Þjóðviljinn - 17.07.1948, Blaðsíða 5

Laugardagur 17. júli 1948.
ÞJÓÐVILJINN
Það er sjálfsagt til of miklls
mælzt af Morgimblaðsmönnum
að þeir skilji tölur, og sjálfsagt
er ennþá ósanngjarnara að ætí-
ast til að þeir viðurkenni þær
staðreyndir, sem tölurnar leiða
í ljós ef þær skyldu koma illa
heim við það sem þeir eru
ráðnir til að halda fram.
Þrátt fyrir þetta þykir mér
rétt að benda þeim á nokkrar
tölur sem sýna hve mikill hluti
Reykvíkinga vill verzla við
,,Kron“.
1) A undanförnum árum hef-
ur ,,Kron“ úthlutað ávöxtum,
niðursuðuvörum o, fl. torfengn
um vörum, meðal félagsmanna,
eftir þeirri reglu að hver fé-
lagsmaður hefur fengið einingu
eina fyrir hvern heimilism. Á
síðaf Cliðnu ári voru teknar sem
næst 1G800 einiugar en það bend
ir til að félagsmenu Kron og
heimllismenn þeirra séu hátt á
17. þúsund. Samkvæmt síð-
asta manntali voru skráðir í
Reykjavík 53836 menn, sam-
kvæmt þessum töium ætti um
31% Reykvíbinga að óska að
fela Kron viðsldpti sín.
Ég tel að þessar tölur gefi
þó ekki fyllilega rétta mynd af
því hvernig Reykvíkingar óski
að skipta viðskiptum sínum
milli kaupmanna og kaupfél-
aga, myndin er hlutdræg kaup-
félögunum í vil. Hún er það
vegna þess, að nokkrir menn
virðast hafa skiúð sig meðlimi
í Kron, til þess að njóta þeirra
hlunninda, sem vörujöfnun veit
ir, en viðskipti sín virðast þeir
hafa hjá kaupmönnum. Af þess
um sökum hefur verið horfið
frá að leggja höfðatölu félags-
manna og heimilisfólks þeirra
til grundvallar vöruskipting-
unni, og tekinn upp sá háttur,
sem sanngjarnari er, að miða
hana við viðskipti. Þannig hafa
komið fram svipaðir gallar á
að beita „höfðatölureglu" við
skiptingu vai-a innan kaupfél-
aganna eins og komu í ljós þeg
ar henni var beitt við skiptingu
innflutningsleyfa milli kaup-
manna og kaupfélaga.
En það er fleira sem sýnir
hvernig Reykvíkingar vilja
skipta miili kaupmanna og kaup
félaga. Hér kemur annað at-
riðið:
2) Reykvíkingar réðu því
sjálfir hverjum þeir fólu að út-
vega sér jólaeplin 1947.
Ellefu þúsuiMÍ níu hundruð
fimmtíu og átta — 11958 —
Reykvíkin'ga ikítai Kron að ú*i-
vcga þau, ]uið er rúmlega tutfc-
ugu og tvö prósent — 22% —
þeirra er skráðir voru liér um
áramót.
Þetta er athvglisverð stað-
reynd bæði fyrir Morgunblaðs-
menn og aðra, en þó vil ég
benda á þriðja atriðið, sem ef
til vill sýnir allra skýrast livern
ig Reykvíkingar vilja skipta
milli kaupmanna og kaupfél-
aga.
3) Eins og ég hefi marg tek-
ið fram í þeim leiðbeiningum,
sem ég hef gefið Morgunblaðs-
mönnum um kaupfélagsmál,
má heita að frjáls sam-
keppni hafi ríkt' milii kaup-
Sigfús Sigurhjarturson:
Nokkrar upplýsingar fyrir Morgunblaðsdrengina og aðra:
Kron selur 22-23% þefrrar korn
m sei er
félaga og kaupmanna livað
snertir komvörur og að nokkru
lejli svkur, báðir aðilar munu,
að mestu, hafa fullnægt sín-
um viðskiptavinum innan þeirra
takmarka, sem skömmtunin set
ur, hvað þessar vörur snertir.
