Þjóðviljinn - 16.08.1950, Qupperneq 6

6

I? íí iJ d 17 3 Ö c 3
ÞJÓÐVILJÍNN
; i: i?í>b ; "§f ; •••’
- Miðyifcudagur 16. ágúst 1950.
Framhald af 8. síðu.
Hvers vegna hefur stórjörð-
um verið skipt ? Ekkl einungis
tii að sjá fleiri mönnum fyrir
jarðnæði, heldur til að nýta
jörðina betur. Hvers vegna
voru ensku kolanámurnar þjóð
nýttar? Vegna þess að einka.
framtakið starfrækti þær ekki
nógu vel.... Það liggur því
augum uppi að íslendingar hafa
betri aðstöðu • til að vinna að
rannsóknum á sögum sínum en
annarra þjóða menn, og gamla
röksemdin um að Reykjavík sé
alltof afskekktur og óaðgengi-
legur geymslustaður handrit-
anna er nú úr sögunni, þegar
það tekur aðeins sjö stundir að
fljúga frá Kaupmannahöfn til
Reykjavíkur.
Hinn mikli safnari,
Ámi Magnússon
, Islendingar vUja fyrst og
fremst endurheimta safn Áma
Magnússonar, Árnasafn, sem
svo er nefnt eftir hinum lærða
íslendingi Árna Magnússyni,
sem var sendimaður Danakon-
ungs á Islandi árin 1702—1712
og safnaði raunverulega öllu
sem fannst á landinu af hand-
ritum, er ýmist voru skráð á
skinn eða pappír. I þá daga
var enginn háskóli né annar
eðlilegur geymslustaður hand-
ritanna á Islandi og þess vegna
arfleiddi hann Kaupmannahafn-
arháskóla að safni sínu. .. . Við
-eignuðumst ekki háskóla fyrr
en 1911 og hiua nýju háskóla-
byggingu 1940....
Önnur íslenzk handrit voru
lánuð og aldrei skilað aftur.
iEnn önnur voru gefin burt eða
keypt af einstaklingum.
Það er ósk okkar að hinum
áslenzka hluta safnanna verði
skilað aftur, með vissum und-
antekningum og algerum einka
söfnum. En um einstök atriði
er hægt að ræða.
Það er ljóst að dönsk söfn
eru svo auðug að það sem við
förum fram. á ’er aðeins lítið
brot hvað tölu snertir, en land
okkar var gjörrúið af þessum
gömlu gripum. Nú í dag eru
uiðurkomin í- Danmörku yfir
900 íslenzkar skinnbækur í heilu
lagi eða brot.
hinar þekktu ættarsögur um líf
og baráttu forfeðra vorra. Við
eigum það þessum verkum að
þakka að ísland er í dag sjálf-
stætt land með eigin tungu og
menningu. Hér er ekki um að
ræða vísindalega sérvizku held-
ur það sem er okkur runnið
í merg og blóð.
Það var ekki nema gott að
handritunum var safnað og
þeirra gætt, eins og t. d. þegar
Danakonungur bannaði sölu á
þeim til Svíþjóðar. Handritin
hafa verið höfð í heiðri, en það
hefur verið litið á þau sem
norræn, enda þótt þau séu al-
gerlega islenzk, og þó að hand-
ritin, með öllum þeirra skamm-
stöfunum, sem gerð eru vegna
skorts á efni til að skrifa á og
með tilliti til þess hve tima
frekt var að skrifa þau, —
hljóti að vera lesefni vísinda-
mannanna, þá eru þær í full-
komnu formi lifandi lestur
þjóðarinnar sem viðheldur
tungunni og yngir hana enn í
dag eins og fyrir hundruðum
ára.
Þegar Björnson vildi
gleypa Island
Björstjerne Björnsson skrif-
aði árið 1870 þáverandi foringja
íslenzkrar sjálfstæðisbaráttu,
Jóiíi Sigurðssyni í því augna-
miði að fá íslendinga til að
skilja við Dani og ganga Noregi
hönd — þeirri tillögu var
hafnað. í einu bréfa sinna not-
aði Bjömson orðin: „Danir gera
aldrei það sem er rétt nema
xeir séu hræddir".
Eg er annarrar skoðunar.
