Þjóðviljinn - 30.01.1949, Síða 6

Þ J ö Ð V IL J I N N —- -——— Sunnudagur 30- janúar 1949. ;
117.
Gordon Schaffer:
AUSTUR-
ÞYZKALAND
í höndum nazistisku arásarseggjanna. Bandaríska þing-
nefndin, sem rannsakaði einokunarhringana, gekk úr
skugga um, að bandarísk fyrirtæki höfðu verið aðilar að
þessum einokunarsamningum. Svæðið, þar sem þessi þrjú
fyrirtæki voru, átti samkvæmt fyrirframgerðum samningi
að hernemast af Rússum, en margt skeði áður en rúss-
nesku hersveitirnar tóku við því. Mér var sögð sagan í
fyrsta skipti, er ég heimsótti Buna.
1 þessari stóru verksmiðju var það sem I. G. Farben
framleiddi gervigúmmí úr olíu, eftir samningi við Stand-
ard Oil í Bandaríkjunum, sem veitti Þýzkalandi einkarétt
á framleiðsluleyndarmálinu, og gerði það að verkum, að
iðnaðurinn i Bandaríkjunum lenti í gúmmískorti. Þegar
Bandaríkjamenn komu til Buna tókst verkamönnunum
að losna við forstjórann, sem var gallharður nazisti. En
hann vildi bara annan nazista fyrir eftirmann sinn, go
Bandaríkjamenn lögðu blessun sína yfir þá embættis-
veitingu, 22. júní 1945 tilkynnti svo bandarískur liðs-
foringi öllum helztu vísindamönnunum, sem störfuðu við
fyrirtækið, að samkvæmt skipun bandarísku ríkisstjórnar-
innar ættu þeir að_ búast til ferðar næsta dag. Þeim var
leyft að taka fjölskyldur sínar með sér en aðeins tvær
töskur af farangri. Frá Buna voru teknir 24 sérfræðingar
og.fleiri bættust í hópinn frá Leuna og enn annarri verk-
smiðju, Böhlen við Leipzig. Sérfræðingarnir og fjölskyld-
ur þeirra urðu alls 200 manna hópur og þeim var ekið
á brott í vörubílum Þeir tóku með sér uppdrætti, einka-
leyfi og allan tækniútbúnað frá bæði Buna og Leuna.
Siðan vissu verkamennirnir í Buna ekki söguna meir,
þeir tóku þvínæst sjálfir að endurskipuleggja verksmiðj-
una. Nefnd andfasista, sem sett hafði verið á laggirnar
þegar fyrir hrun nazismans, tók að sér stjórnina. Verka-
lýðsfélögin voru endurskipulögð og byrjað á að hreinsa
burt nazistana. Framleiðslan hafði stöðvazt vegna þess
að samgöngur höfðu lagzt niður og vegna öngþveitisins
Utanríkisráðherr-
ar Norðurlanda
hlynntir Evrópu-
raði
Sjang Kaisék býst til barbaga í Suður-
Kína, er enn yfirforingi
Kuomintanghersins
títvarp kmverskra kommúnista skýrði frá því í gær,
að Sjang Kaisék væri að undirbúa vopnaða andstöðu gegn
því, að kommúnistaherirnir taki Suður-Kína á sitt vald.
Föstudaginn 28- janúar 1949
komu utanríkisráðherrar Dan-
merkur, íslands, Noregs og Sví-
þjóðar saman í Osló á einn af
hinum reglulegu fundum utan-
ríkisráðherra Norðurlanda til
þess að ræða um þau mál, er til
umræðu verða á framhaldsfundi
þriðja allsherjarþings Samein-
uðu þjóðanna í New York.
Utanríkisráðherrarnir skipt-
ust á upplýsingum og skoðunum
varðandi mál þau, er á dagskrá
verða, og kom í ljós að þeir
voru sammála um aðalsjónar-
miðin í öllum verulegum atrið-
um. Samkomulag varð um, að
sendinefndimar skyldu hafa ná-
áð samráð á allsherjarþinginu
og ráðgast hver við aðra í mikil
vægum málum, áður en sendi-
nefndirnar taka endanlega af-
stöðu til þeirra tillagna, er fram
kunna að koma.
Á fundinum var einnig rætt
um, hvort viðurkenna skyldi
Israelsríki, og kom í ljós að all-
ir þátttakendur fundarins eru
því fylgjandi að viðurkenna
Israel de facto í náinni framtíð.
Utanríkisráðherrarnir báru
lauslega saman ráð sin um þá
hugmynd að stofna ráðgjafar-
samkomu í Norðurálfu, á þann
veg sem nokkur önnur ríki álf-
unnar ræða nú um. Samkomu-
lag varð um það, að vera að
meginstefnu til hlynntir hug-
myndinni en bíða annars til-
lagna frá þeim ríkjum, sem
frumkvæðið eiga, áður en ákveð
in afstaða yrði tekin.
