Þjóðviljinn - 26.04.1950, Blaðsíða 3

3
Miðvikudagur 26. apríl 1950.
í> Jó Ð V IL JIN N
ŒSKULY-DSSÍORN

Ingi U« Helgason:
Hvaða starfsemi á að fara fram í
æskulýðshöil?
FYRIR XOKKRU bártist hér á síðunni ræðustúfur, sem ég
flutti á bæjarstjórnarfundi í tilefni af tillögu minni um fjár-
framlög af bæjarins hálfu til byggingar æskulýðshaliar í Reykja-
vík. I þeirri ræðu ræddi ég hvorki fyrirkomulag byggingarinnar
né starfsemi þá, sem að minni hyggju a*iti að fara þar fram,
og vii ég því nú bæta við nokkrum hugleiðingum þar að lútandi
til að skýra afstöðu mína og skoðanir. Kemur tvennt til, bæði
það, að töluvert hefur verið skrifað um æskutýðshöll í dagblöð
bæjarins upp á síðkasíið og isvo hitt, að þessa dagana situr á
rökstólum nefnd, skipuð fulltrúum Bandalags æskulýðsfélaga
Reykjavíkur, bæjarstjórnar og ríkisstjórnar, sem á að vinna að
því að samræma skoðanir og hugmyndir manna um æskulýðs-
höllina og hlutverk heunar.
ÉG GENG þess ekki dulinn, að þessu merka máli verða ekki
gerð nein viðhlítandi skil í stuttri blaðagrein, og verð ég því að
reyna á þolrif lesenda og skrifa nokkrar greinar, sem munu
birtasft hér á síðunni reglulega næstu miðvikudaga. Þessar hug-
leiðingar mínar gætu orðið upphaf og grundvöllur að gagnlegum
íimræðum og blaðaskrifum um þetta mál, og er sá tilgangurinn,
hvort sem menn eru sammála mér í öllum atriðum eða ekki.
Forsaga málsins er í stuttu
máli sú, að fyrir um hálfum
öðrum áratug kom fram sú hug
mynd, að reisa þyrfti hús í
Reykjavík, sem eingöngu væri
ætlað æsku bæjarins til afnota
vegna öflugrar og síaukinnar
skipulagðrar félagsstarfsemi
hennar, og skyldi húsið vera
miðstöð fyrir félags- og skemmt
analíf unga fólksins, sniðið við
hæfi þess, miðað við að hafa
menntandi uppeldisáhrif og
byggt fram í tímann. Mörg
æskulýðsfélög, sitt á hverju
sviði, gerðu um mál þetta sam-
þykktir, mætir menn, sem báru
hag og velferð ungu kynslóðar-
innar fyrir brjósti, skrifuðu af
skilningí um málið, og segja
má, að hin ófélagsbundna æska
hafi tekið hugniyndinni tveim
höndum. Hugmjmdin kom fram,
þegar Reykjavik var litil borg,
og hinn geysilegi vöxtur hennar
á stríðsárunum var ófyrirsjáan-
-legur. En að sama skapi og
Reykjavik hefur vaxið hefur fé-
lagsstarfsemi æskunnar stórum
aukizt og eflzt og hugmyndin
um æskulýðshöll átt sina þró-
unarsögu, enda þörfin fyrir
hana vaxið í réttu hlutfalli við
vöxt bæjarins, og nú er svo
komið, að flest öll æskulýðsfé-
lög í Reykjavik hafa*- bundist
samtökum (B.Æ.R.) um að
hrinda henni í framkvæmd og
bæjarstjórn Reykjavíkur lofað
skilorðsbundnum stuðningi sín-
um.
Audstæðingar æskulýðshallar
innar (öll velferðarmál eiga
andstæðinga) hafa alla tíð síð-
an hugmyndin kom fram barizt
gegn henni af öllum mætti með
hinu eina vopni sínu: blekking-
um. Hefur blekkingaáróður
þeirra einkum beinzt að tvennu:
í fyrsta lagi hafa þeir reynt
að fá almenning upp á móti
æskulýðshöil og í öðru lagi hafa
þeir reynt að skapa óeiningu
innan æskulýðsfélaganna um
æskulýðshöllina og- hlutverk
hennar. Hafa þessir áróðurs-
menn lagzt á það lagið, að með-
mælendur æskulýðshallarinnar
hafa sumir hverjir ritað um mál
ið af meiri stórhug en raunsæi
og hugmyndin hvergi nærri full
mótuð í tillöguformi eða á ann
an hátt.
Maður nokkur kallar sig
,,Borgara“ og skrifar heilmikið
i Vísi um æskulýðshöllina og
eru þau skrif öil sprottin af
fjandskap út i hugmvndina en
byggjast á grundvallarmisskiln
ingi á vandainálum unga fólks-
ins í Reykjavík í dag og þar
af leiðandi á algjöru skilnings-
leysi á hlutverki æskulýðshall-
ar. En sá maður er ekkert eins-
dæmi, enda þótt pólitískir
hieypidómar hafi ruglað hinn
andlega kompás hans meira en
almennt gerist og þvi skapað
honum nokkra sérstöðu i mál-
inu.
