Þjóðviljinn - 11.03.1951, Qupperneq 3

ÞJÖÐVILJINN — Sunnudagur 11. marz 1951 —= (3
F. GARCÍA LORCA:
„Leikhús er skóli harms og gleði..
Kæru vinir: Eitt sinn strengdi
ég þess heit ’að liafna hvers
■kyn's vegtylium, gestaboðum
eða tilstandi, sem ætluð væru
mér til heiðurs; í fyrsta lagi
finnst mér allt slíkt vera eins
og nagli rekinn í bókmennta-
lega líkkistu manns; í öðru
lagi hef ég sannreynt, að ekk-
ert dregur eins úr manni móð-
inn og hyllingartölur, og ekk-
ert veit ég ömurlegra á að
hlýða en undirbúna lofgerð,
hversu ærlega sem hún er
meint.
Auk þess held ég, ykkur að
segja, að heiðurshóf færi ó-
gæfu þeim, sem þekkist þau —
og ógæfan sprettur af hugfró
vina hans, sem hugsa: „Jæja,
þá höfum við gert skyldu okkar
við hann“.
Heiðursveizlur eru samsafn
fólks, sem borðar með okkur,
og meðal þess eru alltaf ein-
hverjir, sem engar mætur hafa
á okkur.
I stað lofgerðar um okkur
leikritahöfunda vildi ég óska
eftir ögrunum og árásum. þar
sem vægðarlaust væri sagt upp
í opið geðið á okkur: „Svo að
þ)ið eruð hræddir við þetta?“
„Svo að ykkur er um megn að
lýsa ótta einstaklings við haf-
ið ?“ „Svo þið þorið ekki að
skýra frá örvilnan hermanna,
sem hata stríð?“ Erfið barátta
háð af ströngum sjálfsaga og
alhuga ást, herðir sál lista
mannsins, en skjallyrði spilla
henni, gera hana kveifarlega.
Leikhúsin mora af tálrósum úr
vermireitum, og leikhúsgestir
eru nægjusamir og örlátir á lof
þótt samtöl séu flöt og tilfinn-
ingu hjartans vanti í verkiíi.
En sjónléikaskáld, sem forða
vill siálfu sér frá bráðri
glevmsku má ekki missa sjón-
ar á víðlendum engjum, þar
scm villtar rósir vaxa, ökrum
í morgundögg. þar sem bænd-
ur vinna hörðum höndum, né
dúfu, sem óþekktur svíðingur
hefur sært og skilið eftir dauð-
vona í valnum.
Þar eð mér er raun að skjalh,
hyllingarræðum og hvers kyns
prjáli hefi ég ekki þegið nein
persónuleg heiðurshót í tilefni
frumsýningar á „Yermu“. En
ekkert hefur fengið mér eiris
mikillar gleði á mínum stutta
rithöfundarferli og sú fregn,
að falazt hefði verið eftir
spils mannlífsins, heldur ein-lleik; en Ijóðleikir, söguleikrit
lægur unnandi leiklistar sem og hin svonefnda spænska
þjóðfélagsafls. Leiklistin erlzarzuela' þoka æ lengra í
eitt nytsamasta og áhrifamesta
tæki til að ala upp andlega
heila þjóð — hún er mæli-
kvarði, sem gefur til kynna,
hvort andlegt líf þjóðarinnar
er í vexti éða hrörnun. Leik-
list sem í öllum greinum, frá
Ræðu þá, sem hér fer á
eftir, flutti García Lorea,
þegar leikrit hans „Yerma",
var frumsýnt í Madrid 1934.
skuggann og mæta iðulega and-
úð og árásum, af því að þessi
leikform eru kröfuhörð og víkju
oft verulega úr alfaraleið, og
vegna þess að mjmdugleik og
fórnarlund skortir til að afla
þeim hylli áhorfenda, sem
stjórna þarf ofan frá. Leik
Furðuleg frétt
í Tímanum 3. febrúar s. ..
birtist svoliljóðandi frétt undir
fyrirsögninni „Kommúnistar ná
völdum í Verkamannafélagi
Húsavíkur“.
