Þjóðviljinn - 22.08.1948, Blaðsíða 5

8-uiiiuida.gur 22. ágiist 1&48
P JÖÐVIL J Z N-N
£
t ^Vestnena^ Srelsið
i u
Bandaríkin kuguðu Fllippseyjabúa til að breyta
stjómarskrá landsins þannig að Bandarikjamenn
fengju forréttindi er gera sjálfstæði Filippseyja
sð eiigu
Líklegosti leppur Bandaríkjanna tii „baráttu gegn kommúnismanum" á Fiiippseyjum er fasistinn
Laurel sem sagði Baudaríkjunum siríð á hendur aö boði Japana!
Fjórða júlí í sumar hóf Fil-
jppseyjalýðveldið þriðja æviár
sitt með efnahagsmál sín og
stjórnmál rígbundin við Banda-
iríkin. Lýðveldið er ekki sjálf-
stætt, stjórnmálasjálfstæði
þeirra er óraunhæft vegna þess
að éfnahagslegt sjálfstæði
þess er óframkvæmanlegt.
Filippseyjabúar er fögnuðu al
geru sjálfstæði þegar lýðvelii
þeirra var stofnað fyrir tveim-
ur árum urðu brátt fyrir von-
bigðum. Hjálpar þurfti til frá
Bandaríkjunum og Filippseyja-
búar komist fljótt að því að
hjálpin var .skilyrðum bundið,
skilyrðunum sem gerðu sjálf-
stæðið að engu.
Meðan hernám Japana stóð
lofaði Bandaríkastjóm ,,að að-
stoða um fullar bætur" fyrir
tjón af völdum stjTjaldar. En
í- 601. kafla endurreisnarlag-
anna var þetta fróðlega ákvæði:
Engar greiðslur ... að
upphæð hærri en 500 dollara
má greiða þar til samningur
hefur verið gerður milli for-
seta Bandaríkjanna og for-
seta Filippseyja ... er kveði
á um viðskiptasambönd
Bandaríkjanna og Filipps-
eyja.
★
Þetta þýddi a,ð áður en nokkr
ar greiðslur nógu stórar til :*ð
cndurbyggja eyðilagðar verk-
smiðjur yrðu inntar af hendi
þurfti að breyta stjórnarskrá
Filippseyja þannig að hún
kvæði á um sérstök forréttindi
handa bandar. bisnessmönn-
um, það er að segja jafnrétti
við Filippseyjabúa. Því forseta
Bandaríkjanna var því aðeins
heimilað að gera samninginn :f
viðskiptalögi^, er kennd voru
við Bell, væru samþykkt í Man-
iia. Og viðskiptasamningurinn
á'tti ekki að taka gildi þar til
vissir þættir hans væru komnir
í stjórnarskrá Filippseyja. Orða
lag laganna er ótvírætt.
Forseta Bandaríkjanna er
ekki heimilt . . . að gera slík-
an samning nema . . . ríkis-
stjórn Filippseyja geri tafar-
laust þær ráðstafanir er þaif
til að tryggja breytingu
stjórnarskrár Filippseyja á
þann veg að gildí taki sem
!ög á Filippseyjum .. . fyrir-
mæli 341. greinar.
Þar fengu Filippseyjabúar
að sjá það svart á hvítu. Nú
þýddi ekki að kveinka sér eða
kvarta um að hinn voldugi Sam
frændi ætlaði að liagnast ó-
drengilega á varnarleysi þeirra,
að engin slík takmörkun á full-
veldi Filippseyja hafi vérið
nefnd á stríðsárunum þegar lof
að var bótum fyrir tjón af hern
aðam'öldum. Það loforð hafði
fundið hljómg'runn um allar
eyjarnar er fólk hlustaði á
stuttbylgjutæki sín falin á háa-
loftum, í skógum og hellum.
Loforðið styrkti baráttuþrek
Filippseyjabúa og veikti áróð-
ur Japana. Nú var hinsvegar
hjálpin bundin skilyrðum, og
hvemig sem þjóðin þusaðist og
héldi fram fullveldisrétti sínum
til að semja landinu stjórnar-
skrá án fvrirskipana frá Was-
hington voru hin bandarísku
lög óhagganleg.
