Þjóðviljinn - 31.12.1950, Blaðsíða 1

Þjóðviljinn - 31.12.1950, Blaðsíða 1
15. ársangur. Sunnudagur 31. des. 1950. 294. tölublað. Þjóðviljinn 1 er 16 síður i dag | n ! EINAM OLGEIRSSON: Fyrsta öld sósíalismans hálfnuð Það er íslenzkri alþýðu hollt að staldra nú við, að hálfnaðri tuttugustu öld, og líta til- baka yfir þann veg, sem ruddur hefur verið frá upphafi þess- arar aldar í sókninni miklu fram til frelsis og farsældar alþýðunnar, bera saman ástand- ið um aldamótin, sjá hvað unn- izt hefur og líta síðan með vissu sigurvegarans, framtíðar- innar, inn í ókunna landið, sem bíður vor: inn í siðari aldar- helminginn. Hvað er orðið alþýðunnar starf á þessum aldarhelming ? Hvernig hefur miðað í stríðinu mikla, milli fjöldans, hinna vinnandi stétta um jarðríkið allt, og hinna fáu, stóru, — hinna voldugu auðdrottna ver- aldarinnar, sem áttu hana alla um árið 1900? Við skulum at- huga umskiptin á alþjóðasvið- inu fyrst, og síðan sjá hvað gengið hefur hér heima. I ÁuSvoSdsskipuiag gomio „Sjá hin ungborna tíð vekur storma og stríð, leggur stórhuga dóminn á feðr- anna verk. — Heimtar kotungum rétt, — og hin kúgaða stétt hristir klafann og sér hún er voldug og sterk." Einar Ben.: Islandsljóð. Aldamótin 1900. Auðvald Englands, Frakk- lands, Italíu, Þýzkalands, Rúss- lands, Japans og Bandaríkj- anna drottnar yfir veröldinni, víða í samráði við voldugan að- al og sumstaðar jafnvel undir pólitískri og hernaðarlegri for- ustu hans. Voldugir keisarar stýra þrem af þessum keisara- dæmum auðsins. Sem gráðugir ræningjar fara auðmannastéttir þessara stór- velda yfir löndin, sölsa undir sig auðlindir þeirra, arðræna vinnukraft þeirra, tráðka frelsi þeirra undir fótum, kæfa hverja mótspyrnuhreyfingu í blóði, en fórna sjálfar höndum til him- ins og segjast vera boðberar kristindómsins og menningar- innar. Arðránið var tvíþætt. Annarsvegar var verkalýð- ur ,,heimalandsins“ arðrændur svo sem föng voru á og verka- lýðshreyfingu ,,heimala:idsins“ haldið niðri eftir beztu getu, ýmist með ,,sætabrauðinu“ eða „svipunni", svo notuð séu orð Bismarks, — allt eftir því hváð við átti í svipinn að áliti yfir- stéttarinnar. Hinsvegar var alþýða ný- lendnanna, bændamilljónir Asíu, Afríku og Suður-Ameríku, rændar og ruplaðar, blóðsogn- ar, svo hungurdauðinn var dag- legt fyrirbrigði, — „biblían, 'brennivínið og byssunnar", svo notuð séu hin „þrjú b Bret- ans“, voru undirstöðurnar, sem nýlendukúgun auðvaldsríkjanna byggðist á, — og þó fyrst og fremst hið síðastnefnda. Auðmannastéttirnar þykjast ðruggar um arðrán sitt og yfir- gleypa Puerto Rico og Kúbu. — Frelsishreyfing Filipsejnnga hafði barizt við hlið Bandaríkj- anna gegn Spáni. Filipseyingar trúðu því að Bandaríkjamenn væru að hjáipa þeim til að öðl- ast frelsi af oki Spánar. Þjóð- hetja Filipseyja, Aquinaldo, var kallaður heim. — Lýð- veldi var lýst yfir 21. janúar En Kina var stærsta bráð- in, feitasti bitinn. Þar varð hver auðmannastétt að gæta sín fyrir hinni, þegar skipta skyldi dýrmætasta ránsfengn- um. Brezka auðvaldið hafði „opnað“ Kína meö „ópíumstríð- inu“ 1842 — neytt kinversku stjórnina til þess með stríði að leyfa brezkum auðmönnum 5 *íj '1 drottnun. Þær hamast hver fyr- ir sig að