Þjóðviljinn - 31.12.1950, Blaðsíða 1

15. ársangur.
Sunnudagur 31. des. 1950.
294. tölublað.
Þjóðviljinn 1
er 16 síður i
dag |
n !
EINAM OLGEIRSSON:
Fyrsta öld sósíalismans hálfnuð
Það er íslenzkri alþýðu hollt
að staldra nú við, að hálfnaðri
tuttugustu öld, og líta til- baka
yfir þann veg, sem ruddur
hefur verið frá upphafi þess-
arar aldar í sókninni miklu
fram til frelsis og farsældar
alþýðunnar, bera saman ástand-
ið um aldamótin, sjá hvað unn-
izt hefur og líta síðan með
vissu sigurvegarans, framtíðar-
innar, inn í ókunna landið, sem
bíður vor: inn í siðari aldar-
helminginn.
Hvað er orðið alþýðunnar
starf á þessum aldarhelming ?
Hvernig hefur miðað í stríðinu
mikla, milli fjöldans, hinna
vinnandi stétta um jarðríkið
allt, og hinna fáu, stóru, —
hinna voldugu auðdrottna ver-
aldarinnar, sem áttu hana alla
um árið 1900? Við skulum at-
huga umskiptin á alþjóðasvið-
inu fyrst, og síðan sjá hvað
gengið hefur hér heima.
I
ÁuSvoSdsskipuiag gomio
„Sjá hin ungborna tíð vekur
storma og stríð,
leggur stórhuga dóminn á feðr-
anna verk. —
Heimtar kotungum rétt, — og
hin kúgaða stétt
hristir klafann og sér hún er
voldug og sterk."
Einar Ben.: Islandsljóð.
Aldamótin 1900.
Auðvald Englands, Frakk-
lands, Italíu, Þýzkalands, Rúss-
lands, Japans og Bandaríkj-
anna drottnar yfir veröldinni,
víða í samráði við voldugan að-
al og sumstaðar jafnvel undir
pólitískri og hernaðarlegri for-
ustu hans. Voldugir keisarar
stýra þrem af þessum keisara-
dæmum auðsins.
Sem gráðugir ræningjar fara
auðmannastéttir þessara stór-
velda yfir löndin, sölsa undir
sig auðlindir þeirra, arðræna
vinnukraft þeirra, tráðka frelsi
þeirra undir fótum, kæfa hverja
mótspyrnuhreyfingu í blóði, en
fórna sjálfar höndum til him-
ins og segjast vera boðberar
kristindómsins og menningar-
innar.
Arðránið var tvíþætt.
Annarsvegar var verkalýð-
ur ,,heimalandsins“ arðrændur
svo sem föng voru á og verka-
lýðshreyfingu ,,heimala:idsins“
haldið niðri eftir beztu getu,
ýmist með ,,sætabrauðinu“ eða
„svipunni", svo notuð séu orð
Bismarks, — allt eftir því hváð
við átti í svipinn að áliti yfir-
stéttarinnar.
Hinsvegar var alþýða ný-
lendnanna, bændamilljónir Asíu,
Afríku og Suður-Ameríku,
rændar og ruplaðar, blóðsogn-
ar, svo hungurdauðinn var dag-
legt fyrirbrigði, — „biblían,
'brennivínið og byssunnar", svo
notuð séu hin „þrjú b Bret-
ans“, voru undirstöðurnar, sem
nýlendukúgun auðvaldsríkjanna
byggðist á, — og þó fyrst og
fremst hið síðastnefnda.
Auðmannastéttirnar þykjast
ðruggar um arðrán sitt og yfir-
gleypa Puerto Rico og Kúbu.
— Frelsishreyfing Filipsejnnga
hafði barizt við hlið Bandaríkj-
anna gegn Spáni. Filipseyingar
trúðu því að Bandaríkjamenn
væru að hjáipa þeim til að öðl-
ast frelsi af oki Spánar. Þjóð-
hetja Filipseyja, Aquinaldo,
var kallaður heim. — Lýð-
veldi var lýst yfir 21. janúar
En Kina var stærsta bráð-
in, feitasti bitinn. Þar varð
hver auðmannastétt að gæta
sín fyrir hinni, þegar skipta
skyldi dýrmætasta ránsfengn-
um. Brezka auðvaldið hafði
„opnað“ Kína meö „ópíumstríð-
inu“ 1842 — neytt kinversku
stjórnina til þess með stríði
að leyfa brezkum auðmönnum

5 *íj
'1
drottnun. Þær hamast hver fyr-
ir sig að rífa til sín öll þau
lönd, sem enn var óskipt upp á
milli ræningjanna. Þær horfa
öfundaraugum hvor til annarr-
ar yfir hverri bráð,. sem hin
bitur, — snúa þó saman bök-
um, ef mikið liggur við og
„bráðin" er óþæg, en búa sig
um leið undir að rífa hvor af
annarri ránsfenginn, ef harðna
fari í ári.
