Þjóðviljinn - 02.09.1950, Blaðsíða 5

Laugardagur 2. september 1950
ÞJÓÐVILJIN N
S
JénaM Árnusom
Ueyrt og séð
Meðfram ströndinni úteftir
nesinu norðuraf Þórshöfn skipt
ast á klettar og sandar, og æð-
arfuglinn á þarna heima. Koll-
urnar hlaupa hópum saman
með unga sína í sjóinn þegar
þær sjá mann koma, synda á
brott eins hratt og þær geta,
en gefa sér þó tima til að líta
við öðru hverju og muldra lágt
og geðvonzkuJega gúngíkrú,
krú, krú, krú, sem hljóm-
ar eins og baktal, — og mað-
ur tekur það til sín. Því það
er einsog þær séu að segja
hver við aðra: „Hvurgi nokk-
urstaðar er hægt að vera í
friði fyrir þessum leiðinlegu
mannfuglum. Frekjan í þeim
fer að verða alveg óþolandi.
Það þyrfti endilega að kæra
málið fyrir æðarkónginum naest
þegar hana kemur“.
Grænlenzkur Kavaler
í varpinu.
Kóngur þessi kemur nefni-
lega stöku sinnum í heimsókn.
Hann er svipaður á vöxt og
venjulegir blikar, en fram á
nefið á honum gengur tignar-
legur hnútur, svo að úr verður
reglulegt kónganef. — Koll-
urnar verða, að sögn kunnugra,
alveg utanvið sig af hrifningu,
og sumar af hreinni og beinni
ást, þegar þessi flotti kavaler
íbirtist í varpinu. Blikarnir
munu hinsvegar ekki vera al-
veg eins ánægðir með hann.
Annars skilst mér að fugla-
fræðin gefi ákveðna skýringu,
o.g ekkert mjög rómantíska,
varðandi þennan afbrigðilega
æðarblika. Hann mun tilheyra
sérstakri tegund æðarfu^ls
sem lifir m. a. á Grænlandi. Og
þegar hann birtist í varplandi
íslenzka æðarfuglsins, þá er
það ekki vegna konunglegs
embættisreksturs, heldur fyrir
asnaskap hans sjálfs. Hann
hefur sem sé viilzt að heiman.
Þannig segja vísindin, að sá
fugl, sem kallast kóngur á ís-
landi, sé ekki neitt meira en
hversdagslegur bliki á Græn-
landi. Og sannast hér hið forn-
kveðna, að enginn er spámaður
í sínu föðurlandi.
Hvað verður um
blikana?
En það væri freistandi að
skrifa miklu lengra mál um æð-
arfuglinn. Þvi að hann er í
sannleika merkilegur fugl, enda
hafa margir gaman af að velta
fyrir sér lifnaðarháttum hans.
Til dæmis bregður svo við,
þegar ungarnir eru komnir úr
eggjunum, að blikarnir verða,
að því er virðist, leiðir á sam-
búðinni við kollurnar, hverfa
smátt og smátt og láta síðan
lítið seip ekkert á sér bera
fyrren líða tekur fast að næsta
hausti. — Þetta hef ég heyrt
suma menn skýra þannig, að
blikarnir fari útá reginhaf til
þess að halda þar hver öðrum
selskap nokkra mánuði, laus-
ir úr návist kvenkynsins, og
mætti þá kannski líkja fyrir-
bærinu við klúbba þá og fé.lög
sem aðeins eru ætluð karlmönn
um, tildæmis Oddfellow- og Frí
múrarareglur.
En hér koma vísindin og
eyðileggja rómantíkina, einsog
fyrridaginn. Þau segja sem sé
að blikamir gangi ekki í neina
Oddfeilowreglu, heldur glati
þeir ósköp einfaldlega sérkenn-
um sínum, þegar ekki þykir
lengur þörf fyrir föðurlega um-
hyggju þeirra kringum hreiðr-
in, og verði seinast alveg eins
og hverjar aðrar kollur í útliti;
þessvegna beri ekkert á þeim
sem slíkum fyrren með haust-
inu, að kynferðileg sérkenni út-
litsins birtast aftur.
Orgeltónar í
æðarvarpi.