Samkvæmt síðustu upplýsing
um, sem ég hefi getað aflað,
liefur Kron selt uin 22—23%
af þeirri kömvöru sem seld er
hér í Reykjavík, mjög líku
máli gegnir uni syliur, og þetta
hlutfall virðisú sízt breytast
Kron í óhag, heldur hið gagn-
stæða ef nokkuð er.
At' þessum tölum, sem ég hefi
nú skýrt frá, hefi ég dregið
þá ályktun að fimmti til fjórði
hver Reykvíkingur eða 20 —
25% Reýkvíkinga, óskuðu að
fela Kron viðskipti sín og væri
því sanugjarnt að skipta inn-
flutningi vara alls almenn-
ings, svo sem vefnaðarvöru, hús
álialda, skófatnaðar o. s. frv.,
þannig að Kron fengi 20—25%
þess er í Reykjavík selst, en
kaupmenn hinn hlutann.
Ef litið er á laaidið sem heild
verður útkoman kaupfélögun-
um stórum hagstæðari, enda
eiga elztu kaupfélögin nú sex-
tíu ára sögu að baki en Krou
aðeins tíu ára. Það er sem sé
staðreynd, að íslendingar kaupa
milli 40—50% af allri sinni mat
vöru hjá kaupfélögunum, ei
innflutningsyfirvöldin láta sömu
kaupfélögum í t.é innan við
20% af þeim vöruflokkum, sem
hagkvæmast er að verzla með,
og neyða kaupfélagsmenn þann
ig til að kaupa vefnaðarvöru
búsáhöld, skófatnað o. fl. hjá
kaupmönnum, og það er fyrst
og fremst flókkur „hinnar
frjálsu samkeppni“, og „hins
frjálsa framtaks", sem stjóm-
ar þessum þvingunaraðgerðum
gagnvart almenningi. Hverri
frelsi er þessi flokkur aö
vernda?
Frelsi noltkurra ein:*;akiing.i
til að hagnast á kostnað al-
menniiigs.
Ég ætla svo að beina nokkr-
um orðum að Morgunblaðs-
mönnum út af greinarkorni,
sem þeir birtu á fimmtudaginn,
þeir kalla það: „Kommúnistar
treysta nú vígi sitt í Kron“.
Greinin mun eiga að vera svar
til mín.
Svo langt eru Morgunblaös-
menn komnir í þessari grein
að þeir viðurkenna, að „for-
ustumenn Kron séu í bili hætt-
ir við að krefjast innflutnings
samkvæmt höfðatölu félags-
manna“. Þetta var talsverð
framför. En það er svo sem
ekki við miklu að búast hjá
Morgunblaðsmönnum, þó þeim
fari eitthvað fram, enda kemur
það i ljós þegar komið er fram
í miðja greinina að þeir eru
með öllu búnir að gleyma þvi
sem þeir sögðu í upphafi henn-
ar. Þar koma þeir enn á ný
að þruglinu um félagsmanna-
tölu „Kron“ og þykjast ekki
skilja hvemig hægt sé að telja
að félaginu beri sá innflutning-
ur sem ég hefi talið því bera,
„þegar litið sé á félagatölu Kron
annarsvegar en íbúatölu bæjar
ins hinsvegar“.
Þetta er nú fullléleg rök-
semdafærsla, drengir góðir,
jafnv.el fyrir ykkur, að viður-
kenna í upphafi greinar
að krafan um innflutning sé
ekki byggð á tölu félagsmanna
og ganga svo út frá því í
miðri grein að sama krafa sé
byggð á sömu félagatölu. A'nn-
ars er ég nú búinn að segja
ykkur á hverju kröfur „Kron“
um innflutning eru byggðar,
svo þá vitið þið það, og þurfið
þá ekki annað en að hugsa um
hverju þið eigið að skrökva
næst.