Aðfarir auðveldanna vekja
andstyggö allra heiðarlegra
manna.
Árin 1899—1902.
Brezki herinn stendur blóð-
ugur upp að öxlum i þvi að
brjóta undir brezka auðvaldið
hina hraustu bændaþjóð, Bú-
ana. Auðmenn Englands ágirnt-
ust gjöfulustu gullnámur Afr-
íku og gróðurmold Búalands.
Þeim tókst að sigra i svip. En
fordæmingin fylgir þeim. Meira
að segja úr sveitum Þingej'j-
arsýslu og auðnum Alberta er
auðvaldi Englands rist níð. —
Guðmundur Friöjónsson sendir
„bréf til vinar síns“ um
„níðinginn, sem Búa bítur,
Búddha lýð til heljar sveltir,
hundingjann, sem hausi veltir,
hvar, sem hráð á jörðu litur.“
Stephani G. finnst það hart
vestur í Alberta
„Að eiga sjálf-geymt fé og blóð.
Er betri málstað brestur lið. —
En bíðum, ég á orð og ljóð.“
Og hann kveður eftir fordæmi
Egils eitt kröftugasta ádeilu-
kvæði íslenzkrar tungu um
„Englands fjandskap, morð og
rán.“ Og liann segir ræningj-
unum hvað bíði þeirra:
„— Ið enska gull skal fúna fyr
en frelsisþrá sé börð á dyr."
Árin 1899—1901.
Auðvald Bandaríkjanna er
að brjóta undir sig Filipseyj-
ar, — raunar þá einnig að

1899. — En ameríska auðvaldið
ætlaðist ekki til þess að Filips-
eyjar yrðu sjálfstæðar og óháð-
ar 1899, frekar en Island 1944.
Ameríska stjórnin krafðist yf-
irráðanna yfir eyjunum. Banda-
ríkjaherinn var sendur gegn
þjóðfrelsissinnum þeim, er hjálp
aö hafði honum í styrjöldinni.
Með ógurlegri grimmd braut
ameriska auðvaldið þjóðfrelsis-
hreyfinguna á bak aftur, tug-
þúsundir frelsissinna voru
drepnai. Lýðveidið þurrkað út.
En hræsnina vantaði ekki:
Bandaríkjaforsetinn kvað kúg-
unarherinn kominn til að færa
Filipseyingum ,,góða stjórn
undir frelsisfána Bandaríkj-
anna“.!!
Árið 1900 — í Kina.
Auðmannastéttir allra landa
álitu sig þurfa að standa sam-
an. — Sameinaöur japanskur,1
rússneskur, þýzkur, ameriskur,
enskur og franskur her hélt
inn í Peking, til að berja nið-
ur ,,boxara-uppreisnina“ og
ræna og myrða.
Bretar höfðu álitið sig geta
klárað Búa einir.
Bandaríska auðvaldið hafði
álitið sig einfært um að ráða
niðurlögum hins morkna heims-
veldis Spánar. Amerísk tækni
naut sin þar til fulls, — byss-
ur Spánverja drógu ekki til
þeirra Bandaríkjaskipa, er
skutu á þá. Því kvað Stephan G.
í „Filipseyjar"; þegar Banda-
ríkjablööin sögðu að fólk hefði
veifað höfuðfötum sínum til
skemmda af fögnuði út af sigr-
inum við Manila:
„Mig ei kæri að kýta um þá
karlma.nns-æru, að vinna.
Mjakast nær og miða á,
mílu úr færi hinna."
að selja ópíum til Kína. Þetta
var menningin, sem Evrópu-auð
valdið flutti. Skiptingin var haf-
in. Franska auðvaldið hafði
sölsað undir sig Cochin-Kína
1862, Kambodja 1863, Annam
1884, Tongking 1885 og með
stríði neytt kínversku stjórn-
ina til að viöurkenna landrán-
ið. Brezka auðvaldið tók Burma
1886, rússneska og japanska
auðvaldið sölsaði undir sig að
norðan, unz þeim lenti saman
sjálfum. Og þegar bændurnir
kínversku risu upp með box-
arauppreisninni, tóku auð-
mannastéttirnar allar höndum
saman ti] að tryggja og auka
ránsfeng sinn.