rífa til sín öll þau lönd, sem enn var óskipt upp á milli ræningjanna. Þær horfa öfundaraugum hvor til annarr- ar yfir hverri bráð,. sem hin bitur, — snúa þó saman bök- um, ef mikið liggur við og „bráðin" er óþæg, en búa sig um leið undir að rífa hvor af annarri ránsfenginn, ef harðna fari í ári. Aðfarir auðveldanna vekja andstyggö allra heiðarlegra manna. Árin 1899—1902. Brezki herinn stendur blóð- ugur upp að öxlum i þvi að brjóta undir brezka auðvaldið hina hraustu bændaþjóð, Bú- ana. Auðmenn Englands ágirnt- ust gjöfulustu gullnámur Afr- íku og gróðurmold Búalands. Þeim tókst að sigra i svip. En fordæmingin fylgir þeim. Meira að segja úr sveitum Þingej'j- arsýslu og auðnum Alberta er auðvaldi Englands rist níð. — Guðmundur Friöjónsson sendir „bréf til vinar síns“ um „níðinginn, sem Búa bítur, Búddha lýð til heljar sveltir, hundingjann, sem hausi veltir, hvar, sem hráð á jörðu litur.“ Stephani G. finnst það hart vestur í Alberta „Að eiga sjálf-geymt fé og blóð. Er betri málstað brestur lið. — En bíðum, ég á orð og ljóð.“ Og hann kveður eftir fordæmi Egils eitt kröftugasta ádeilu- kvæði íslenzkrar tungu um „Englands fjandskap, morð og rán.“ Og liann segir ræningj- unum hvað bíði þeirra: „— Ið enska gull skal fúna fyr en frelsisþrá sé börð á dyr." Árin 1899—1901. Auðvald Bandaríkjanna er að brjóta undir sig Filipseyj- ar, — raunar þá einnig að 1899. — En ameríska auðvaldið ætlaðist ekki til þess að Filips- eyjar yrðu sjálfstæðar og óháð- ar 1899, frekar en Island 1944. Ameríska stjórnin krafðist yf- irráðanna yfir eyjunum. Banda- ríkjaherinn var sendur gegn þjóðfrelsissinnum þeim, er hjálp aö hafði honum í styrjöldinni. Með ógurlegri grimmd braut ameriska auðvaldið þjóðfrelsis- hreyfinguna á bak aftur, tug- þúsundir frelsissinna voru drepnai. Lýðveidið þurrkað út. En hræsnina vantaði ekki: Bandaríkjaforsetinn kvað kúg- unarherinn kominn til að færa Filipseyingum ,,góða stjórn undir frelsisfána Bandaríkj- anna“.!! Árið 1900 — í Kina. Auðmannastéttir allra landa álitu sig þurfa að standa sam- an. — Sameinaöur japanskur,1 rússneskur, þýzkur, ameriskur, enskur og franskur her hélt inn í Peking, til að berja nið- ur ,,boxara-uppreisnina“ og ræna og myrða. Bretar höfðu álitið sig geta klárað Búa einir. Bandaríska auðvaldið hafði álitið sig einfært um að ráða niðurlögum hins morkna heims- veldis Spánar. Amerísk tækni naut sin þar til fulls, — byss- ur Spánverja drógu ekki til þeirra Bandaríkjaskipa, er skutu á þá. Því kvað Stephan G. í „Filipseyjar"; þegar Banda- ríkjablööin sögðu að fólk hefði veifað höfuðfötum sínum til skemmda af fögnuði út af sigr- inum við Manila: „Mig ei kæri að kýta um þá karlma.nns-æru, að vinna. Mjakast nær og miða á, mílu úr færi hinna." að selja ópíum til Kína. Þetta var menningin, sem Evrópu-auð valdið flutti. Skiptingin var haf- in. Franska auðvaldið hafði sölsað undir sig Cochin-Kína 1862, Kambodja 1863, Annam 1884, Tongking 1885 og með stríði neytt kínversku stjórn- ina til að viöurkenna landrán- ið. Brezka auðvaldið tók Burma 1886, rússneska og japanska auðvaldið sölsaði undir sig að norðan, unz þeim lenti saman sjálfum. Og þegar bændurnir kínversku risu upp með box- arauppreisninni, tóku