Þjóðviljinn - 31.12.1950, Blaðsíða 5

12
ÞJÖÐVILJINN
Suiinudagar 31. des. 19S0,Sunnudagur 31. des. 1950.
ÞJÖÐVILJINN
13
Gleðilegt nýár
Sigurður Tómasson, úrsmiður
Gleðilegt nýár
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Bílasmið jan h. f. Skúlatúni 4
Gleðilegt nýár
Vílcingsprcnt h. f.
nýar
Fiórícla
Gleðilegt nýár
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Slippféíagið í Bcykjavik
Gleðilegt nýár
Venlunin Kjöt og Fisknr
Gleðilegt nýár
Kaffisalan,- HafnarstrætL 1€
Gleðilegt nýár
Mjólkurfélag • Reykjavíkur
Gleðilegt nýár
Klæðagerð Austurbæjar,
Grettisgötu 6
Gleðilegt nýár
Fyrsfa ild sésíalismans hálfnuð
leagra líðtir, fái að gerasfc í I lag auðsias hingað til hefur
friði, án Jieirra ægilegu fórua, valdið vinnandi stéttum mann-
sem deyjandi drottnunarskipu- | kyusius.
II
Á vorf farsœida Frón að
drogast inn í þrœldómshús
deyfandi amerísks auðvalds
Aldamótin 1900—1901 á
Fróni.
Danskur fáni blaktir yfir Is-
landi.
Danskur konungur og dansk-
ur ráðherra neitar að staðfesta
lög frá Alþingi íslendinga.
Dönsk stjórnarvöld neita Is-
lendingum um að verja sxnu
eigin fé til Ölfusárbrúr.
Mörkin eftir þriggja alda er-
lenda arðránsknimlu sjást
hvarvetna á líkama lands og
þjóðar. Hús úr varanlegu efni
skipta . aðeins tugum. Örfáar
brýr, illir og litlir vegir.Er-
lend skip flytja allt til og frá
landinu. Gamlar skútur, keypt-
ar að, er aðrir lögðu þær nið-
ur, aðal framfaravottur í verk-
tegum efnum. Blóðtakan mikla,
landflóttinn til Vesturheims,
nýafstaðin.
En fólkið er vaknað. Þó
alþýðan striti enn með bogin
bök undir oki kaupmannavalds,
mikið til' erlénds; þá er frels-
ishugsjónin kviknuð í brjósti
hennar.
Bændaalþýðan hefur skapað
sér samvinnuhreyfingu sina til
baráttu gegn erlendu og inn-
lendu arðráni. Hugsjónir efna-
legs frelsis vinnandi stétta og
aihliða barátta gegn einokun-
arhringum auðvaldsins setja
mark sitt á frelsishreyfingu
þessa.
Verkamannastéttin er að
hefjast handa um fyrstu sam-
tök sín. Af eigin ramleik ryðja
sjómenn og verkamenn Reykja-
víkur, Akureyrar og Seyðisfjarð
ar brautina. Og beztu skáld
og menntamenn þjóðarinnar
leggja þeim lið. Skáldið góða,
Þorsteinn Erlingsson, frömuð-
ur íslenzks sósíalisma, vísar
þeim Isiðina, leið sósíalismans
til sigur3 verkamannanna yfir
auðvaidi og kúgun.
En í þjóðfrelsisbaráttunni
standa vinnandi og hugsandi
stéttir þjóðarinnar vörð uin
ævaforn réttindi Islands. Bænd-
ur, menntamenn, verkamenn
standa sameinaðir um stefnu
Jóns Sigurðssonar. Kjörorð
hans: Eigi að víkja — er runn-
ið hinni vinnandi þjóð í merg
og blóð. Og samfara skilningn-
um á eigin frelsisbaráttu er
samúðin með frelsisstríði allra
annarra nýlenduþjóða, hvar í
heiminum, sem þær háðu sína
baráttu.
Öldin hálfnuð 1950—1951.
Alþýöa Islands getur horft
með stolti yfir farinn veg, þó
ýmsum -svörtum skuggum
bregði yfir land og þjóð, ein-
mitt um þessar mundir. Braut
hennar hefur síður en svo verið
óslitin sigurbraut, en hún hef-
ur reynt að læra ekki síður af
ósigrum en sigrum — og sízt
veitir af því að meta ósigra
síðustu ára fyrir land og þjóð
þannig að þjóð vorri verði hin
síðustu þrjú ár niðurlægingar-
innar eigi síður lærdómsrík en
hinar þrjár aldir niðurlæging-
arinnar 1550—1850 urðu for-
feðrum vorum á nítjándu öld.