Eg hef sjálfur dvalið 10 ár
við nám í Kaupmannahöfn
— og ég trúi því að danska
þjóðin muni sýna þann skiln-
ing á réttlæti að hún afhendi
fslandi það sem fslands er
þegar henni verða ljósir
málavextir og. það hverja
þýðingu þetta hefur fyrir
okkur. Skilningur Dana í
þessu máli mun tengja Is-
land fastar við Danmörk og
Norðurlönd en nokkuð ann-
að getur geirt.
— Hvár á að geyma hand-
ritin ef -þeim verður skilað aft-
ur?
Gerizad Lilja:
Hamingjuleitin
26. DAGUR
um, ungt fólk hrífst ailtaf af því sem er óvana- og ég var í'arin að óttast,“ sagði Hilla.
legt.“ ,.Álit þitt á dómgreind meðbræðra þinna hef-
Þegar Hilla var að afklæða sig, sagði hún: ur aldrei verið sérlega mikið,“ sagði Hinrik
„Maður svíkur sjálfan sig í samkvæmisfötum, stuttaralega. , Þér hættir við að líta á menn-
maður talar í annarri tóntegund, hugsar í ann- ina. undantekningarlaust, með lítilsvirðingu. Það
arri tóntegund, falsettu.ef hægt er að orða það sakaði ekki þótt þú tækir dálítið tillit til sér-
svo. Maður afneitar persónu virka dagsins, en sú einkenna þeirra..
hin sama persóna hefnir sín með því að neyða Hilla þagði undrandi — var Hinrik gramur?
mann til að taka sig í sátt aftur, og þá skamm- Hinrik leit á klukkuna, reis á fætur í skyndi
ast maður sín fyrir tryggðarof sín. Eg get vel og flýtti sér af stað í skólann.
skilið það, að mer.n sem eru óánægðir með Hilla var bæði reið og skömmustuleg. Ef til
sjálfa sig þrífast bezt í samkvæmislífinu.“ vill hafði Hinrik rétt fyrir sér. Sjálfrátt eða
,.Þú afneitar aldrei sjálfri þér. Þú missir ekki ósjálfrátt bjó hún sér mælikvarða á meðbræður
jafnvægið," sagði Hinrik. sína, og fordæmdi þá sem ekki náðu máli. Ihug-
Hilla brosti þegar hún var lögzt upp í rúmið. unarlaust. Hún ætti ef til vill að fara varlegar
Þegar maður dansaði við Hinrik var vandalaust í sakimar og dæma vægar. Bera virðingu fyrir
að halda jafnvæginu, hugsaði hún gagntekin af sérkennum manna? Einnig fyrir þeim sérkénn-
hamingju, áður en hún lokaði augunum og sofn- um sem brutu í bága við lífsskoðanir hennar
aði. sjálfrar — virðingu fyrir sérkennum ofbeldis-
mannsins? En þá braut hún í bága við sín eigin
.t gær leit ungfrú Borgström, vinkona þín, sérkenni? Hún brosti með sjálfri sér. Hún tók
mjög vel út,“ sagði Hinrik við hádegisverðinn. til í stofunni, vökvaði blómin og sló nokkra sam-
,Já, fannst þér það ekki," sagði Hilla áköf. bljóma á píanóið. Allar íhuganir voru í rauninni
„Mikið verðurðu þakklát fyrir dálítið hrós heimskulegar, þær leiddu menn inn í völundar-
í hennar garð.“ hús — hið eina sem treystandi var á var til-
„Dálítið hrós? Þú hefur ekki hugmynd um finning mannsins gagnvart vini og óvini, illu
hvað mikið er í Mörtu varið.“ og góðu, réttu og röngu.
„Nei, það er enginn hægðarleikur að kynnast Hvað sem öðru leið þá hafði skorizt I odda
henni. Er hún alveg einstök manneskja?“ með henni og Hinrik. Það var eins og andleg
Hilla þagði. vanlíðan. Það var þægilegt að vera ósátt við
Það var einn galli, sem allir karlmenn höfðu, Þá sem manni geðjaðist illa að innst inni, það
jafnvel Hinrik: að tala háðslega um ógiftar var mjög eðlilegt. En þætti manni vænt um fólk,
konur, sem voru ekki lengur komungar. Og það elskaði það — þá fylgdi þessu eirðarleysi, leið-
sem verra var: giftu konumar nutu þessa háðs indi, þjáningar. En þetta ósamlyndi gæti ekki
og notuðu það til að styrkja aðstöðu sína. staðið lengur en þrjá klukkutíma, eða þangað til
„Ertu ekki alltof vitur til að vera heimskur?" Hinrik kæmi heim í kvöldmat.
sagði Hilla loks.