auð- mannastéttirnar allar höndum saman ti] að tryggja og auka ránsfeng sinn. Þannig stóð þá um akla mótin 1900—1901. Auðmannastéttirnar þóttust Iiafa allt ráð alþýðunnar í höml- um sér: alþýðunnar í nýlend- unum, sem var kúguð og sam- tök her.nar óskipulögð, — og afþýðunnar heima fyrir, sem að vísu var byrjuð að skipu- leggja samtök sín og flokka, en ekki orðin svo máttug að auðvaldið væri nokkursstaðar farið að óttast um völd sín fyrir henni. AÖeins hinir framsýnustu foringjar alþýðunnar sáu mátt- inn, sem alþýða sú bjó yfir, sem auðvaldið enn hélt í undirdjúp- unum, og renndu grun í hvað verða myndi, er hún vaknaði til meðvitundar um mátt sinn til að ráða niðurlögum auðvalds- þjóðfélagsins. „Þá nötrar vor marggylta mann- félags höll, sem mæöir á kúgarans armi, sem rifin og fúin og ramskekt er öll og íambar á helvítis barmi." — segir Þorsteinn Erlingsson fyrs ir aldamótin. Auðmannastéttir stórveldn anna treystu alveg sérstaklega á þáð að kunna að deila svo og drottna að verkalýður heima landanna og bændamilljónir ný- lendnanna næðu aldrei að taka höndum saman. Það hlaut eðli- lega að vera kjarninn í þeirra stjórnlist. Auövaldið treysti á að geta ef í harðbakka slægi, keypt einhvern hluta verkalýðs* ins heima fyrir cil fylgis við sig með því að láta detta til hans mola af þeim nægtaborðum, sera þrælkaðar nýlenduþjóðir alltaf fylltu handa auðdrottnunum. Auðvald heimsins hugði sig öruggt um yfirráðin yfir alþýS unni, um drottinvald sitt yfir! jarðríkinu öllu. Deilan stóð að- eins um hvaða auðvald skjddi drottna, enskt, þýzkt, amerískt eða einhverrar annarrar þjóöar. Keisarar auðveldanna drottn- uðu af guðs náð. Ríki þeirrai voru eilíf. Ef „skrillinn" skyldi dirfast að hreyfa sig, þá var. herinn og byssurnar til taks, ef forheimskvun og fangelsanir ekki dygðu. Auðvald heimsins þóttist ör< ugt í sessi um aldamótin. | i Og nú, 1950—1951? „Hin kúgaða stctt", sem i upphal'i aklarinnar „hristi klaf- ana þétt“, hefur nú brotið þá i þriðjungi heims. Nú er það ekkí aðeins hún sjálf, sem sér „hún er voldug og sterk". Nú sér sjálft auðvaldið að alþýðan er þegar orðin sterkasta valdið á jörðunni: alþýðan sem ósigr- andi samtakamáttur hins vinn- andi fjölda í gervöllum lieimi,| — alþýðan sem valdhafi á þriðjungi jarðar, — alþýðan, stríðandi sem sigrandi, tengd órofa tryggðaböndum þeirra íás tæku og smáu, sem berjast fyw ir frelsi sínu og rétti og finiiaB nú þegar hve sterkir og rikií þeir eru, ef þeir standa samaH og kenna þess máttar, sem sanM taka fjöldinn veitir. ^ Það er uppreisn og sigur aW þýðunnar yfir auðvaldi heims« ins, sem sett hefur mark sitti á fyrri aldarhelming tuttugustii aldarinnar. Rússneska keisaradæmið!* rússneski aðallinn, rússneskai auðvaldið er fallið. , I — ★ — Rússneskir verkamenn og bændur risu upp og byltu af sér aldagömlu oki. Undirolcaðar stéttir og þjóðir Rússaveldisí risu upp, allt frá verkalýð St. fétursborgar til kúgaðra ný-< Ienduþjóða Mið-Asíu, sanieinað- ar undir forustu Bolshevikka- flokksins. — Lenin og Stalin, mennirnir sem kringum aldcw mótin voru í dýffissum keisar* ans, eða útlægir i Síberíu, móts Framhald á 11. síðu. j

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.