Verkamenn Islands hafa byggt
upp landið, sem þjóðin tók við
rúnu um aldamótin. Þeir hafa
reist húsin, — sein nú eru að
brunabótamati 3500 milljón kr.
virði, — þeir hafa rutt vegina,
byggt brýrnar. Verksmiðjurnar,
hafnarmannvirkin, raforkuver-
in, skólarnir, sjúkrahúsin — al-
staðar hafa risið upp bygging-
arnar, sem sýna og sanna hvað
íslenzkur verkalýður megnar að
skapa, þegar hann fær að beita
skapandi vinnuafli sínu í þjón-
ustu uppbyggingar, framfara
og framleiðslu.
Verkalýður Islands, með sjó-
menn sína i broddí hinnar öt-
ulu fylkingar starfandi stétta,
hefur allan þennan aldarhelm-
ing síaukið framleiðslu lands-
ins, látið útflutning þess vaxa
risaskrefum, gert sjávarútveg-
inn með vinnu sinni að afkasta-
mesta atvinnuvegi landsins, —
og aldrei hefur þó atvinnulífi
landsins fleygt svo fram eins
og þegar verkalýðurinn sjálf-
ur, undir forustu flokks síns
Sósíalistaflokksins, tók beinan
þátt í að stjórna nýsköpun at-
vinnulífsins á árunum 1944 til
’47 og lagði grundvöllinn að
öflun flestra þeirra stórvirku
framleiðslutækja, sem þjóð-
in byggir nú afkomu sína á.
Verkalýður Islands hefur
skapað sér á þessari hálfu öld
verkalýðssamtök sín, hið vold-
uga bræðralag hinnar vinnandi
stéttar, fjöregg íslenzkrar al-
þýðu — jafnt þótt það um
skeið lenti í tröllahöndum. —
Verkalýður Islands hefur ger-
breytt lífskjörum sínum með
þessi verkalýðssámtök’' sín að
vopni, — og það jafnt þótt
bit þess skæoa vopns hafi öðru-
hvoru verið slævt af þeim er
á héldu. Aldrei hefur þó slík
umbylting orðið á lífskjörum
launþega Islands sem 1942 til
1946, þegar verkalýðssamtökin
undir forustu sósíalista og
sameiningarsinna notuðu hent-
ug tækifæri og hagstæða bar-
áttuaðstöðu til að brjóta þræla-
fjötra gerðardóms yfirstéttar-
innar og gera á skömmum tima
lífsafkomu álþýðu " tvöfalt til
þrefalt betri en fyrir stríð.
Islenzkur verkalýður á nú
flokk sinn, Sósíalistaflokkinn,
sem hann hefur skapað sér til
að veita forustu hinum vinn-
andi stéttum í baráttu þeirra
gegn arðráni erlends og inn-
lends auðvalds, í sókn þeirra
fram til sósíalisma og þjóð-
frelsis.
En svo harðvítug sem stétta-
barátta íslenzks verkalýðs hef-
ur verið við íslenzkt auðvald
það sem af er þessari öld, þá
er þó nú auðséð af öllum vegs-
ummerkjum að sú eldraun, sem
mest mun reyna á þolrif ísl.
verkalýðshreyfingar og flokks
hennar, verður hvort verka-
lýður Islands megnar að taka
forustuna fyrir þjóð vorri í
hinni nýju sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar, sem nú er haf-
in, og leiða hana til sigurs eins
og bændur og menntamenn
þjóðar vorrar á 19. öld tóku
forustuna í stjórnarfarslegri
frelsisbaráttu þjóðarinnar, er
leidd var til sigurs 17. júnl
1944.
Islenzkri alþýðu er því nauð-
syn að gera sér ljós verk-
efni sín í frelsisbaráttu þjóð-
arinnar nú, og líta þau einnig
í ljósi reynslunnar af hiiium
ýmsu stéttum þjóðarinnar, sem
fengizt hefur í frelsisbaráttu
hennar það sem af er þessari
öld.
