Þjóðviljinn - 12.05.1951, Síða 6

6)
— ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 12. maí 1951
Rósinkar Guðmundsson
Þegar ég var unglingur,
dvaldi ég öll sumur hjá afa
mínum, Þórláki bónda Sig-
urðssyni að Korpúlfsstöðum.
Hann hafði kaupamenn eins
og gengur, því einn fékk hann
ekki annað slætti. Allt munu
þetta hafa verið hinir ágæt-
ustu menn, því aðra myndu
þau hjón ekki viljað hafa til
vistar. Einir þrír kaupamann-
anna voru vestan af Skógar-
strönd, harðduglegir menn til
ahra verka. Flestir munu nú
kaupamenn afa míns héðan
horfnir.
Hinn 8. þessa mánaðar and-
aðist einn þeirra, Rósinkar
Guðmundsson, aldurhniginn
og þreyttur verkamaður.
Rósinkar heitinn var fædd-
ur hinn 7. maí 1871 að Geirs-
hhð í Miðdölum og hafði því
einn dag um áttrætt er hann
Jézt. Hann kvæntist 19. júní
1901 Steinunni Hallvarðsdótt-
ur, sem lifir mann sinn, öldruð
og farin að heilsu. Þau eign-
uðust tvö börn, Hallvarð vél-
stjóra, sem kvæntur er Guð-
finnu Lýðsdóttur, og dóttur,
Helgu að nafni, sem andaðist
árið 1929 rúmlega tvítug að
aldri.
Þau hjón, Rósinkar og
Steinunn fluttust alfarin til
Reykjavíkur árið 1911 og
stundaði Rósinkar almenna
verkamannavinnu, aðallega
skipavinnu. Eftir að Eim-
skipafélag Islands hóf starf-
semi sína, tók hann að starfa
h já því og gerði alla tíð síð-
an.
Rósinkar gerðist snemma
hlutgengur félagi Dagsbrúnar
og var stéttvísi hans og áhugi
meiri en almennt gerist. Hann
gekk í Jafnaðarmannafélagið
(gamla) árið 1921 og starfaði
í. bví meðan þess naut við, en
síðar fylgdi hann að málum
Kommúnistaflokki Islands og
að honum f rágengnum Sósíal-
istaflokknum. Var sæti hans
alltaf vel skipað.
Rósinkar var hæglátur mað
ur og dagfarsgóður. • Ekki
vildi hann á hluta nokkurs
manns gera. Samt var hann
gamansamur og léttlyndur,
broshýr og ræðinn. Hann var
fastur fyrir og lét ekki skoð-
anir sínar við nokkurn mann.
Hann hafði í eitt skipti fyrir
pll myndað sér skoðun, sem
byggðist á rólegri yfirvegun
og bjargtraustri stéttarvit-
und verkamannsins. Hann var
einn þeirra manna, sem með
hægð og sigurvissu vann ötul-
ast að því að gera samtök
verkalýðsins að því vopni til
varnar og sóknar, sem þau
eru nú orðin á þessu landi.
Við' ræddum oft saman
um þessi mál og var aldrei
bilbug á honum að finna, jafn
vel ekki eftir að heilsan var
þrotin og erfiðismaðurinn
varð að gjalda með henni ævi-
langt strit og jafnan lítil
laun. Kona hans, Steinunn var
honum samhent í öllum hlut-
um. Oft komu þau ’hjónin,
saman á fundi í Jafnaðar-
mannafélaginu og sátu þá í
hvert sinn til fundarloka,
enda þótt áliðið væri stund-
um, en fótaferð beggja
snemma á næsta morgni.
Rósinkar er nú horfinn og
ég hitti hann ekki oftar. Það
er erfitt að sjá á bak góðum
Framhald á 7. síðu:
Jósefína Ölafs-
dóttir sextug
í dag á sextugsafmæli frú
Jósefína Ólafsdóttir, Lauga-
veg 49, hér í bæ. Kom hún
hingað til bæjarins 1944, með
bónda sínum, Björgúlfi Ein-
arssyni. Höfðu þau áður búið
í Blönduhlíð, Hörðudal, Dala-
sýslu, þeirri sveit, sem mörg
merkari skáld síðari tíma,
rekja uppruna sinn til. Hjón-
in eignuðust 7 börn, en 2 eru
á lífi.
Foreldrar Jósefínu voru þau
Guðbjörg Þorvarðardóttir og
Ólafur Jóhannsson, sem
bjuggu búi sínu í Stóra-Skógi,
Miðdalahreppi, Dalasýslu.
Ekki verður að efa, að marg-
ir hugsa vel til þessarar gest-
risnu sveitakonu, sem gerðist
verkamannskona á efri árum,
og á svo gott hjartalag eins
og flestar alþýðukonur.