Flestir munu hafa heyrt um
skrautgirni æðarfuglsins, ef til
dæmis hengd eru upp lit-
skrúðug flögg í einum hólma,
yndi af músíkk þeirri sem vind
ar loftsins léku á þessi hljóð-
færi.
En nú eru Eols-hörpurnar
þagnaðar, þær gengu smám-
saman úr sér og urðu seinast
alveg ónýtar (enda átti hér í
hlut sá hljóðfæraleikari sem
seint þreyttist), og þó að þessi
só kannski ekki fyrst og
fremst ástæðan til þeirrar rýrn
unar sem orðin er á varpinu,
(sumir telja að olía frá sokkn-
um skipum í stríðinu hafi eink-
um orsakað hina miklu fækkun
í stofni æðarfuglsins sem raun
vitnar um, aðrir álíta að ein-
hyerskonar fár hafi þar meiru
valdið), þá kveðst séra Þórður
ekki efast um a,ð liann mundi
aftur, einsog forðum, geta
aukið til muna eggtekju og dún
í varplandi bújarðar sinnar, ef
sér tækist að útvega nýjar Eols
hörpur. En því miður er svo
að sjá sem þessi þýðingarmiklu
hljóðfæri séu ekki lengur til
sölu í heiminum.
Greiðasölustaður
íyriríinnst þar enginn.
Það mun láta nærri að
klukkustundar gangur sé frá

Hið nýja frysti- og sláturhús á Þórshöfn
þá sækir hann miklu frekar
þangað helduren í aðra hólma,
þar sem ekki er flaggað; —
(hér kemur þó auðvitað einnig
til greina sú staðreynd að flögg
in fæla burt svartbak og ann-
an varg). En færri munu vita
hvað æðarfuglinn er hneigður
fyrir músíkk.
Prófasturinn í Sauðanesi,
Þórður Oddgeirsson, keypti sér
frá útlöndum fyrir 20-30 árum
svonefndar Eols-hörpur, sem
gáfu frá sér orgeltóna þegar
vindar blésu gegnum þær, og
kom þeim fyrir í æðarvarpi
bújarðar sinnar, — en það er
mikið varp. Og með þessu móti
tókst honum að auka til muna
eggtekju og dún. Æðarfuglinn
virtist hvergi annarstaðar
fremur vilja verpa en í nánd
við Eols-hörpumar, og hafði
þannig bersýnilega hið mesta
Upphaf síldarsöltunar á Þórshöfn
Þórshöfn að prestsetrinu Sauða
nesi. Svo að þessar hugleið-
ingar hafa farið nokkuð úr leið
í fróttagrein sem átti að fjalla
um kauptúnið sjálft. — En þá
er líka bezt að snúa við.
íbúar Þórshafnar munu vera
um 300 talsins, eg þetta er
kauptún af algengustu íslenzkri
gerð, vinalegt pláss sem hefur
|að mestu harkað af sér skipu-
; lagsáhyggjur hinna stærri
plássa og leyfir húsum sínum
yfirleitt að standa einsog þau
hafa helzt löngun til, — mátu-
leg fisklykt og hressandi mótor
skellir á daginn, ilmur af þangi
og róandi sjávarniður á nótt-
unni.
Það er sundlaug á Þórshöfn,
myndarlegt mannvirki. Ung-
mennafélag staðarins byggði
hana fyrir nokkrum árum, —
en síðan dó það víst.
Afturámóti er, einsog stend-
ur, ekki neinn opinber greiða-
sölustaður né gistihús á Þórs-
höfn. Og þetta getur orðið til
mikilla óþæginda fyrir aðkomu
fólk. Til dæmis hafa sagt mér
tveir opinberir erindrekar, sem
dvöldu einn dag á Þórshöfn í
sumar, að þeir gátu samasem
ekkert útvegað nema , harðfisk
og kex í kaupfélagsbúðinni til
að seðja hungur sitt á meðan.
Má mikið vera ef þeir fengu
ekki báðir langvarandi brjóst-
sviða, eða eitthvert ennþá verra
innanmein, uppúr öllu saman.
— Saga þeirra kemur þó illa
heim við orð það sem fer af
íþúum staðarins, því að þeir
eru, að-sögn gamals vinar míns
sem þama hefur dvalizt nokk-
urn tíma, og að fleiri manna
sögn, með afbrigðum gestrisíð
fólk og hjálpsamt. (Kannski
þeim sé bara ekkert um opin-
bera erindreka?). En hvað sem
öðru líður, þá er það auðvitað
slæmur galli, að þarna skuli
ekki vera neinn greiðasölustað-
ur nó gistihús.