„Kosningar fóru fram í
Verkamannafél. Húsavíkur um
síðustu helgi. Þar hafa lýðræð-
issinnar farið með stjórn und-
anfarið. En eftir að Alþýðu-
flokksmenn slitu samstarfi við
Framsóknarmenn og gengu til
samstarfs við kommúnista um
stjórn bæjarins og kusu komm-
únk-ta sem bæjarstjóra, töldu
Framsóknarmenn réttast að
þeir stjórnuðu Verkamannafé •
lagiau líka með þeim og neituðu
að taka þátt í kosningasam-
anna í Verkamannafélagi Húsa-
víkur.
A-listinn var skipaður 14
mönnum þar af eru 8 Fram-
sóknarmenn 4 Alþýðuflokks-
menn og 2 Sjálfstæðismenn.
Eftirtaldir Framsóknarmenn
áttu sæti á listanum sem allir
eru flokksbundnir að einum
undanskildum.
Ólafur Friðbjarnarson.
Jóhann Kr. Jónsson.
Bjarni Stefánsson.
Sören Árnason.
Karl Stefánsson.
Gunnar Ingimarsson.
Helgi Kristj. (Harðangri).
Stefán Benediktsson.
Formaður uppstillinganefnd-
listin verður að hafa vald yfir kvæði. Formaður var kjörinn
starfi þar. Úrslitin urðu þau ar er bar fram A-listann vai*
að ■ listi kommúnista fékk 99 Þorvaldur Árnason stöðvar-
atkv. og ada stjórnina kjörna, j stjóri, varafulltrúi Karls Kristj
on listi Alþýðuflokksins 95 at- ánssonar alþingismanns í bæj-
áhorfendum, en þeir ekki henni,
En til þess verða rithöfundar
og leikarar að auka vald sitt og
virðingu til mikilla muna, hvafi
sem það kostar. Því sannleik-
harmleikum til skrípaþátta er
ströng í kröfum og næm á
gagnlegar nýjungar, getur á
fáum árum gerbætt andlegt líf
heillar þjóðar, og á hinn bóg-
inn getur léleg leiklist, sem
lötrar lestargang í stað þess
að svífa hafbreiðum vængjum,
gerspillt hverri þjóð og sljóvg-
að hana á skömmum tíma.
l eikhús er skóli harms og
gleði, sjónarsvið, þar sem hægt
er að afhjúpa hið úrelta og
svikna og skýra með lifandi
myndum eilíf lögmál manns-
hjartans og mannlegrar hugs-
unar.
Sú þjóð, sem afrækir leiklist-
ina í stað þess að stýðja hana
og örva, er dauð eða dauðvona;
eins hefur leikhús engan rétt
til þess nafns nema það telji
æðaslög samtímans og hlýði
á hjartslátt sögunnar, skynji
og skýri þjóðardramað, leiti
fanga í skaut lands og líf
þjóðar í harmi og gleði. Geri
leikhúsin það ekki, eru þau
aðeins samkomustaöir slæp-
ingja, sem þurfa að „drepa
tímann“. Ég er ekki að sneiða
að neinum sérstökum og vona
að ég styggi engan. Ég er ekki
að tala um neitt nýtt fyrir-
brigði, heldur gamalt vanda
mál, sem enn er óleyst
Kæru vinir: Daglega heyri ég
talað um, að leiklistin sé
kreppu um þessar mundir, og
ég finn þá jafnan til þess, að
enda þótt á ytra borði sé allt
með felldu, hefur meinsemd
grafið um sig innra. Blómið
sem við augum blasir, er lýta-
laust. en ræturnar rotnar -4- í
skemmstu máli: skipulagsveil-
ur.