Þannig stóð þá um akla
mótin 1900—1901.
Auðmannastéttirnar þóttust
Iiafa allt ráð alþýðunnar í höml-
um sér: alþýðunnar í nýlend-
unum, sem var kúguð og sam-
tök her.nar óskipulögð, — og
afþýðunnar heima fyrir, sem
að vísu var byrjuð að skipu-
leggja samtök sín og flokka,
en ekki orðin svo máttug að
auðvaldið væri nokkursstaðar
farið að óttast um völd sín
fyrir henni.
AÖeins hinir framsýnustu
foringjar alþýðunnar sáu mátt-
inn, sem alþýða sú bjó yfir, sem
auðvaldið enn hélt í undirdjúp-
unum, og renndu grun í hvað
verða myndi, er hún vaknaði
til meðvitundar um mátt sinn
til að ráða niðurlögum auðvalds-
þjóðfélagsins.
„Þá nötrar vor marggylta mann-
félags höll,
sem mæöir á kúgarans armi,
sem rifin og fúin og ramskekt
er öll
og íambar á helvítis barmi." —
segir Þorsteinn Erlingsson fyrs
ir aldamótin.
Auðmannastéttir stórveldn
anna treystu alveg sérstaklega
á þáð að kunna að deila svo
og drottna að verkalýður heima
landanna og bændamilljónir ný-
lendnanna næðu aldrei að taka
höndum saman. Það hlaut eðli-
lega að vera kjarninn í þeirra
stjórnlist. Auövaldið treysti á
að geta ef í harðbakka slægi,
keypt einhvern hluta verkalýðs*
ins heima fyrir cil fylgis við sig
með því að láta detta til hans
mola af þeim nægtaborðum, sera
þrælkaðar nýlenduþjóðir alltaf
fylltu handa auðdrottnunum.
Auðvald heimsins hugði sig
öruggt um yfirráðin yfir alþýS
unni, um drottinvald sitt yfir!
jarðríkinu öllu. Deilan stóð að-
eins um hvaða auðvald skjddi
drottna, enskt, þýzkt, amerískt
eða einhverrar annarrar þjóöar.
Keisarar auðveldanna drottn-
uðu af guðs náð. Ríki þeirrai
voru eilíf. Ef „skrillinn" skyldi
dirfast að hreyfa sig, þá var.
herinn og byssurnar til taks,
ef forheimskvun og fangelsanir
ekki dygðu.
Auðvald heimsins þóttist ör<
ugt í sessi um aldamótin. |
i
Og nú, 1950—1951?
„Hin kúgaða stctt", sem i
upphal'i aklarinnar „hristi klaf-
ana þétt“, hefur nú brotið þá i
þriðjungi heims. Nú er það ekkí
aðeins hún sjálf, sem sér „hún
er voldug og sterk". Nú sér
sjálft auðvaldið að alþýðan er
þegar orðin sterkasta valdið á
jörðunni: alþýðan sem ósigr-
andi samtakamáttur hins vinn-
andi fjölda í gervöllum lieimi,|
— alþýðan sem valdhafi á
þriðjungi jarðar, — alþýðan,
stríðandi sem sigrandi, tengd
órofa tryggðaböndum þeirra íás
tæku og smáu, sem berjast fyw
ir frelsi sínu og rétti og finiiaB
nú þegar hve sterkir og rikií
þeir eru, ef þeir standa samaH
og kenna þess máttar, sem sanM
taka fjöldinn veitir. ^
Það er uppreisn og sigur aW
þýðunnar yfir auðvaldi heims«
ins, sem sett hefur mark sitti
á fyrri aldarhelming tuttugustii
aldarinnar.
Rússneska keisaradæmið!*
rússneski aðallinn, rússneskai
auðvaldið er fallið. , I
— ★ —
Rússneskir verkamenn og
bændur risu upp og byltu af
sér aldagömlu oki. Undirolcaðar
stéttir og þjóðir Rússaveldisí
risu upp, allt frá verkalýð St.
fétursborgar til kúgaðra ný-<
Ienduþjóða Mið-Asíu, sanieinað-
ar undir forustu Bolshevikka-
flokksins. — Lenin og Stalin,
mennirnir sem kringum aldcw
mótin voru í dýffissum keisar*
ans, eða útlægir i Síberíu, móts
Framhald á 11. síðu. j