vestra, sem hafi boðizt til að
ala önn fyrir þeim endur-
gjaldslaust, þar til hin dýr-
mæta heilsa hefur ver'ð end-
urheimt. Það er gott að eiga
góða vini.
★
Fyrstu áhrifa dollarapestr
arinnar varð vart þegar
Bandaríkjastjórn tilkynnti
að hún ætlaði að senda frá
sér skýrslur um eignir er-
lendra manna þar vestra. En
hún færðist þá fyrst í auk-
ana, þegar umræður hófust
hér á landi um eignir íslend-
inga í Bandaríkjunum og
ríkisstjórnin var krafin
sagna um vitneskju sína af
því máli. Upphæðin sem
nefnd hefur verið er nú á
alíra vitorði: 49,5 milljónir
dollara, 320 milljónir króna,
endurgjaJd reykvískra verka-
manna íyrir þrotlaust strit í
8 ár samfleytt. Þegar þessar
miklu eignir urðu almennt
umtalsefni þjóðarinnar upp-
hófust hinar virðulegu bið-
raðir á skrifstofum banda-
ríska sendiráðsins. Baktería
dollarapestarinnar virðist
þannig vera þær eignir sein
hinir sýktu hafa samlað sam-
an vestanhafs á undanförn-
um árum.
★
Þess er að vænta að hinir
sýktu vesturfarar fái bráða
bót pestar siiinar, en þo mun
sú heilsubót ekki fást hema
bakteríunni, hinum opihberu
eignum Islendinga í Vestur-
heimi, verði komið fyrir katt
arnef. Er ekki að efa að sjúk
lingarnir muni ganga dyggi-
lega fram í þeirri heilsu-
vernd. Þeir munu i fyrsta
lagi verða ósínkir á fáanleg-
ar lystisemdir handa sér og
hinum þjáðu fjölskyldum
sinum, og munu koma heim
eftir batann með stórum
meiri farangur en farið var
með — leystir út með „gjöf-
um“ af hinum góðu og ást-
ríku vinum þar vestra, En
erfitt mun þó reynast að
sólunda 320 milljónum í girni
legar lystisemdir á stuttum
tíma, þó holdið sé reiðubúið,
enda öruggast fyrir yfirstétt
ina að eiga einhverjar eignir
erlendis ef tékkneskir at-
burðir skyldu einhverntíma
gerast á íslandi, eins og einn
dollarapilturinn hrópaði í
hreinskilni sinni á æskulýðs-
fundinum í Holstebi á dögun-
um. En eignir hafa fyrr ver-
ið leppaðar, og vinirnir
vestra eru þá hvorki góðir né
ástríkir, ef þeir geta ekki
falið nokkrar milljónir doll-
ara, þegar heilsufar gesta
þeirra er í bráðum voða. Má
segja að það sé ákjósanlog
gagnkvæm hjálp í viðlögum,
þegar gróðamenn austan
hafs og vestan gerast hverjir
annarra leppar eftir því sem
við á. Æ sér gjöf til gjalda,
★
Þegar vesturfararnir hafa
komið hinni illkynjuðu bakt-
eríu fyrir kattarnef og öðl-
azt hreystá sína á nýjan leik,
munu leysast varfdræði
Bjariia Benediktssonar, utan
ríkisráðherra. Hann hefur
sem kunnugt er orðið næsta
livumpinn við fyrirspurnum
þeim sem Þjóðviljinn hefur
beint til hans um hinar miklu
dollaraeignir, og hefur ekki
fengizt til að svara öðru en
því að ríkisstjórnin hafi ekki
enn fengið „sundurliðaða
skýrslu“ um þýfið. Enda
varð þess ékki vart að ríkis-
stjórnin yrði miður sín af
gleði, þegar fréttirnar bár-
ust um tilkynningu Banda-
ríkjastjórnar, þó hún virtist
fela í sér hina ákjósanleg-
ustu lausn á gjaldeyrisvand-
ræðunum, og stjórnarblöðin
öll voru þögul um þann at-
burð. Og rikisstjórnín hefur
að sjálfsögðu ekki sýnt þá
óskammfeilni að hnýsast í
fyrirætlanir þeirra ágætu
manna sem fara nú vestur
um haf einn af öðrum sér til
heilsubótar — með tvær hend
ur tómar af gjaldeyri. Hún
mun öllu heldur óska þeim
góðs bata og árangursríkr-
ar baráttu við bakteríurnar.