★
GreinLn nr. 341 í Bell-við-
skiptalögunum er setja átti í
stjóraarskrá Filippseyja, kveð-
ur á um það sem Filippseyja-
búar nefna „jafnrétti". Fæstir
Bandaríkjamanna þekkja það
hugtalc, hvað þá að þeir hafi
lesið Bell-lögin, en 341. greinin
hefur verið þaullesin í hverju
héraði hins fullvalda lýðveldis
Filippseyja. Hún er þannig:
„Afnot, vinnsla, þróun og
nýting alls alcuryrkjulands,
skóga og námusvæða í opin-
berri eign, vötn, málmar, lcol,
olía og aðrar jarðolíur, allir
aflgjafar og hugsanlegir afl-
gjafar og önnur náttúruauð-
æfi Filippseyja, ennfremur
rekstur stofnana til almenn-
ingsþarfa, skulu, séu þau
nokkrum manni lieimi!, einn-
ig hcimil þegnum Bandaríkj-
anna og hverskonar við-
skiptafélögum, er Banda-
ríkjaþegnar eiga eða ráða
beint eða óbeint.
★
Hinn 11. marz 1947 fór fram
þjóðaratkvæðagreiðsla um það
livort stjórnarskrá Filippseyja
skj'ldi breytt í samræmi við
fvrirskipun Bandaríkjaþings.
Mánuðinn áður hafði Roxas
forseti, í samræmi við þá kröfu
að hann gerði „þær ráðstafanir
er þarf til að tryggja breyt-
ingu stjórnarskrárinnar" ferð-
azt um allar Filippsej-jar, hvetj
andi þjóð sína til að samþykkja
„jafnréttið", hann fullvissaði
landa sína um að þrátt fyrir
kröfur hins bandaríska „big
business" þyrftu Filippseyjabú-
ar ekki að óttast vini sína
Bandaríkjamenn. Ræður Roxas
voru ritaðar, yfirfarnar eða uð
minnsta lcosti samþykktar af
bandarískum flotaliðsforingja
er átti að heita blaðafulltrúi
bandaríska sendiráðsins í Man-
ila. Bandaríski sendiherrann er
þá var, Paul V. McNutt, bauð
þjónustu liðsforingja þessa og
•leyfði honum að halda til í Mal-
acaíian, forsetahöllinni, svo íor
setinn gæti alltaf haft hann við
höndina.
★
Eins og flestir aðrir banda-
riskir fréttaritarar í Manila
um það leyti reyndi ég að segja
bandarískum blaðalesendum
þessa sögu. En hvorki frétta-
stofur né ritstjórar kærðu sig
um að birta frásagnir okkar.
Allir bandarískir fréttaritarara
ir kröfðust þess að flotaliðsfor-
inginn væri kvaddur burt frá
Malacanan-höll, en sú stað-
reynd var heldur ekki birt. Okk
ur kom saman um að ástæðan
væri sú að einungis nokkur
bandarísk stórfyrirtæki, fram-
leiðendur og olíuhringar héfðu
áliuga á því máli. Hinsvegar
voru Filippseyjabúar mjög' á-
hugasamir um flotaliðsforingj-
ann. Eg hevrði nokkra þeirra
lýsa honum sem „Raspútín frá
Malacanan." Aðrir kölluðu
!mnn „hinn bandaríska Kihara"
— Kihara var Japani sá er
sveiflaði svipunni yfir iepp-
stjórn Filippseyja á stiíðsár-
unum.
★
Hvað sem því leið, hið banda
ríska ,,jafnréttis“-ákvæði var
samþykkt í stjórnarskrána, og
allt frá þeim tíma liefur iðnað-
ur Bandaríkjam. hirt gróðmn
af forréttindum þeirra. West-
inghouse á mikið af hlutabréf-
um í Philippiue Electricai
Manufacturing Company og
ætlar að framleiða ijósaperur.
Westinghóuse hefur. einnig sam
ið um byggingu vatnsorku-
stöðva. Lever Brothers hafa
komizt yfir sápuverksmiðju í
Manila, en Filippseyjar eru eitt
mesta framleiðsluland heims-
ins með cobra, sero er nauðsyn-
legt efúi til sápugerðar. Stand-
ard Oil og Socony-Vacuum eru
að semja um olíuréttindi á
eynni Cebu.
Það er margt sem laðar hina
bandarísku stóriðjuliölda að.
Til dæmis eru skattar miklu
lægri á Filippseyjum en í
Bandaríkjunum. Hlutafélaga-
skattar eru 12% en 36% í
Bandaríkjunum. Tekjuskattur
einsta'klinga er 3—60%, en í
Bandaríkjunum 20—91%. —
Kvæntur maður má draga 1250
dollara frá skattskyldum tekj-
um. Vinnulaun eru miklu lægri.