Svo halda Morgunblaðsdreng
imir áfram skrafinu um „hreins
un í Kron“. Ég hirði ekki að
rekja live margsaga þeir eru
orðnir í því máli, en oft eru þeir
búnir að endurtaka þau ósann-
indi, að verið sé að fara yfir
félagsmannaskrár Kron og
velja úr þá sem eigi að strika
út, meðal annars segja þeir að
ég hafi sagt „að starfað sé
að því að strika út af félags-
skránni".
Nú spyr ég ykkur Morgun-
blaðsdrengir, hvenær hef ég
sagt það?
Einu sinni enn ætla ég að
segja ykkur að rætt hefur ver-
ið um að breyta lögum Kron
í sama horf og lögum enskra
samvinnufélaga, en samkvæmt
þeim teljast þeir einir félags-
menn kaupfélaganna, sem sýna
að þeir skipti við þau fyrir á-
kveðna upphæð. Þgssi regla
hinna ensku félaga er óum-
deilanlega mjög eðlileg og úti-
lokar með öllu að félögin telji
sér fleiri en þeim ber. Verði
þessari skipan komið á í Kron,
sem ég tel sennilegt, getur jafa
vel Morgunblaðsdrengur farið
yfir nöfn þeirra manna, sem
í byrjun hvers árs gera grein
fyrir viðskiptum sínum við
„Kron“. Þeir sem það gera og
ná einhverri lágmarksupphæð,
sem ákveðin yrði í lögum.
teljast félagsmenn, aðrir ekki.
Það þarf engan til að ^blaða
í félagsmannaskránni, þeir sem
skipta við félagið semja liana
sjálfir. Svona einfalt er þetta
í ensku félögunum og til at-
hugana er hvort við getum ekki
tekið upp sama einfalda og eðli
lega háttinn.
En leyfist mér að spyrja ykk
ur um eitt Morgunblaðspiltar ?
Þið hafið lýst ykkar fylstu and-
úð á því að kaupfél. teldu sér
fleiri félaga en þeim að réttu
ber. Ég er ykkur sammála,
þetta á ekki svo að vera.
Hvernig viljið þið að kaup-
féiögin fari að því að fá rétta
félagsmannatölu ? Þið virðist
ekki geta fallizt á að nota að-
ferð Englendinga. Ég þarf ann-
ars ekki að vera að spvrja ykk-
ur svona, þið eruð bara á móti
— Bandarisk yfirvöld
fiikynna að fslandi hafs
verið veitt fyrsta
Marshalllánið
Framhald af 1. síðu.
leið er að nota heimild Alþing-
is til að taka þess háttar lán.
Einræðisbrölt og lagaleysur
leppstjórnarinnar ganga svo úr
hófi að hún virðist skáka í því
skjóli að hún þurfi ekki framar
að standa þjóðinni reiknings-
skap gerða sinna. En jafnvel þó
hún þykist hafa einhverja bak-
tryggingu um slíkt frá banda-
rísku húsbændunum, mun
Bjarni Ben. og aðrir Bandaríkja
leppar ekki fá umflúið hinn
þunga dóm íslenzku þjóðarinnar
og íslandssögunnar.