Enda mun ekki örgrannt uin
að dollarapestin hafi gert
vart við sig hjá þeim hæst-
virtu herrum sem sitja í ráð-
herrastólum á íslandi nú.
★
Ef aHt gengur að óskum
mun Bjarni Benediktsson
loks í fyllingu tímans geta
sent frá sér „sundurliðaða
skýrslu“ um hinar mjög svo
umtöluðu dollaraeiguir. Sú
sundurliðun mun að sjálf-
sögðu leiða í Ijós að eignirn-
ar eru engar. Hinir flekk-
lausu heiídsalar og stórefna-
menn hafa vissulega ekki
tekið sér fé á óheiðarlegan
hátt og Iaumað því uudan í
framandi þjóðlöndum. Sam-
vizka þeirra muu reynast
hrein eins og faktúrupappír
og heilsufarið gott á nýja-
Ieik sem betur fer.
★
Og takizt hinum pestar-
þjáðu að endurheimta heilsu
sína þurfa þeir ekki að kviða
framtíðinni. Ríkisstjórnin
hefur nú ákveðið að taka
Marshall-lán, eins og glöggt
kom fram í ræðu Bjarna
Benediktssonar, þótt eklii
• ^ n;... . , , .J~~j
hafi það verið oþi»bérIega -I —
tilkynnt, fremur . önnur j ý
blessunarveniK sena- ríkis- í
stjórnin fyrirhugar þjóð f ?■
..-V > v
sinni. Marshall-láiííiS, þessi ó-
síngjarna hjálp binna góðu
og ástríku vestrísifui vlna, s
J);,
mun fyrst renna ojoa greipar I.
hinna flekklausu, er þeir ‘| '
hafa fengið fullam terrfa pest- ‘j •
ar sinnar. „Faktúru-fölsun- *
ar-félagið Snorréád!a“ og
önnur hliðstæð þjóéþrifafyr- t
irtæki vestanhaífe »unn þú '
öðlazt góða daga ííl blessun- |
ar fyrir land og lýð. Það er «
vissulega gleðilegt að skyggn ; \ ■
ast til þeirrar glæyiiegu fram -j
tíðar fyrir þá niejs.E. sem nú *í
standa í biðröðnm i banda- yj -
ríska sendiráðiiui) o>g útfylla | .
eyðublöð: „dvöS táí heilsu- J
bótar,“
★ • ~:i
Hinn skæði sýókdómur, »
dollarapestin, verðusf senni-
lega ekki skráður i skýrslum
heilbrigðisyfi rva ld &heh um
heilsufarið á ísl.andi á því
herrans ári 1948, Vílmundur ^
Jónsson tekur ha,ii?a senni- \
■ ; .
lega ekki gilda, þ(s tevorki sé fl
hún véfengd aí b&ndaríska £ :
4 sendiráðinu né rífeisst jórn |
Islands. En í stjórtímála- og ý|
fjármálasögu þessa 4r.s verð- ;
ur hún skrásett, bæði fjöldi j|* 1 2 3 4 5
liinna sýktu og bar&tta þeirra ':} -
við pestina fyrir vestan haf. 4| |
Það verður fróðleg saga og g
lærdómsrík. Sjúkdónnar hins : -
kapítalíska þjóðféíags þurfa J f
ekki síður læknínga við en :
hiuir sem líkamarsa hrjá, en !
raunar ætlast atoenningur ýj
til að dollarapestíæini verði -í
útrýmt á annan hátt en þann ‘j
sem vakir fyrir vesfarförum *»
síðustu daga. ■.
Wri-M-M-W-M-H-M-H-H-H-4-H-H-WW-H-H-I-I-H-H-I-ÞM-H-
Ritstjóri
H-H-l-i' l •l..l"i"l"l-I"M—l'
S K A K
Guðmundur Arnlaugsson
-i

•.l-H—l..|-|.‘I-l-l.'.l"l..i",-l..l..l-l-
Skákdálkurinn birtir í dag skák
frá landsliðskeppninni með
skýringum eftir Árna Sr.ævarr.
Árni er einn af okkar ágætustu
skákmönnum og teflir rökvíst
og fallega þegar honum tekst
upp eins og þessi skák er gott
dæmi um.
Spánskur leikur
Skák tefld í 6. umferð á
landsliðsmóti 1948.
Hvítt: Árni Snævarr.