Því er haldið fram, að æsku-
lýðshöll yrði svo mikið bákn og
stórhýsi, að bæjarfélagjnu væri
algerlega um megn að reisa
hana, en i því sambandi er
sjaldnast rætt hvert ætti að
vera hlutverk hennar. Eg er
ekki frá því, að orðið „höll“
gefi þessari skoðun nokkurn
byr undir vængi. Höll er lúx-
us í huga margra, enda þótt
höll þurfi ekki að vera neinn
lúxus, sbr. sundhöllina. Það er
notagildi en ekki orðið „höll“,
sem segir til um hvort um lúx-
us sé að ræða eða ekki. Ein-
mitt þetta orð „höll“ hefur far
æskulýðshallarinnar, að úr því
hefur orðið ægilegt stórhýsi,
lúxushöll, sem ekkert vit væri
í að reisa frá f járhagslegu sjón
armiði og jafnvel hættulegt að
reisa frá uppeldisfræðilegu og
menningarlegu sjónarmiði.
En slikt er auðvitað hin
mesta firra og Iiggur það i aug-
um uppi, þegar menn athuga
af alvöru og hleypidómalaust
hlutverk byggingarinnar og
hver sú starfsemi yrði, sem þar
færi fram.
Til þess að geta gert sér
grein fyrir hlutverki æskulýðs-
hallarinnar er nauðsynlegt að
kunna skil á þeim vandamálum,
sem nú steðja að æsku höfuð-
staðarins. Æskulýðshöllin á að
leysa ákveðin uppeldisleg vanda
mál, ef hún gerði það ekki, væri
tómt mál að tala um hana. En
hún I^ysir ekki öll uppeldisleg
vandamál, það verður maður
líka að hafa í huga.
Hver eru þá vandamálin, sem
æskan á við að stríða i dag?
Hvaða vandamál á æskulýðs-
höllin að leysa og hver leysir
hún ekki? Þetta er mergurinn
málsins.
Frá mínu sjónarmiði má
flokka æskulýðsvandamálin í
þrennt á þennan hátt:
1) Tómstundastörf. I fyrsta
lagj vantar æsku höfuðstaðar-
ins öll skilyrði til hollra tóm-
stundaiðkana, og kemur það
harðast niður á þeim aldurs-
flokkum, sem þykjast upp úr
þvi vaxnir að vera á leikvöllum
en eru ekki hlutgengir í hin
ýmsu félagasamtök æskunnar.
Þessir aldursflokkar hafa oft
nokkur auraráð og eyða fé sínu
og dýrmætum tíma á „sjopp-
um“. Ef þessir aldursflokfiar
bregða sér í leiki er gatan og
húsagarðar leikvangurinn og
raunar eina athvarfið.
2) Félagslíf. í öðru lagi skort
ir mjög á, að félagslíf æskunn-
ar hafi nógu góð og þroskavæn
leg skilyrði. Sakir húsnæðisleys
is er fjöldfh'n allin' af æskulýðs
félögum á hrakólum með starf-
semi t álfeí í vantar hentugt hús-
riæði fyrir fundi sina og innan-
félagsskemmtanir og vegna
þess hve fundahúsnæði er dýrt
cr erfitt af fjárhagslegum á-
stæðum að halda uppi góðu fé-1
lagslífi.
3) Skemmtanalíf. í þriðja
lagi býr æskan. við vægast sagt
mjög óholl skilyrði til skemmt-
analífs, raunar óhæft.
Flestir þeir veitinga- og
skemmtistaðir, sem standa æsk-
unni opnir, eru reknir í fjár-
gróðaskyni, og rekstur þeirra á
ið þannig í munni. andstæðinga
stærstan þátt í drykkjuskap og
V 0 R BORG
G&tnvitar eðti villuljós?
Reykvíkingar hafa fengið.
umferðaljós. Árangurinn er sá,
að sjaldan hefur vegfarandinn
í Reykjavík verið ráðvilltari og
molbúalegrj við þessa einföldu
iðju, að ganga á götu. Ekkert
stoðar, þó að þessi nýju fínu
ljós hafi fengið þetta flotta
nafn, götuvitar, ef þessi skirn
hefur þá ekki bara gert illt
verra. Svo er þó vorum sæla
fyrir að þakka, að enn hefur
ekki sannazt, að þessir rauðu
og grænu borgarar á götuhorn-
um okkar hafi valdið neinum
teljandi slysum á fólki eða bíl-
fénaði, enda vart á þau bæt-
andi, eins og innkaup og við-
hald er nú orðið erfitt sökum
gjaldeyrisskorts.