Bjarni Benediktsson utanríkis
ráðherra mun að forfallalausu
Útvarpð sagði, að kommún-
istar hefðu komizt yfir# boð-
skap, sem Sjang Kaisék lét
senda fyrirliðum Kuomintang-
herjanna um daginn, er hann
lét af forsetaembættinu. Segir
þar, að þótt Lí varáforseti og
Sún forsætisráðherra taki við
pólitísku forustunni haldi þó
Sjang áfram að verá vfirhers-
Rithöfundum
býðst styrkur
Danski rithöfundurinn Kelvin
Lindeman stofnaði árið 1947
sjóð handa norrænum höfund-
um til kynnisferða um Norður-
lönd. Á einn íslenzkur rithöfund
ur kost á að fá styrk úr sjóðn-
um á þessu ári, en upphæð hans
er kr. 2.500.00.
Styrkurinn er að þessu sinni
bundinn við dvöl í Danmörku og
er ætlazt til að sá sem styrkinn
hlýtur verði viðstaddur er
stjórn sjóðsins afhendir styrk-
inn í Kaupmannahöfn .18. og 19-
marz n. k.
Umsóknir um styrk þennan
ber að senda fyrir 20 febrúar
Halldóri Stefánssyni Blönduhlíð
18 eða Kristjáni Eldjárn Rauð-
arárstíg 40.
koma heim úr ferð sinni síðdeg-
is á sunnudag.
(Frá utanríkisráðuneytinu).
höfðingi Kuomintangherjanna.
Útvarp kommúnista sagði,
að ekki væri hægt að hef ja frið-
arsamninga fyrr en helztu
stríðsglæpamennirnir í Kuo-
mintang, svo sem Sjang Kai-
sék og Súng fyrrv. forsætis-
ráðherra hefðu verið handtekn-
ir. Ennfremur sagði útvarpið,
að Kuomintangstjórnin gæti
sýnt, að hún væri einlæg í frið-
arviðleitni sinni, með því að
vera kyrr í Nanking.
Stórskotalið kommúnista hef
ur nú tekið sér stöðu á norður-
bakka Jangtsefljóts, beint á
móti Nanking.
Samkomubannið
á Akureyri fram-
Sengf um óákveð-
inn tíma
Samkomubannið á Akureyri
hefur verið framlengt um óá-
kveðinn tíma. Að því er frétta-
ritari Þjóðviljans, á Akureyri
tjáði blaðinu, bætast við
} 2—3 nýir mænuveikisjúlding-
ar á degi hverjuin og stundum
fleiri. Engin ný tilfelli af al-
varlegum lömunum hafa þó
komið fram þessa síðustu daga. ■
Björn Bjarnason
Framh. af 3. síðu.
ar i hverju máli, er Jiann aldrei
að erfa deilur, enda hef ég orð-
ef þeir vildu senda honum j jg þegg var ag andstæðingar
kveðju í dag. hans meta hann mikils, utan
Björn er einn aðalhvatamað- þeir> gem eru gvo af guði gerðir>
ur að stofnun Iðju ogvar þeganað þeir gjá aldrei hvítan blett
stjórn félagsins á andstæðingi-
i stað kosinn 1
og sat þar samfleytt, sem ritari
og formaður í 12 ár. Björn lét
af formannsstörfum sökum þess
að hann var svo hlaðinn störf-
um að hann þóttist ekki geta
sinnt formannsstarfi í félaginu
jafn óskiptur og hann vildi.
Að öðrum ólöstuðum er óhætt
að fullyrða, að enginn einn fél.
í Iðju hefur unnið þar eins mik-
ið félagsstarf. Hann var braut-
ryðjandinn, sem alltaf stóð á
oddinum í hverju máli, maður-
inn, sem aldrei hikaði og alltaf
var tilbúinn á stundinni að taka
upp slaginn.
Það þarf ekki annað en líta í
blöð andstæðinganna til að gera
sér hugmynd um starf Björns,
því slíkar lýsingar fær enginn
maður í verkalýðsstétt nema sá
sem vinnur vel og veit hvað
hann vill
Björn er gagngreindur mað-
ur og allra manna fljótastur að
átta sig á hverju máli og taka
þá leiðina sem til sigurs liggur.
Þrátt fyrir það, þó Björn sé
harður í horn að taka og segr
ekorinorir það: sem haim meiit- '
hinna framsæknustu, enda þásambandsins í miðstjórn Al-
orðinn mótaður, þótt ungur þjóðasambands verkalýðsfélag-
væri, af stormasemi lífsbaráttu anna síðan alþjóðasambandið
íslenzka sjómannsins- 'var stofnað. Björn hefur og ver-
Eg læt það eftir öðrum að jið í stjórn Fulltrúaráðs verka-
rekja við þetta tækifæri hinn lýðsfélaganna s. 1 .6 ár og á þar
Þó Björn hafi nú látið af
stjórnarstörfum í Iðju er hann
ennþá aðallíftaug hennar og er
alltaf jafn skjótur til starfa,
ef á liggur.