Meðan höfundar og leikarar
lúta valdi kaupmangara, sem
Margarita Xirgu — leikkonuóháðir eru listrænu eða opin-
með einstæðan listferil að baki, | beru aðhaidi í nokkurri mynd,
skærustu stjörnu á himni ráðamanna, sem engum þurfa
spænskrar leiklistar og sniili-) að standa reikningsskil og enga
* ríkum túlkanda Ycrmu — til. tryggingu veita fyrir listrænní
áð ges.tléika héi' .ásamt flokkii vandvirkni, munu leikarar, rit-
Framhald á 6. síðu
* Zarzuela er nafn á söng-
leikum, eins konar óperettum, og
naut leikform þetta mikillar lýð-
hyili á Spáni á 17. og 18. öld.
Nafnið er dregið af hallargarði
nálægt Madrid, þar sem zarzuela
var sýnd í fyrsta sinni. Frcmst í
ieikritaskáld spánverja, Lope dc
Vega og Calderón de ia Barca,
notuðu þetta form mikið. Þýð.
Ásgeir Kristjánsson, en efsti
maður á lista Alþýðuflokksins
var Ásgeir Eggertsson“.
★
Það virðist einkum vera
tvennt sem Tíminn vill leiða.
athygli lesenda sinna að í
sambandi við þessi kosninga-
úrslit. Að Framsóknarmenn
hafi neitað að taka þátt í kosn-
ingasamstarfi og aö listi aft-
urhaldsflokkanna sem í þessu
tilfelli var A-listi hafi einungis
verið listi Alþýðuflokksins.
arstjórn Húsavíkur..
Kosningaþátttaka • var yfir
90%af þeim sem heima voru.
Sannleikurinn er sá að verka-
menn eru að glöggva sig á því
að áróður afturlialdsflokkanna.
í verkalýðsfélögunum skaðar
hagsmuni þeirra; þess vegna
fylkja þeir sér undir merki
sameiningarmanna og vinna
markvisst að því að heimta
heildarsamtökin úr höndum
þeirra ógæfumanna er taka við
fyrirmælum úr flokkshúsi
ilhaldsins í Reykjavík. Sú þró-
. I un heldur áfram hversu oft sem
Með tilliti til eftirfarandi , ,
staðreynda verður ekki sagt að !Timamemi hafa endaskipti a
Tíminn beri karlmannlega sinn
hluta af ósigri afturhaldsflokk-
isannleikanum.
Húsvíkingur.
SKAK
Ritstjóri: GRÐMUtíDUR flRNLAUGSSOH
Aímmlismót Tatltélugsins
Drottningarindversk vörn ....
Friðrik Ásm'undur
1. d2—d4
2. c2—c4
3. Rgl—f3
4. g2—g3
5. Bfl—g2
6. 0—0
7. Rbl—c3
Rg8—íf>
e~—etí
b~—btí
Bc8—b~
Bf8—c~
0—0
d~—dtí
Nokkuð er rýmra um avart en
fyrr, en hvítur hefur einnig á-
vaxtað sitt pund. Hann á tvo
biskupa og valdað frípeð, og
auk þess eru peð hans samfelld-
ari.
22. Hél—cl a7
26. Hfl—cl
27. Hfð—12
28. Hf2—c2
29. a2xb3
Hf8—c8
a5—a4
a4xb3
Hc8—c7
Hér er að jafnaði leikið Rf6—
e4, Ddl—c2, Rxc3, Dxc3, Be4
til þess að rýma til. Eftir 7. d6
getur svartur ekki komið í veg
fyrir e4, og verður staðan því
allþröng.
8. Ddl—c2 Rb8—d7
9. e2—e4 Dd8—c8
Svarti þykir öruggara að valda
biskupinn til þess að eiga ekki
vofandi yfir sér e4—e5 og síðan
Rg5 með hótunum á h7 og b7
samtímis.