Bændastétt Islands var, á-
samt íslenzkum menntamönn-
um, forustan og uppistaðan í
stjórnarfars- og efnahagslegri
sjálfstæðisbaráttu vorri* við
Dani. Það er sá sögulegi heið-
ur, sem aldrei verður af ís-
lenzkri bændastétt nítjándu
aldarinnar tekinn. — Þa,ð var
reynt að ginna þjóð vora til
afsláttar í sjálfstæðisbaráttunni
í upphafi aldarinnar, 1907—’8,
en undir forustu Skúla Thor-
oddsens og með eldheitu fylgi
bænda og menntamanna og
þeiira fáu verkamanna sem þá
gátu kosið tókst að hrinda
þeirri freistingu að víkja frá
óafsalanlegum réttargrundvelli
íslenzks sjálfstæðis fyrir stund-
arsátt.
Bændastétt Islands stóð enn
óskipt er til lýðveldisstofmm-
arinnar var gengið.
En þegar fyrsta prófraunin
hófst í hinni nýju sjálfstæðis-
baráttu þjóðarinnar, klofaaði
Framsóknarflokkur bænda í
tvennt, um Keflavíkursamning-
inn. Og þegar ameríska auð-
valdið lét sverfa til stáls um
að þvinga Island imi í hern-
aðarbandalag nýlendukúgar-
anna, þá var forusta bænda-
stéttarinnar á Alþingi orðin
svo lítilsigld í sjálfstæðisbar-
áttu þjóðarinnar að aðeins einn.
þingmaður Framsóknar greiddi
atkvæði gegn Atlantshafsbanda
laginu, en tveir sátu hjá. En sú
spilling frá Mammonsríki Ame-
ríku, sem síðustu árin hefur
verið að heltaka þingflokk
Framsóknar, hefur langt frá
því sýkt íslenzka bændastétt
enn, svo að eigi verði við bjarg-
að. En það er hætta á ferðum,
því meiri hætta sem , einmitt
bændaalþýðan í hinum dreifðu
byggðum hlýtur að vera eitt
af þeim virkjum, semj íslenzk
menning, íslenzk tunga, íslenzkt
þjóðerni og sjálfstæði, fyrst og
fremst treystir á í þeirri stjórn-
málalegu, efnahagslegu, þjóð-
ernis- og menningarlegu varnar
ibaráttu, sem þjóð vor nú á í
gegn ásælni hinnar amerísku
yfirdrottnunarstefnu á öllum
þessum sviðum.
★
Islenzkir menntamenn gátu
sér í sjálfstæðisbaráttu lands-
ins meiri heiður en nokkur önn-
ur stétt vegna þess að við þá
sem stétt eru tengd nöfn
beztu foringjanna í frelsisbar-
áttu vorri, þó margt þeirra
væri af bændafólki eða ann-
arri alþýðu lcomið. Um sál ís-
lenzkra mentamanna er nú
harðar barizt en nokkru sinni
fyrr. Hafi dönsk kúgun hótað
þeim með ofsóknum og stöðu-
missum eða ginnt þá með em-
bættum fyrr á tímum, þá marg-
faldar amerísk kúgun í skjóli
íslenzkra leppa slíkar ofsókna-
og mútuaðferðir. Jón Sigurðs-
son forseti gat orðið rektor
Menntaskólans, séra Halldór á
Hofi gat orðið biskup Islands,
ef þeir hættu að berjast gegn
yfirdrottnun erlends valds á Is-
landi og kæmu sér í mjúkinn
við innlend yfirvöld þess.
Daglega reynir nú sjálfstæð-
isbarátta Ísland3 viö ameríska
auðvaldið á siðferðisþrótt ís-
lenzkra mentamanna, á trygð
þeirra við frelsi föðurlandsins,
á dómgreind þeirra í moldviðri
forheimskunarmálgagnanna. —
Islenzk þjóð á óumræðiíega
mikið undir því hvernig nver
einstakur menntamaður Islands
stendur sig í þeirri örlagariku
baráttu, vegna þess hve írJkiJ
álirif hver einsíaklingur þeírr-
ar stéttar getur haft á heildina.
Einmitt þegar kjötkatla- og
bittlingapólitíkinni er ætlað að
gagnsýra og spilla íslenzkri
þjóð, þá er íslenzka mennla-
inanninum holt að minnast
hvatninga bóndasonarins og
bóndans, Stephans G., sem bezt
hefur vísað menntamönnum I?-
lands veginn í baráltunni fyrir
fegurstu hugsjónum þjóðar
vorrar. Hann kvað eitt sinn
um einn þeirra uppreisnar-
manna gegn auðvaldi, sem ís-
lenzkt afturhald nú níðir:
„Og eklci var hugsjón hans hegn-
ing né laun,
Nei, hún var alls manngöfgis
sjálfskylduraun."
