Þjóðviljinn - 22.10.1950, Qupperneq 5

Sunnudagur 22. október 1950.
HÖÐVILÍINN

A að brenna upp heilar

Kaílar úr ræðu Jóhannesar úr Kötlum á íriðarfundinum í Listamannaskálanum síðastl. fimmtudag.
Og enn spyr maður: hvernig
stendur á því að Stokkhólms-
ávarpið er orðið eitthvert hat-
aðasta plagg veraldarsögunnar
meðal alls afturhalds í heimin-
um — einnig hér á íslandi?
Því er auðsvarað. Einokunar-
auðmagn Bandaríkjanna sem
hefur kjamorkuframleiðsluna á
valdi sínu og græddi á henni
500 milljónir dollara síðastliðið
ár, þetta auðmagn sem byggir
tilveru sína á síaukniun vígbún-
Leiði Sigurðar
Breiðfjörð
Mynd þessi var tekin fyrir
fáum dögum, og sýnir að um-
hirðan kringum legstein Sig-
urðar Breiðfjörð er, eins og
réttilega vár bent á í Bæjar-
pósti um daginn, til lítils sóma
fyrir höfuðstaðinn. — Leiðið
er auðfundið, steinninn stendur
örfáa metra til hægri þegar
gengið er inn um hliðið á
miðjum veggnum Suðurgötu-
megin. Samt tókst Ólafi Kára-
syni ekki að finna það fyrr en
eftir langa mæðu:
„En þegar hann var á útleið,
um lítið hlið á múrnum, úrkula
vonar um að finna leiði skálds-
ins vinar síns, þá verður hon-
um litið sér til vinstri handar,
og þar er leiðið. Það var í raun-
inni of snautlegt til að maður
gæti komið auga á það nema
af tilviljun, burstmynduð grá-
steinsblökk og tók manni vel í
hné. Allir aðrir varðar í kirkju-
garðinum voru úr dýrmætara
og haldbetra steini. Steinninn
var bitinn veðrum og. vaxinn
gulgrænu hrúðri, því náttúran
ein hlúði að þessu leiði, gras-
ið óx upp að honum í óhirðu.
Framan á steininn voru graf-
in þessi orð djúpum fornlegum
latínustöfum, sem grynkuðu um
leið og steinninn eyddist: Sig-
urður Breiðfjörð 1799—1846,
en fyrir ofan nafnið var harpa
klöppuð í steininn, hún var með
fimm streingjum....
„.... Stheingimir fimm á
hörpu skáldsins, það voru
streingir gleðinnar, sorgarinnr
ar, ástarinnar, hetjuskaparins
og dauðans. ölafur Kárason
aði og síðan heimsstyrjöld við
fyrstu hentugleika, það hefur
þegar sagt þeim hluta mann-
kynsins ýmist kalt eða heitt
stríð á hendur sem ekki vill
lúta skilyrðislaust boði og banni
þess alheimsfasisma sem Hitler
dreymdi um og það hyggst nú
að gera að veruleika. Hið log-
andi helviti atómsprengjunnar
er einmitt áhrifamesta ógmrn-
artækið sem þetta auðmagn
hefur yfir að ráða.
Þá risa hundruð milljóna
vinnandi fólks á jörðunni allt
í einu upp með penna í hönd
og neita að láta brenna sig
lifandi við sin friðsamlegu dagl.
störf, neitar að láta gera sig
að örkumla vesalingum og böm
sín að ófrjóum afskræmum.
Aldrei fyrr hafði alþýða heims-
ins hlaðið slíkan vamarmúr úr
nöfnum sinum á fáeinum mán-
uðum. Líf hins heiðarlega
manns, samvizka veraldarinnar,
hrópaði út úr hverju þessu
nafni fyrir sig.
Var nú nokkur furða þótt
kaupmenn dauðans, hinir kald-
rifjuðu mannhatarar stríðs-
gróðastefnunnar, yrðu viti sínu
fjær af reiði? Hvað vildi allur
þessi skríll? Hvað var hann að
sletta sér fram í það sem hon-
um kom eCtki við?
En Volstríthákörlunum og
fylgifiskum þeirra varð ekki
bumbult við þá smámuni að
venda kvæðinu i kross og æpa:
Stokkhólmsávarpið vill láta
„myrða saklaust fólk með
hverskonar drápsvélum sem
Rússar eiga nóg af“. Og upp á
það héldu þeir áfram að út-
hella blóði kóresku þjóðarinnar
með „flugvéiasprengjum, fall-
byssum og byssustingjum“. Og
því fegurri valkestir sem mættu
hinum gömlu augum MacArth
urs þvi hneykslaðri urðu þeir á
Stokkhólmsávarpinu: hvílíkt
hræsnisplagg sem vill ekki „út-
rýma styrjaldaræðinu og ó-
menningunni í heiminum!!“
Þannig æpa nú sömu öfl sem
hafa fyrirskipað hrjáðum þjóð-
um Norðurálfimnar að hlýða
hinu forna boðorði nazismans:
fallbyssur í staðinn fyrir smjör.