10. h2—h3
11. Bcl—e8
12. Rf3—el
13. d4—d5
14. Rel—d3
15. Hal—el
16. 12—14
Skemmtilegra
þeim, sem með henni starfar.
Nú þegar við erum hér sam-
ankomin, vil ég flytja ykkur
dýpstu þakkir fyrir þann aug-
ljósa vilja til sannrar leik-
listariðkunar, sem í þessu
felst. Ég tala hér ekki sem
rithöfundur eða skáld, elcki sem
athugandi liins mikla sjónar-
höfundar og með þcim leiklist-
in sökkva dýpra og dýpra með
degi hverjum og ekki eiga sér
viðreisnar von
Hin létta leiklist, svo sem
revíur, skopleikir og skrípa-
þættir — listgreinar sem é;
fylgist með af áhuga — kann
að geta bjargazt af eigin ramm-
. Hf8—c8
Rd7—18
e7—c5
etí—e5
Rf8—gtí
Dc8—d7
Bb7—a6
hefði verið að
geta leikið a7—b5, en þá svarar
hvítur a2—a4, og svartur kemst
ekkert. áfram nema með þv.í. aö
fórna peði.
17. b2—b3 btí—bo
Svartur verður að skapa sér
færi á gagnsókri drotningar-
megin. ^
18. c4xb5 BatíxbS
19. Rc3xb5 Dd7xb5
20. f4xe5 RgtíxeÖ
21. Ed3xe5 ----------- dtíxeð
Valdar hrókinn, svo að hinn sé
frjáls (Ha3, b3—b4). Hér kom
sterklega til greina að leika
Hcb8 og sækja á b-peðið.
30. Dc4—d8 Ha8—a.»
aS 31. Hc2—c4 Dd7—1>:»
32. Dd3—c2
; Hótar b3—b4, svo að svartur
valdar Hc7.
32. ----- Rftí—e8
33. Bg2—fl Db5—b8
34. Hc4—a4 Ha5—a7
■ :f ■ Hxal, bxa 1. Hb7 starandar á.
Bb5, Rc7, Bxc5, Rxb5, axb5,
Hxa4, bxa4, Hb7 strandar á.
d6.
Friðrik Ölafsson
Þessi leikur valdar c5 óbeinlínis.
Ef nú Bxc5, þá Hc8, og hvítur
getur ekki valdað biskupinn
með b3—b4.
23. Dc2—c4 Dbö—d7
Drottningakaup væru hvítum í
liag, -sbr. ath. við 21. leik.
24. Ilfl—15 Be7—dtí
25. Hcl—fl He8—f8
Svartur valdaði f7 vegna hót-
ananna Bg5 og g3—g4—g5.
Hyítúr sér, að hann kemst ekki
með góðu móti lengra ikóngs-
megin og beinir liði sínu því
aftur á diotningarvæng.
35. Ha4xa7
36. Bfl—b5
37. Be3—f2
38. Bb5—d3
39. Dc2—c4
40. Hcl—c2
41. Kgl—g2
42. Dc4—a4
43. Hc2—a2
44. Bd3—c2
45. Bf2—el
16. Kg2—12
47. Da4xb5
48. Kí'2—e3
4». Ke3—d3
50. Ha2—atí
51. Hatí—a4
52. Kd3—cS
Db8xa7
Re8—ftí
Da7—a5
Daö—b4
Db4—d2
Dd2—a5
h7—htí
Da5—btí
Hc7—b7
Kg8—f8
Dbtí—b5
KÍ8—e7
Hb7xb5
Hb5—b7
Rí'tí—d7
Rd7—b8
Rb8—d7 •
f 7—15! ?
Þessi leikur markar þáttaskil í
taflinu. Svartur fórnar pefii í
þeirri von að hann fái d-pcðið
í staðinn. Kostir leiksins eru
þeir, að svarta liðið verður virk-
ara, svo að hvítur þarf að gæta,
Framhald á 7. síðu. s