Islenzk alþýða getur þó nú þeg
ar verið stolt af framlagi sinna
beztu mentamanna í hinni nýju
sjálfstæðisbaráttu, bændasyn-
irnir og skáldi.n Halldór Kiljan
Laxness og Jóhannes úr Kötl-
um sýna og sanna þjóð vorri
að enn eru beztu skáld hennar
— eins og á tímum Eggerts,
Jónasar eða Þorsteins — þau,
sem djarfast fylkja fólkinu um
málstað frelsisins.
★
íslenzk auðmannastétt var,
með einstökum heiðarlegum
undantekningum, altaf hikandi
í sjálfstæðisbaráttunni við Dani
eða dragbítur og brást oft með
öllu. Hún var sú, er tók upp
samstarf við danskt auðvald á
Islandi, til þess að fá banda-
menn í baráttunni við bændur
og verkalýð. Hún sóttist síðar
eftir þjónustustarfi við enskt
auðvald og þvínæst þýzkt. Svo
engan þarf að undra þó ame-
rískir auðhringir finni þar
gnægð bandamanna gegn þjóð
yorri. „Danski Moggi“ sem
íerindreki amerísks hervalds á
Islandi er órækust sönnun fyrir
hamskiptum íslenzks auðvalds
eftir því hvaðan helzt sé að
vænta tilstyrks til kúgunar
gagnvart íslenzkri alþýðu.
Aðeins um örstutta stund
tókst að knýja hluta þessarar
auðmannastéttar til þjónustu
við hagsmuni þjóðarinnar.
Undir þunga þess vaxandi valds
alþýðunnar, sem birtist í kosn-
ingasigrum Sósíalistaflokksins
1942, var skapað samstarfið
1944—’47, sem lyfti grettis-
taki í atvinnumálum íslands og
skóp á ýmsum sviðum róttæk-
ustu endurbótalöggjöf, sem ís-
lenzk alþýða hefur öðlazt. Þjóð
in sá hvað vinna mætti, ef allir
kraftar væru sameinaðir heild-
inni til gagns í þeim anda, er
draumsjónamenn aldamótanna
hafði dreymt um og Einar Ben.
orðað svo:
„Því menning: er eining, sem öll-
um ljær hagnað,
með einstaklingsmenntun, sem
heildinni er gagnað;
og frelsi þarf táps móti tæling
og lygð,
ei trúgirni á landsins fjendur.
Þá verður vor móðir og fóstra
frjáls,
er fjöldinn í þjóðinni nýtur sín
sjálfs,
er kraftarnir safnast og sundr
ungin jafnast
í samhuga fylking þess almenna
máls.“
En forustan í íslenzkri auð-
mannastétt mat hlýðnina við
erlent valdboð og vonina um
aðstoð til arðráns eigin þjóðar
meira en einingu þjóðarinnar
um batnandi hag og aukið
frelsi. Eining þjóðarinnar í
frelsis- og framfarabaráttunni
var rofin með Keflavíkursamn-
ingnum við ameríska auðvaldið
5. október 1946.
★
Gangan inn í ameríska þræl-
dóinshúsið var hafin.
Þjóðin, sem sá dönsku kúg-
uninni endanlega aflétt á fyrsfu
áratugum aldarinnar og tákn
rænar leyfar hennar afmáðar
með öilu 17. júní 1944 að Lög-
bergi við Öxará, tók nú aftur
að feta hin þungu spor til
ánauðar, ginnt af auðugustu
höfðingjum og skammsýnustu
ofstækismönnum sem fyrrum.
★
Með Keflavíkursamningnum
tókst amerísku auðvaldi að afia
sér fangstaðar á íslenzkri
grund. Islenzkt afturhald lét
fúsiega undan hótun þess um
að flytja her sinn ella ekki á
brott.
Og amerísku landræningjarn-
ir á Suðurnesjum færðu sig
fljótlega upp á skaftið, fótum-
tróðu öll þau lög og samninga,
sem þeir höfðu heitið að halda
og skópu sér ameríska nýlendu
við Keflavíkurfiugvöll.
★
Ameriskt auðvakl beið ekkl
boðanna að ganga á lagið.
Með Marshallsamningnum
1947—’48 voru ameríska auð-
valdinu veitt efnahagsleg yfir-
ráð yfir atvinnu- og fjármála-
lífi Islands. Samtímis því, sem
undirlægjur Ameríkana voru
iátnar básúna út örlæti ame-
rísks auðvalds, svikust amerísk
stjórnarvöld um að greiða Is-
landi milljónatugi í tollum og
sköttum.