Hvemig stendur nú á því, að
umferðaljósin, sem í erlendum
borgum eru til þæginda og ör-
yggis, valda slíkri upplausn i
Reykjavik og gera vegfarend-
ur líkari hundeltum hænum en
tuttugustu aldar fólki? Eru
það tómir Bakkabræður og Mol
búar, sem byggja nú bæ Ing-
ólfs Amarsonar? Svarið er nei.
Skýringin á þessu einstæða fyr-
irbæri er bins vegar sú, að á
siðastliðnu hausti voru fengnir
Bakkabræður nokkrir eður Mol
búar fi'á Stcrabretlandi til þess
að setja. upp umfeíðaljós í höf-
uðborg Islands. Tókst þeim að
koma ljósunum svo fyrir, að
ofannefiidum árangri varð náð
í umferð bæjarbúa. Virðast
Bretar þessir hafa unnið efíir
þeirri gmndvallarreglu, að
hvert ljós skyldi sett þar, sem
sízt varð auga á það komið.
Brátt tóku að lxeyrast raddir
um, að. hér væri ekki allt með
felldu. Nýlega. kvörtuðu Þjóð-
verjar nokkrir undan því við
Moggann, að fólk í Reykjavík
færi ekki eftir ljósunum. Ekki
var Mogginn í vandræðum að
skýra. það. Kvað hann þýzka
götuvita mundu sýna grænt eða
rautt ljós í þveröfugri merk-
ingu við þá íslenzku. Ekki er
ég ánægður með skýiúnguna,
enda ekki Mogga-maður.
Hér skal að lokmn skýrt frá
þvi, hvemig umferðaljós eru
sett upp, á krossgötum þar sem
þeim er á annað borð ætlað
að bæta. umferðina.
Á hverju hinna fjögurra
götuhoi'na er Ijósunum beint í
tvær áttir, einu yíir hvora götu.
Er augljóst, að þegar vegfarend
ólifnaði þeim, sem nokkur hluti
æskunnar er nú sækinn í.
Og nú er spurningin: Hvaða
hlutverki á æskulýðshöllin að
gegna? Hvaða vanda á hún að
leysa í sambandi við 1) tóm-
stundaiðkanir, 2) félagslif og
3) skemmtanalíf ?
Það er bezt að ræða hvern
þáttinn út af fyrir sig og í þess
ari röð.
Framhald.
ur, gangandi eða akandi, koma,
að krossgötunum, geta þeir séð
á ljósi beint framundan sér
hinum megin við götuna, hvort
lialda má áfram eða ekki.
Auk þess er það fráleitt að
nota umferðaljósin á öðrum
tímum en þeim, þegar þeirra er
bein þörf. Annars venjast veg-
farendur á að brjóta settar regl
ur, en verða fyrir óþörfum töf-
um ella, og hvort tveggja er
s!æmt.
Þrátt fyrir það, að augljóst
er, hvaða umbóta er hér þörf,
er það trúa min, að enn fáum
við að búa við þessi villuljós í
mörg ár, nema þeim verði
breytt til hins verra, ef hægt
er. Við sjáum, hvað setur, en
ég vil skora. fastlega á alla
unga. sósíalista að gæta vel
lifs síns og lima fyrir þessum
nýju Reykvikingum. Við höfum.
mikilvægu hlutverki að gegna
í þjóðfélaginu, og megum því
ekki við langvinnum sjúkrahúss
visturn eða mannfalli. Auðvitað
mega aðrir, sem eru svo heppn-
ir að sjá þessa. viðvörun, einnig-
taka hana til athugunar og eft-
irbreytni.
P. B.
Ein af grundvallarkenningum
marxismans er sú, að það séu
ekki fyrst og fremst leiðtogar
þjóðáxma, sem stjórna fram-
vindu sögunnar, heldur efna-
hagsleg lífsskilyrði þjóðanna,
einkum framleiðsluhættirnir.
En vinnuafl mannanna er mikil
vægur þáttur allra framleiðslu-
hátta. Þess vegna eru störf
verkamanna svo mikilvæg. Það
er gaman að lesa, hva'ð Stalín
sagði um þetta atriði í ræðu,
sem hann hélt fyrir rúmum 17’
árum. Hann ræðir þar um bréf,.
sem nokkrir samyrkjubændur
höfðu ritað og birt opinberlega.
Hrósar hann efni þess, en get-
ur þó um eitt atriði þess, sem
ekki sé hægt að fallast á:
„Félagamir lýsa vinnunni á
samyrkjubúinu sem óbreyttu og
nærri' einskis verðu starfi, en
telja starf ræðumanna og leið-
toga, sem stundum flytja
þriggja metra ræður, gott og:
Framhald á 7. síðu.
• k' ___________________________________________<•
ftSHULY-aSSjÐflM
m " > • m
Málgagn Æskulýðsfylk-
ingaxinnar ---- sambands
ungra sósialista.
RITSTJÓRAR:
Páll Bergþórsson
» Ólaíur Jensson
— 1 1 "■ i - 1