Þannig æpa málpípur þeirra
valdhafa sem hafa lofað þjóð.
sinni þvi að hernaðarútgjöld
hennar á naesta ári skuli verða
hærri en öll núgildandi fjárlög
— en þau eru 50 milljarðar
dollara.
Hvernig hefði nú öskrið
hljómað ef Stokkhólmsávarpið
hefði sett fram alla kröfuna í
einu: algert afnám vígbúnaðar,
algert bann við styrjöldum ?
Eða kannski hinir göfugu vest-
rænu auðjöfrar hefðu samstund
is hætt við allt vígbúnaðarfyrir-
tækið sitt, flutt allt skranið
út á eyðimörkina í Nýju Mexí-
kó, varpað þar á það öllum
atómsprengjunum sínum og far-
ið svo heim að sofa?
En einu er óhætt að lofa
hinum „friðelskandi" öflum
vígbúnaðaræðisins: friðarhreyf■
ingin mun halda áfram sókn
sinni — hún mun gefa út
nýtt ávarp þar sem krafizt
verður takmörkunar á vígbún
aði í stórum stíl. Alþýða heims-
ins mun aftur fá tæikifæri til að
beita nafni sínu í þágu friðar-
ins og lifsins. Og Morgunblaðið
mun þá einnig fá tækifæri til
að votta þeirri áskorun hollustu
sína.
Það er aðeins eitt vopn til
sem er öflugra en nokkur vítis-
sprengja: það er barnsröddin í
brjósti voru. Bamsröddin í
brjósti hvers einasta heiðarlegs
manns á jörðunni segir: þriðja
heimsstyrjöldin má ekki koma.
Lundúnum, Paris,
Róm,
Moskvu, Nýju Jórvík, í logandi
helvíti og siðan útslokknaða
rúst ?
Ég sagði áðan að atóm-
cprengjuhótunin hefði skipt
öllu mannkyni í þrjár fylking-
ar: þá sem kasta og hóta, þá.
sem flýja og þá sem gera upp-
reisn. Ekkert virðist liggja
beinna við en að hver einasti
íslendingur hefði skipað sér í
síðustu fylkinguna. En ríiunin
ber þess sorglegt vitni að hér
skcrtir ekki menn sem taka.
undir hótunina — spumingin er
nú sú hvað margir flýja.
Vegna hinna hatursful'u
blekkinga sem hér hefur verið-
þyrlað upp í kringum Stok1':-
hólmsávarpið að undanfömu.
hef ég neyðst til að ræða hér-
hluti sem í raun rcttri koma.
málinu ekkert við. Ég hef rætt
þá frá mínu persónulega sjón-
armiði og kemur vitanlega e-Icki
150 þúsundir ao tölu. Brezkir til mála að þeir sem skrifa.
sérfræðingar áætla að helmingi undir Stokkhólmsávarpið str.5-
fleira fólk, eða 300 þúsundir, festi um leið það sjónarm'.ð.
I
muni láta lífið eða örkumlast Amerísk stríðspólitík, rússnesk
ef einni kjarnorkusprengju er friðarpólitík, Öryggisráð, Kcrra
varpað væri á s tórborg. Gem; — Það er ekki þetta sem ver'ð
Islendingar höfum við því öll- er að spyrja um, heldur hitt:
um öðriun fremur ástæðu til ertu með cða móti því að atóm-
að • spyrja hinnar geigvænlegu sprengjum verði vai-pað yíir-
spurningar: á að brenna upp mannkynið ? Sértu á móti því,
lieilar þjóðir? Og sem viti vifilengjulaust, þá skriíacu
I
bornir menn, vaxnir upp úr undir ávarpið — annars ekki.
aldalöngum friði, hljótum við Það er náttúrlega ekki furða
að spyrja: á að breyta höfuð- þó margur veigri' scr við r.ð
stöðvum heimsmenningarinnar, Framh. á 7. síð>v
Og hvergi ætti sú rödd að óma
skærar en cinmitt í brjcsti Is-
lendingsins — mannsins sem
öldum saman hefur ekki vopn
mundað né sig blóði atað.
Þjóð sem kynslóð eftir kyn-
slóð hefur haft orfic og pennan
og árina að vopni í tvísýnni
baráttu sinni fyrir lífinu ■—
hvernig getur slik þjóð allt í
einu hrópað yfir sig bölvun
hernaðaræðisins umsvifalaust ?