Lánafjötruni smeygt á
fleiri þjóðir
1 tilkynningu Hofmanns var
einnig skýrt frá að samningar
um Marshalllán stæðu vfir við
öllu sem kaupfélögin aðhafast,
til þess eruð þið ráðnir. Hús-
bændur ykkar hafa falið ykkur
að berjast gegn því að fólkið
fái sjálft að ráða því hvorfc
það verzlar við kaupmenn eða
kaupfélögin, því þeir telja að
fleiri vilja' verzla við kaupfélög-
in en hollt getur talizfc pyngja
þeirra, þ. e. a. s. húsbændanna
í Sjálfstæðisflokknum. Frelsið
sem þeir vilja veita þegnunum
nær sem sé ekki lengra en a5
landamærum einkahagsmuna
hinna ríkustu, á þeim landamær
um eigið þið Morgunblaðsdreng
ir að standa, eins og varðhund-
ar. Það er ekki að furða þó
ykkur fatist s.tundum í vörn-
inni, það er svo erfitt að sam-
rýma hana talinu um frelsi
og lýðræði, það er t. d. mjög
erfitt að deila á kaupfélögiu
bæði fyrir að hafa ranga fél-
agsmannatölu og fyrir að vilja
hafa hana rétta. En þið um
það, sérhver velur sér vopn og
málstað eftir því sem gáfur og
innræti segja til, en ef ykkur
langar til að skrifa meira uni
kaupfélagsmál, þá skal ég ekki
telja eftir mér að veita ykk-
ur meiri fræðslu, t. d. um það
hvernig stendur á því, að Krori
selur nú 22—23% af þeim mat-
vörum sem Reykvíkingar kaupa
í nýlenduvörubúðum, þó félag-
ið sé aðeins 10 ára og hafi
ekki nema 12 matvörubúðir.
S.A.S.
Kveðst geta útvegað
hentug vazðskip \
Framliald af 8. síðu
mun vera 5—600 tonn og geng*
ur um 13 sjómílur; en skip
þetta er um 700 tonn og gengug
18,5 sjómílur, hefur 4 vélar.
Vélarnar úr hinum nýkeypttf
skipum settar í önnur
Skipin tvö, sem fyrr getur.
keypti Bjarni fyrir Guðmund
Oddson skipstjóra og Viktor
Jakobsson á Akureyri. Ætlar
sá fyrrnefndi að nota vélina úr
sínu skipi i annað skip, sem
hann á í smíðum í Noregi; —
sá síðarnefndi ætlar að nota
vélina úr sínu skipi í l.v.
fulltrúa Bretlands, Frakklands, Björku, en í honum hefur verið
Italíu, Hollands, Austur-lndíagufuvéi, .— Bjarni Pálsson
Hollands, Eire, Danmerkur og greiddi uni 200 þús. kr. fyrir
Noregs. hvort þessara skipa (þau eru
.____________________________um 200 tonn), og er það all-
miklu minna en kaupendurnir
mundu þurfa að greiða aðeins
— Bandarísk auðíélög
eiga að virkja vatnsafl
iandsins . . .
Framh. af 1. síðu.
lengri tíma en athafnir banda-
rísk.a auðhringa. Sósíalist.ar
hafa hvað eftir annað vakið
máls á því að nauðsynlcgt væri
að liefjast handa um áætlanir
að slíkum framkvæmdum, en
undirtektir afturhaldsins hafu
engar verið. Nú hafa hins vegai
komið fyrirmæli frá Bandariki-
unum og þá kveður við nýjan
tón.
Þetta alvarlega og mikilvæga
mál verður nánar rakið hér í
blaðinu á næstunni.
'•fyrir vélar, ef þeir keyptu þær
nýjar, — a.uk þess sem af-
greiðslan á þeim nýjum mundi
taka um tvö ár. — Ekki er ráð
ið, hvað gert vsrður við skips-
skrokkana, en í þeim eru að
sjálfsögðu, auk aðalvélar, stýr-
isvél, legufæri og annað slikt.
★
Fyrirtækið Vélar og Skip hef
ur umboð fyrir enskt vélfræð-
ingafirma og eru 3 Bretar á
vegum þess nú sem stendur -ið
ganga frá 2500 hestafla rafstöð
í Vestman naej'j um. Að því
verki loknu mun fyrirtækið
liefja vinnu við að koma upp
tr hestafla rafztö; á N
firði. „
Jd.ifc...
. J&Áv.