En hún skilur ekki 1 lát-
leysi sínu og hógværð, hvað
hún býr yfir ólíkt heilbrigðari
manngerð en margt af þessu
nýríka peningafólki. Enda
mun framtíðin eiga flest að
þakka alþýðufólki, sem geym-
ir í arfleifð sinni íslenzka
þjóðarlund og íslenzka tungu
eins og kynslóðirnar hafa
gert á liðiium öldum.
Til hamingju með afmælið,
Jósefína. G. M.
Undir eilí f ðar sti ör num
Eftir A. J. Cronin
156.
DAGUR
ar varð alveg sviplaust og hún sagði yfirlætis-
lega:
„Bg held ekki að við höfum hitzt áður“.
En veslings Jenny varð vandræðaleg og flan-
aði beint út í vitleysuna.
„Ég er frú Fenwick“, stamaði hún. „Maður-
inn minn er í bæjarstjórn með manninum yðar,
frú Ramage“.
Frú Ramage virti Jenny fyrir sér frá hvirfli
til ilja með ískaldri fyrirlitningu.
„Einmitt það“, sagði hún, yppti öxlum og
sneri sér aftur að knipplingunum. Svo sagði hún
alúðlega við afgreiðslustúlkuna:
„Ég held samt sem áður að ég taki þessa dýr-
ustu, ungfrú. Þér sendið þá til min strax í dag.
Ef þér vilduð skrifa það á reikninginn“.
Jenny eldroðnaði. Hún hefði getað dáið af
skömm. Svona svívirðileg framkoma og það
beint fyrir augunum á afgreiðslustulkunni. Hún
sneri sér snögglega undan og þaut út úr búð-
inni.
Um kvöldið sagði hún Davíð söguna með
gráti og gnistran tanna. Hann hlustaði rólegur
á hana. Svo sagði hann umburðarlyndur:
„Þú getur ekki ætlazt til að konan hlaupi
upp um hálsinn á þár, þegár maðurinn hennar
og ég erinn svamir óvinir í bæjarstjóminni. I
þrjá mánuði hef ég komið í veg fyrir að kjöt-
samningurinn við hann gangi í gildi. Og ég
geri allt sem ég get til að koma í veg fyrir að
veitt verði 500 pund til að leggja nýjan veg
framhjá húsinu hans, því að sá vegur kemur
engum að gagni nema honum sjálfum. Og á
síðasta fundi bar ég honum á brýn að hann
bryti að minnsta kosti sex opinberar reglugerðir
í hinu ógeðslega sláturhúsi sínu. Og þú ættir
áð skilja að honum er ekki beinlínis hlýtt til
mín“.
Hún horfði á hann með ásökunarsvip í tár-
votum augunum.
„Hvers vegna þarftu líka alltaf að vera upp
á móti öllum ?“ kjökraði hún. „Þú ert svo undar
legur. Það hefði komið sér svo vel fyrir þig að
Rarnage væri velviljaður þér. Ég vildi óska að
það gæti orðið i framtíðinni“.
„Já, Jenny min“, svaraði hann ákafur. „Ég
er búinn að segja þé.r að ég hef engan áhuga
á að „komast áfram“ í þeim skilningi. Ef til
vill er ég undarlegur. En ég hef lært mikið
þes3í síðustu ár. Fyrst af námuslysinu og síðan
af stríðinu. Finnst þér ekki vera tími til ikominn
að einhver okkar velji sér það hlutverk að berj-
ast gegn því himinhrópandi ranglæti, sem veldur
námuslysum og styrjöldum".
„Já, en Davið“, sagði hún þrákelknislega.
„Þú hefur ekki nema þrjátíu og fimm shillinga
á viku“.
Hann andvarpaði og gerði ekki frekari til-
raunir til að gera henni þetta skiljanlegt, heldur
horfði á hana andartak og gekk síðan rólega
inn í hina stofuna.
Hún sat kyrr og henni fannst húu hræðilega
vanrækt. Heit sár sjálfsmeðaumkunarinnar fóru
aftur að renna. Svo varð hún gröm og önug.
jDavíð liafði gerbreytzt, hann var orðinn annar
maður; dekur hennar og fagurgali hafði ’éhgin
áhrif lengur, hún hafði ekkert vald yfir honufn
lengur. Hún reyndi að örva kynhvöt hans, en
einnig í því tilliti var hann orðinn furðulega
strangur. Ifenni skildist á honumr að þegar hin
líkamlega hlið ástarinnar byggðist ekki á gagn-
kvæmri biiðu og tilfiríningú, þá hefði hann óbeit
á henrii. Hún leit ýá þéssa skoðun hans sem
DAVÍÐ
persónulega móðgun. Sjálf gat hún orðið heit
og æsr á einu augnabliki, jafnvel rétt eftir hinar
svæsnustu deilur og þá heimtaði hún skjóta
fullnægingu, -— hún ikallaði það að „jafna sak-
irnar“. En þannig var Davíð ekki. Og hún sagði
oft við sjálfa sig, að það væri beinlínis óeðlilegt.