Hvemig má það s :e að með
slíkri þjóð komi fram þau raka-
lausu heiftarorð sem ég las í
upphafi máls míns út af þeirri
hógværu kröfu að kjarnorku-
vopn verði bönnuð meðal siC-
aðra þjóða? Við erum aðeins
Sjómenn láta ekki neyða sig til a§
samþykkja lélegan kjarasamnmg
Ljósvíkingur strauk fyrst hönd-
unum varlega um kaldan stein-
inn, lét síðan fíngurgóma sína
snerta fimm streingi steinhörp
unnar í nafni allra fátækra al-
þýðuskálda sem uppi hafa verið
á íslandi, og þakkaði skáldinu
fyrir að hann skyldi hafa kom
ið til sin akandi í gullinni reið
ofan af himnum, þar sem hann
átti heima.“ — (Úr Fegurð
himinsins).
Eftir nær fjögurra mánaða
verkfallsbaráttu togarasjó-
manna var haldinn fundur í
Sjómannafélagi Reykjavíkur 19.
þ. m. sem var annar í röðinni
á tilgreindu verkfallstímabili.
Fundur þessi var töluvert sér-
kennilegur að formi og efni og
tel ég því rétt að hripa nokkr-
ar línur á blað og skýra fyrir
mönnum tilefni hans, ýmsar til-
lögur og samþykktir sem gerð-
ar voru og eins afstöðu félags-
stjórnarinnar fyrr og nú til
þeirra mála sem rædd voru og
hún hafði framsögu á og enn-
fremur samhug og stefnufestu
sjómanna með að stýrá sínum
áhugamálum í örugga höfn.
Tilefni þessa fundar var, að
stjórnin lagði fram mjög svo
óljós drög eða punkta að nýrri
miðlunartillögu, sem til hefði
orðið af viðræðum hennar und-
anfarið við sáttasemjara ríkis-
ins og aðstoðarmenn hans á-
sama skapi skýr, og töluðu um I lagsins lýsti því yfir á fundi
að mikið hefði nú áunnizt þar 17. ágúst þ. á. að hún myndi
sem þetta hugarfóstur þeirra! aldrei biðja um slíkt?
gæti gefið af sér góða raun ef
það kæmi fram í dagsins ljós
bæði hvað afkomu sjóm. snerti
og aukinn hvíldartíma þó ekki
nema að vissu marki og ýmis
önnur hlunnindi sem þeir gætu
eða mættu ekki skýra fyrir
okkur sjómönnum, eins og Sæ-
mundur E. Ólafssonar komst
að orði, en enga ástæðu gat
hann gefið fyrir slíku þagn-
arheiti eða hver búsbóndinn
væri sem bundið hefði tungu
hans svo traustum böndum að
3. Hvers vegna er svo mikil.
leynd yfir því, sem koma skal
ef umboðið yrði veitt?
4. Er ekki eitthvað óhreint
í pokahorninu hjá stjórninni
þegar hun biður um þetta um-
boð, sem fyrirbyggir að menn
fái að fylgjast með því, sem
sjóða á saman í plagg og kalla
samninga um kaup óg kjör tog-
arasjómanna í framtíðinni, og
sér ekki stjórnin að hún er að
veikja aðstöðu sína til að ná
góðum samningum með því að
ekki brystu, þegar hann vildi hundsa álit og tillögurétt félag-
túlka hugsanir sínar fyrir fé- ahna með slíku urr.boði?
lagsbræðrum sínum, sem hannj
er að vinna fyrir.
Þessir punktar gefa mönn-
samt tillögu þess efnis að yfirlýsingum og heitstrenging-
fundurinn samþykkti að gefa
henni fullnaðarumboð til að
semja við útgerðarmenn á
grundvelli þessara punkta eða
með. öðrum orðum: hún gaf
það í skyn að þetta tilboð sem
enn væri í móðurkviði fæddist
aldrei formlega nema slíkt um-
boð væri fyrir hendi. Höfðu
stjómarmeðlimir um þetta
mörg orð og fögur en ekki að
Það eru einmitt svörin við
i þossum spurningum, sem við
sjómenn sáum bæði af hugboði
og áðurfenginni reynslu. Það
liefur verið svikizt aftan að-
okkur fyrr og við beittir bola-
brögðum af þeim er sízt skyldi,
svo við enun orðnir vaxkárir og
tortryggnir. Með tilliti til þess-
hófum við upp inerkið og sam-
þess efnis, að aldrei skuli hún þykktum . fundinum eftirfar.
mæla með því tilboði sem ekkij and. tiUögur. f frávÍBunartil.
feli í sér þau mannréttindi að
um ástæðu til að spyrja þ.;ss-
ara spuminga:
1. Hvað er það sem knýr
stjórnina til að falla frá þeim
um, sem þeir hafa gefið í Al-
þýðublaðinu og manna meðal,
sjómenn fái 12 stunda hvíld
á sólarhring á öllum veiðum á
togurum?
2. Hvað rekur stjórnina til
að biðja nú um umboð til að
semja, þar sem formaður fé-
lögu við umboðstillögu stjórn-
arinnar með yfirgnæfandi meiri-
hluta atkvæða. 2. tillögu með
öllum greiddum atkvæðum, er
fól i sér áskorun til Alþingis
Framh. á 7. síðu