Skothríð á
aðalgötunni.
Annar dálítið slæmur galli er
sá, að púströrið á íshúsinu
stendur beint útá aðalgötuna.
Aðkomumenn, sem ekki hafa
hugmynd um þetta hættusvæði,
vita þessvegna eftilvill ekki
fyrr til en þeir fá uppí andlitið
á sér sótuga skothríðina frá
mótorunum. — Hinumegin við
húsið er fáfarinn grasvcllur, og
venjulegu fólki finnst að ein-
mitt þangað hefði átt að láta
mótorana pústa. — En vegir
islenzkra arkítekta hafa löng-
um verið órannsakanlegir, —
og erfitt að skilja hina djúpu
speki þeirra.
Sömuleiðis virðist vanta
hljóðdúnk á fyrirtækið, því að
tveir menn sem ganga hlið við
hlið verða næstum að kallast
á í návist þess.
En allt stendur þetta til bóta.
Nýtt íshús er að taka við af því
gamla.
Nýja húsið sendur dálítið af
síðis norðantil í plássinu. Það
var verið að steypa undir vél-
arnar þegar ég kom á Þórs-
höfn í sumar. Samband ísl.
samvinnufélaga reisir þetta
hús, og.Helgi ;Bergs yngri hefur
gert teikninguna. Samskonar
hús er á Vopnaíirði, Fáskrúðs-
firði og víðar. Þetta er stórt
hús, einsog myudip sýnir. Og
það á ekki bara að frysta
þarna. Það á líka að slátra. —
Vonir standa til að fyrirtækið
taki til starfa áðuren slátrun
hefst fyrir alvöru í haust.
Síldarsöltun og hin
listrænu áhrií hennar.
Menn munu hafa veitt því
athygli að í sumar fóru, aldrei
þessu vant, að gerast síldar-
fréttir á Þórshöfn. Það var
nefnilega tekið í notkun söltun
arplan. Söltunarféiagið Sunna
á Siglufirði stendur fyrir þeim
framkvæmdum.
Eg kom á Þórshöfn fyrsta
daginn sem saltað var. Kven-
þjóð staðarins hafði brugðiS
við skjótt, sett upp olíusvunt-
ur og vopnað sig hnífum, tíl
að koma hinu mjögumtalaða
„silfri hafsins" niðrí tunnurnar.
En ekki munu þar allar tunn-
ur hafa fyllzt á augabragði, því
að stúlkumar voru óvanar
starfinu. I hópnum var satt
að segja aðeins ein sem áður
hafði saltað síld. — Ef dæma
skal eftir áhuganum, gat þess
þó varla verið langt að bíða að
að þær næðu allar fullkominni
leikni í starfinu.
Það ríkti yfirleitt alstaðar
hressandi andrúmsloft, nokkurs
konar nýsköpunarhugur, í til-
efni af þessum merka, og sjálf
sagt langþráða, viðburði, fyrstu
síldarsöltuninni. Og það var
ekki bara í atvinnulegu tilliti
sem hann gat kallazt góðs viti.
Það var einnig ástæða til að
fagna honum sem fegurðarauka
í arkítektúr staðarins. Því að
tunnustaflar, sem standa hrein
ir og gulir og gljáandi í sól-
skininu, eru óneitanlega til-
■komumikil mannvirki. Enda
heyrði ég á tali tveggja manna
sem virtu fyrir sér staflana á
planinu, að þeim fannst þetta
ánægjuleg sjón. En hitt licrm-
uðu þeir jafnframt mikið, sem
voníegt var, að öll sú atvinnu-
lega gleði, og öll sú listræna
prýði, sem fylgir síldarsöltun,
skyldi ekki löngu fyrr hafa rat
að til Þórshafnar.
Soíið á miðju planinu.
Einn mórauðiir hundur hafði
samt ekki gert sér grein fyrir
þessum breyttu kringumstæð-
um, því að hann lá þar sem
mest var umferðin á planinu
og svaf. Var þetta háttalag
hans óneitanlega æði kyndugt
og ekki beinlínis viðurkvæmi-
Framhald á G. ufiu.