Svart: Guðjón M. Sigurðsson
1. e2—e4 e”—e5
2. Rgl—f3 RbB—eö
3. Bfl—b5 a7—aC
4. Bb5—a4 Rg8—16
5. Ddl—e2
Þessi ieikur kemur í veg fyrir
að svartur geti valið hina svo-
nefndu opnu vörn (Rxe4 sk).
Hvort það er eftirsókr.arvert
fyrir hvítan eða ei, fer eftir
mati hvers og eins. Annars er
þessi leikur einn hinn bezti sem1
hvítur á völ á í stöðunni.
5........ b7—b5
Ætli svartur sér að leika b5
yfirleitt, er bezt að gefd það
strax, eins og hér er geit, því
að annars getur hvitur, efj
hann leikur c3, unnið leik með
því að koma biskupnum í einum
leik til c2.
G. Ba4—b3 Bf8—e7
Sennilega gefur 6. . . Bf8—
c5 þægilegri möguleika til varn
ar. Þó má segja að það sé
smekksatriði hvort kosin er cp-
in vörn eða iokuð.
7. c2—c3 d7—íI6
8. 0—0 Bc8—g4
Ef til vill .ekki slæmur leikur
út af fyrir sig, en mun betra er
strax 8. . . Rc6—a5!
9. h2—h3! Bg4xf3?
Biskupinn stendur á vegamót
um. Sé honum Ieikið til d7, þar ,
sem hans væri full þörf til vavn
ar hefur svartur tapað leik.
Eftir 9. . . Bg4—h5 má búast
við að hvítur fái yfirburði
drottningarmegin með því að
leika við hentugleika a2—-a4.
Svartur velur lökustu leiðina
með því að skipta á f3. Við það
verða þvítu reitirnir d5 og f5
veiltir.
10. De2xf3 Rc6—a5
11. BbS—c2 c7—c5
12. d2—d3.
Nú kemur munurinn greini-
lega í Ijós, hvítur þarf ekki r.ð
leika d4 til að fá góða stöðu og
svartur á í erfiðleikum með að
finna mótspil.
12..... Rf6—d7
13. Df3—g3 Be7—Í6
14. Hfl—el.
Til að rýma fyrir riddaranum
sem nú leggur af stað ti: fyrir-
heitna landsins á f5 og d5.
14....
15. Rbl—d2
16. Rd2—fl
17. Rfl—e3
18. Re3—f5
19. Dg3—g4
0—0
Hf8—e8
Rd7—18
h7—hö
Rf8—g6
Kg8—h7
20. g2—g3 Ha8—a7
Til að valda f7-peðið, sem í
ýmsum afbrigðum gæti orðið
hvítum að bráð.
21..Dg4—h5 Ha7—d7
22. a3—h4 He8—h8
23. Rf5—e3!
Nú er hlutverki riddarans
lokið á f5 og hann fór á hinn
„reitinn sinn,“ þar seiri hann
nýtur fulls svigrúms. Arang-
urinn sem náðst hefur er að
svörtu mennirnir kóngsmegin
standa orðið illa.
23..... Rg6—f8
24. Re3—d5 Rf8—e6
25. Dh5—f5 t Kh7—g8
26. Bcl—e3
Hingað til má segja að ridd-
arinn og drottningin hafi borið
hita og þunga dagsins. Til þecs
að koma. fleiri mönnum að und-
irbýr nú hvítur opnun a-línunn-
ar.
b4? 29. cxb cx'b 30. Bb6 e«*
manntap.
29. a4xb5 :.4.«ö5
30. Hal—a2 Hd7—b7
31. Hel—al Wa5--c6
32. Be2—b3
Mænir til f7.
32 ..... Hh3—18
33. Be3—d2
Rýmir fyrir riddaramfm sem nú-
þarf að hefja lokasóknina kóngs
megin.
33 ..... Iíd8—47
34. Rd5—e3 Refi—c7
35. Re3—g4!
Þriðji hvíti séírnarreitur ridd-
arans
35....... gS—g5
Eða'35.....bé— £5‘36. Bxb6t;
Kh7 37. BxH Gg-s55an DxfT- I
36. Rg4—e3 g5ýh '
Aðrir leikir h^jájpa ekki lielcV*
ur gegn hótuninni Dh5 og síða:>.
Rf5f 37. Re3— f5f
GefJð.
26....... Bf6—e7
27. a2—a4 g7—g6
28. Df5—fS Kg8—g7
Svartur getur ekki hindrað
opnun a-Iínunnar þar sem 28. .
Hringið í síma 7500 o v geri/s)
áskrifendur að túmuritit i
KÉTTUK