,Er heimskulegt að spyrja hvort irngfrú Borg-
ström sé einstök manneskja?“
..Nei, en að spyrja um það í háði. Marta er
Hún fór inn til Mats.
Hún hélt á Mats og var að skipta á honum,
þegar dyrabjöllunni var hringt. Það var Rolf.
,Komdu bara inn,“ hrópaði Hilla, þegar hún
nefnilega einstök manneskja." Hilla bjóst við að heyrði rödd hans frammi í anddyrinu. Og eftir
Hinrik spyrði hana, að hvaða leyti hún væri andartak stóð Rolf í dyrunum, en hann var
einstök. ekki einn. Ung, ókunnug kona var með honum.
,,Ef til vill hefurðu rétt fyrir þér,“ sagði hann. Hilla roðnaði. Hér sat hún með Mats í kjölt-
„Stundum hefur mér líka fundizt, að það væri unni hágrenjandi þessa stundina, umkringd
eitthvað við hana sem minnti á persónuleika, en bleyjum, þvottaklútum og púðurstaukum. Hún
ég hef ekki fengið tækifæri til að fá þetta álit gat ómögulega risið upp.
staðfest." , Fyrirgefðu. ég hélt, að þú værir einn.“
Hilla varð næstum barnslega glöð. Ekkert var „Þetta er bara Monika,“ sagði Rolf róandi.
hræðilegra en þegar menn héldu dauðahaldi í Menika stóð hikandi, brosandi og ráðalaus
Óbætanleg verðmæti
flutt fram og aftur yfir
AtlanzhafiS
Sem stendur höfum við hér
1 Reykjavík fengið lánaðar 19
bækur af Njálssögu; af Dana
hálfu hefur lánbeiðnum alltaf
verið tekið með vinsemd, en
hvers vegna á endilega að vera
að flækja þessum óbætanlegu
verðmætum fram og aftur yfir
Atlanzhafið í stað þess að
geyma þau í landinu sem skap-
aði .þau fyrir- 6—700. árum,
sem er alveg einstætt, þar sem
alstaðár.annarsstaðar var skrif
að á latinu á þéim tíma. Þetta
•eru hin frægustu verk eins og
Noregskonungasaga Snorra
Sturlusonar, Heimskringla og' h^r 3itt tækifæri.
I elgin húsi.
— 'Það hefur ekki verið á-
kveðið enn, en ég hygg að reist
verði sérstök bygging yfir hand
ritin, sem jafnframt verður
helgidómur þjóðarinnar og
veglegur minnisvarði um skiln-
ing og vináttu Dana... handrit
in eru það eina sem við óskum
að fá frá Dönum.
Á sama hátt og prófessor
Nordal hefur talað — og talað
sig heitan — tala allir á Is-
la.ndi. Við stöndum frammi fyr
ir heitustu óskum íslenzku þjóð-
arinnar, og við Danir gerðum
áreiðanlega vel og rétt, ef við
vafningalítið yrðum við þeim
óskum.
Heimurinn þarfnast fordæma
um vináttu og gagnkvæman
skilmng milli þjóða. Ðanmörk á
fyrirfram ákveðnar skoðanir: Enginn les bæk-
ur eftir þennan höfund; þessi kona er leiðinleg;
þessi maður er heimskur. Margar eiginkonur
í dyragættinni.
„Ónáðum við ekki?“ spurði hún.
„Alls ekki — fyrst það er Monika,“ sagði
gengust upp við palladóma eiginmanna sinna á Hilla hlýlega.
vinkonur þeirra, án þess að skilja að um leið ,Þá þarf ég engar frekari siðareglur?11 spurði
voru þeir að lítilsvirða smekk þeirra og dóm- Rolf. „Ekkert: má ég kynna unnustu mína ung-
greind. Það var undirlægjuháttur sem undir- frú v.B. og mágkonu mína frú T. Farðu og
strikaði afstöðu hinnar löglegu ástmeyjar. líttu á þau, Monika, það sakar ekki.“
„Guði sé lof að þú varst ekki eins einfaldur Monika gekk brosandi í áttina til Hillu og
ÐAVÍÐ