★
íslenzk alþýða fékk brátt að
kenna á amerískti þrælasvip-
unni, afleiðingum „Marshali-
aðstoðarinnar“ og „efnaliags-
samvinnunnar“:
20. marz 1950 var gengi ís-
lenzku krónunnar fellt eftir
amerískri fyrirskipun, sam-
kvæmt skuldbindingum Marsh-
allsamningsins. Skilaboðin flutt
að amerisknm bankastarfs-
manni, gleypt hrá af „íslenzk-
um“ stjórnarvöldum. Laun ís-
Ienzks verkamanns sem 1945
voru jafnhá launum amerísks
verkamanns, eru nú aðeins 45%
af launum hans. íslenzki verka-
maðurinn er aðeins hálfdrætt-
ingur á við verkamann herra-
þjóðarinnar.
Lífsafkoma almennings var
ægilega skert með þessari árás
á lífskjör hans. En einokunar-
klíka auðvaldsins hélt öllu sínu
óskertu og græddi á „fórn’um“
fjöldans.
★
Tilgangur mútnanna birtist
bezt er ameríska auðvaldið
knúði Islaiul inn í Atlantshafs-
bandalagið 30. marz 1949.
ísland skyidi verða dráps-
sker, hvaðan amerískt hervald
gæti drýgt múgmorðin í Evr-
ópu.
Það var ódýrt fyrir amerískt
auðvald að fleygja Marshall-
mútum í Islendinga, ef hægt
var að kaupa land vort til svo
gróðavænlegra afnota fyrir
vopnahringi Ameríku, hina
alræmdu „kaupmenn dauðans“.
★
Þjóðin, sem geymir Sólarljóð,
hún metur nú flest til dala;
margur er sá fyrir mútugjöld
að heiðurinn lætur falan.
Þjóðin, sem geymir Hávamál,
má stafkarls stigu rata.
— Reis ei sól fyrr en runnin var
og frelsinu þráða glátað.
Endist hverjum til skemmstra
stunda
undir himninum heiða
á tröll að heita til verndar sér
og láta sig blindan leiða.
Dreyra sár og svíða."
Svo kvað Þorsteinn Valdi-
marsson í sínum undurfögru
„Hrafnamálum“.
★
Gangan irn í ameríska þræl-
dómshúsið er hafin.
Svipur atvinnuleysis, kaup-
kúg'unar og gengislækkunar er«
þegar á lofti og óspart beitt
af amerísk-íslenzkum valds-
mönnuin.
Landsafsal, kúgun undir lier-
vald, yfirdrottnun amerískra
auðmanna og herdrottna yfir
Islandi er nú þegar undirbúið
og að nokkru framkvæmt.
Til lítils höfum vér Islend-
ingar þá unnið frelsi vort úr
höndum Dana, ef vér eigum
að láta ginra oss sem þursa
til að afhenda það í hc’greípar
gérspilltrar en voldugrar ame-
rískrar auðstéttar og fórna
þannig bæði landi og þjóð á
altari þess ameríska Mammons,
sem nú í örvæntingaræði sínu
yfir hrynjandi völdum auð-
stéttanna í lieiminum, heimtar
að fórnað sé fyrir sig lífi og
eignum allra hinna smáii, sem
hann fær yfir drottnað, til að'
varðveita óhófsgróða og völd
hans sjálfs.
Nú reynir á íslenzka alþýðu
að stöðva þessa niðurlægingu,
sem þjóð vorri er búin,
— snúa við af þeirri braut
hraðversr.andi lífskjara, sem
amcrísk kúgun í skjóli ís-
lenzkra leppa hefur leitt yfir
þjóðina, — reka alla Amerík-
ana burt af Keflavíkurflugvelli,
Framhald á 15. síðu.
Gleðilegt nýár
A. Einarsson & Funk
Nóra Magasin
Gleðilegt nýár
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Beígjagerðin
Gleðilegt nýár
FvottamiðstaJin
nyar
Hamar h. f.
nýar
Verzlunin Vísir, Laugaveg 1
Fjölnisveg 2
Gleðilegt nýár
Raftækjaverzlun
Eiríks Hjartarsonar
nýar
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Eókabúö Æskuimar
Gleðilegt nýár
Ásbjörn Ólafsson, heildverzlun
Gleðilegt nýár
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Rafall, Vesturgötu 2
Gleðilegt nýár
Bókabúð Máls og Menningar
i