Það mun vera fátítt um ó-
skólagengna alþýðumenn, að
þeir njóti slíks trausts sem
Björn nýtur til starfa á fjöl-
mörgum sviðum. Hvar sem
þárf á manni að halda í æðstu
trúnaðarstöður verkalýðssam
takanna þá kemur mönnum
Björn fyrst í hug, enda hefur
hann ekki farið varhluta af
þeim störfum.
Eg vil svo í nafni félagsins
þakka Birni fyrir störf hans í
þágu Iðju, því ég veit að slíkt
er mér óhætt og vona að félagið
fái sem lengst að njóta leið-
sögu hans.
Halldór Pétursson.
Björn Bjamason er mér minn
isstæður sem flokksbróðir frá
því á dögum Kommúnistaflokks
Islands. Hann var þá þegar orð-
inh athttfnasamur í hagsmuna-
glæsilega starfsferil Björns sem
eins af forustumönnum Komm-
únistaflokks Islands og síðar
Sósíalistaflokksins. En nær 20
ára náin kynni af þessum
manni sem leiðtoga í stéttarsam
tökum íslenzkrar alþýðu munu
hér fremur gerð að umtalsefni í
þessum örfáu línum.
Frá því er Björn var skipu-
lagsbundinn í Sjómannafélagi
Reykjavíkur, fyrir um 20 árum,
er hann þekktur sem einn af
skeleggustu talsmönnum stéttar
legra hagsmuna alþýðunnar hér
á landi, og frá þeirri tíð hefur
hann stöðugt verið afturhaldi
og augnaþjónum í íslenzkum
verkalýðssamtökum vaxandi
þyrnlr í augum.
Svo sem margir vita var
Björn fremsti hvatamaður að
stofnun Iðju, félags verksmiðju
fólks hér í Reykjavík; hann hef
ur verið formaður þess lengur
en nolckur annar maður hingað
til, enda óumdeilt að um langt
skeið hefur enginn úr hópi
margra ágætra forystumanna
iðnverkafólks á Islandi átt ó-
skiptara fylgi að fagna en hann.
I stjórn Alþýðusambands Is-
sæti enn, svo aðeins sé drepið
á örfá hinna fjölmörgu trúnað-
arstarfa hans fyrir samtök al-
þýðunnar.
Björn er ekki einn þeirra
manna er mikið berst á- Hins-
vegar er hann maður, sem vek-
ur á sér traust þeirra, er kynn-
ast honum. — Það er þetta, sem
á umliðnum árum hefur aflað
honum vaxandi trausts og trún-
aðar í samtökum vinnandi fólks.
Enda fullyrði ég hiklaust, fyrir
munn allra þeirra, sem nán-
ust kynni hafa af starfi Björns
í verkalýðssamtökunum, að þar
sem Björn fer sé einn úr hópi
beztu og sönnustu forystu-
manna íslenzkrar álþýðu.
Það er ósk allra, sem unna
málstað alþýðunnar og sósíal-
ismans hér á landi, að þessi mál
staður megi sem lengst njóta
slíkra manna sem Björns
Bjarnasonar.
Og til móður Björns, Sólveig-
ar Andrésdóttur, sem ég er
persónulega kunnugur og nú
veitir heimili hans forstöðu,
áttræð, en ern vel, vil ég að lok-
um í nafni allrar félagsþroskaðr
ar íslenzkrar alþýðu segja:
lands hefur Tiann átt' sæti i “ú jÞ»kka þér fyrfr hann Björn:
baráttu '!'verk&Iýðí»Hs óg í hópLfár setti riöirir'og- senr- fölltrúr

Jón Rttfnssöitr-
Framhald af 3 -síðu.
Hildur Kalman hefur lHÍkið er-
lendis í nokkur ár, en Colomba
er fyrsta hlutverk hennar eftir
heimkomuna. Hildur leikur
þessa saklausu og barnslegu
konu af skilningi og öruggri
háttvísi, en hlutverkið reynir
sýnilega lítt á hæfileika hinnar
ungu leikkonu.
Árni Tryggvason er Leone
sjóliðsforingi, hinn heimski og
gífuryrti sonur Corbaccios, er
lendir saklaus í gapastokknum.
Árni er nýliði og leikur hans
helzti viðvaningslegur, einkum í
réttarsalnum, hann hefur mikla
rödd, en er of hávær á sviðinu.
En Árni skilur vél hlutverk
sitt og leikur af talsverðum
þrótti, hann á eflaust eftir að
komast til meiri þroska. Gest
ur Pálsson er glæsilegur og
virðulegur dómari, sem vænta
má, en vandar sig ekki sem
skyldi. Steindór Hjörleifsson er
einn af nýliðunum, og fer lag
lega með hlutverk lögreglufor-
ingjans.
Áhorfendur tóku leikurum
og leikstjóra forkunnar vel, og
skemmtu sér hið bezta. Leik-
ritið hefur alstaðar hlotið mikl-
ar vinsældir, og er ©kki að efa
.aA svo- verði einnig hér á landi.
■ ■ý*!-*!''.-'—" Á. 11).