Flutningsgjöld sparast þegar
verksmiðjumar eru fast lijá
hráefnalindunum. Auk þess er
mikið af dollurum i Filippseyj-
um, og sem stendur er nærri
því að verzlunarjöfnuður sé
milli landanna.
★
Bandarisk auðmagn streym-
ir nú vestureftir til Manila en
Filippseyjabúar kvarta sáron.
Þeim finnst ákvæði viðskipta-
laganna óþolandi j'firlætisleg
og finnst auðmýkjandi að Fil-
ippseyjabúar skuli ekki njóta,
sania réttar í Bandar. Þar
við bætist að einungis 100 Fil-
ippsej’jabúum er leyft að fara
til Bandaríkjanna árlega en
1200 Bandaríkjamönnum er
heimilt að fara til Fiiippseyja
ár hvert og dvelja þar allt að
fimm árum og auk þess 500 til
fastrar búsetu. Nú þegar leiðin
hefur verið opnuð er gert ráð
fyrir a.ð bandarískir fjárfesting-
armenn fari í stórum straum
j'fir Kyrrahafið, eu landið er
þegar algerlega háð Bandaríkj-
unum efnahagslega. Bandarík-
in eru mesta viðskiptalandið,
aðalútflytjandi að fullunnum
iðnaðarvörum og mikil auðs-
uppspretta. Pesóinn er festur
sem jafngildi 50 bandarískra
senta þó raunhæft gildi hans
kunni að vera nálægt 16 sent-
um.
Vegna þessa efnahagslega ó-
sjálfstæðis forðast hið unga lýð
veldi vandlega hverja þá af-
stöðu í utanríkismálum sem
víki frá stefnun Bandaríkja-
stjórnar. 1 mikilvægum alþjóða
málum geta Bandaríkin alltaf
treyst Filippsej'jum. Sem frétta
ritari á San Francisko-i'ýðstefn
unni scm samþykkti sáttmáía
sameinuðu þjóðanna spurði ég
einu sinni fulltrúa Filippseyja
hvers vegna hann hefði greitt
atkv.æði með atriði sem hann
hefði gefið í skyn að hann væri
andvígur. „Bandar. utanríltis-
ráðuneytið var með því“, svar-
aði hann hiklaust. „Fór utan-
ríkisráðuneytið þess á leit að-
þér greidduð þannig atkvæði ?“
spurði ég. „Auðvitað ekki“,
sagði hann. „En haldið þér að
við vitum ekki hver elur okk-
ur?“
Hins vegar fylgja Filipsej'ja-
bi'iar ekki alltaf ráðleggingurn
Bandaríkjanna um innanlands-
mál sín, Þeir liafa t. d. sínar
eigin hugmyndir um þá menn
er unnu með Japönum. Sltömmu
eftir að eyjarnar voru leystar
úr kúgun Japana hvatti Tru-
man forseti til réttarhalda j’fir
landráðamönnum og refsing
þeirra er unnu með óvinnninrt
Framhald á 7.
Ofsóknarher- t
ferð gegn \
Einstein? ;
New Yorkblaðið „Star“ skýr-
ir frá því, að bandaríska þing-
nefndin, sem rannsakar „óame-
ríska starfsemi" ætli í vetur .u?
leggja til árásar gegn skoðun i-
frelsinu í kunnustu háskólumt
Bandaríkjanna. Verður prófc.ss-
orum frá háskólunum Coíúmbia,
Harvard, Yale og fieiri stefnt
fyrir nefndina til að rannsaba,
hvort þeir noti kennslubækur,
þar sem settar séu fram „hættu
legar" skoðanir. Blaðið skýnr
frá að nefndin sé að íhuga að
helga sérstakan þátt þessa> ir
ofsóknarherferðar eðlisfræðingn
um heimsfræga Einstein, sena.
flúði frá Hitlers-Þýzkalandi t.ií
Bandarikjanna undan samsko-.-
ar kúgun og ofsóknum, og 6-
ameríska nefndin er nú að ínn-
leiða í Bandaríkjunum. Einst in
hefur alltaf látið opinber mál
til sín taka og in. a. gaénrý’it.
harðlega þá stefnu Bandaríl.; .-
stjórnar að nota kjarnorku-
sprengjuna til að ógna Sov
ríkjunum. Einstein lagði grnad
völlinn að kjarnorkuvísindi
um, það var hann som á strlö.i-
árunum sannfærði Roose' !t
forseta um að ekkert nueh't
spara til að finna !c!ð til uö
hagnýta kjarnorkuna. i
Eítir bandaríska blaðamanninn William Winfer,
Grein úr The Nation, New York.