Og Jenný staðhæfði oft og einatt að hún sætti
sig ekki við að láta vanrækja sig — og hún tók
til sinna ráða. Hún forðaðist eftir megni að
uppfylla óskir hans: þegar Da.víð kom heim á
kvöldin var ekki búið að leggja á borðið og
ehgmn eldur í arninum. En hann kvartaði aldrei
og reifst aldrei við hana, og það var næstum
hið versta af öllu. Við slík tækifæri gerði hún
■sitt ýtrasta til að koma af stað rifrildi við
hann, og þegar það tókst ekki, fór hún að hæða
hann:
„Veiztu að ég hafði fjögur pund á viku meðan
á stríðinu stóð? Fjögur pund, það er meira en
helmingi meira en þú hefur í laun núna“.
„Starf mitt verður ekki greitt með peningum,
Jenný“.
„Mér stendur alveg á sama um peninga, það
veiztu vel. Ég er engin smásál. Mér finnst
gaman að gefa gjafir. Manstu eftir fötunum
sem ég gaf þér þegar við giftum okkur. Það
var engin skömm að þeim. Og ég varð að kaupa
utaná þig garmana. Jafnvel þá gaztu ekki séð
fyrir þér sjálfur. Er það nú karlmaður, að geta.
ekki komið með viðunandi peningaupphæð í
hverri viku“.
„Öll eigum við okkar takmörk, Jenný“.
„Já, vitanlega", sagði hún með hatri í rödd-
inni. „Ég gæti fengið stöðu hvenær sem væri.
Ég renndi augunum yfir auglýsingarnar í morg-
un, og það voru að minnsta kosti tíu sem ég
hefði getað farið eftir“.
„Reyndu að vera þolinmóð, Jenný. Ef til vill
er ég ekki eins mikill ræfill og þér finnst“.
Ef Jenný hefði skilið hvernig málin stóðu,
hefði hún ef til vill getað sætt sig" við að biða
og vor.a. Davíð reyndist vel í starfi sínu hjá
Heddon. Hann fór með honum á fundi og venju-
lega var hann beðinn að taka til máls. I Sechill
hafði hann ávarpað fimmtán hundruð menn í
samkomuhúsinu og ræðan var stór sigur fyrir
Davíð: hún var sterk, lifandi og vel flutt. 1
fundarloik þegar hann gekk niður af pallinum,
var hann umkringdur af f jtSlda manns, sem allir
vildu taka í hönd hans. Jack gamli Briggs, sjö-
tíu og sex ára að aldri, hristi handlegg hans
svo ákaft að hann var næstum farinn úr liði.
„Svei mér þá“, drundi í Jack gamla. „Þetta
var dæmalaust fín ræða, drengur minn. Ég hef
heyrt margar góðar á ævinni, en enga betri en
þessa. Þú bjargar þér með þessa bæfileika“.
Og Heddon gerði sitt til að auka hróður
Davíðs. Það var staðreynd, að þótt Heddon væri
ómenntaðar og vonsvikinn, þá öfundaði hann
Davið ekki. Heddon átti fáa vini, ofsi hans var
fráhrindandi fyrir flesta, en honum hafði geðj-
azt að Davíð frá því er hann sá hann fyrst.
Hann sá að þessi ungi máður hafði göfuga og
fórnfúsa sál, og hann hafði kynnzt svo mörgu
misjöfnu í mannlegu eðli, að hommi hlaut að
þykja vænt um Davíð. Honum var ljóst að
þarna var maður sem var á réttri hillu, fæddur
ræðumaður, rólegur, öruggur, duglegur og hrein-
skiiinn, maður sem gæti gert mikið fyrir með-
bræður sína. Og það var eins og Heddon hefði
tekið í hnakkadrambið á sjálfum sér og sagt:
Þú mátt ekki . vera öfundsjúkur, illgjarn og
meinfýsinn, þú verður að gera þitt til að hjálpa
honnríi. > ;
> J’ ‘‘ ‘ " *5 « I '• ' '' ' ’
Og Heddon fylgdist fagnandi með fréttunum
af bæjarstjórnarfundunum í Sleescale sem birt-
ust í Tynecastle blöðunum. Blöðin í Tynecastle
höföu uppgötvað Davíð og árásir hans og af-
hjúpanir rótgróinna hneykslismála voru mikill
fengur fyrir þau. Stundum birtu þau fregnir af
honum undír stórum fyrirsögnum: Óeirðir í
bæjarstjórnínni í Sleescale. Friðarspillirinn í
Sleescale Iætur til sín taka.
Heddon hló hrossahlátri að fréttunum um
hólrngöngur Davíðs. Hann Ieit á skrifara sinn
yfir blaðið og spurði:
„Sagðirðu þetita við þennan labbakút, Ðavíð?“
„Ekki nærri svona vél, Tom“.
„Ég hefðj viljað sjá fráman í Ramage, þegar
þú sagðir honuin að þetta grátbölváða sláturhús
hans væri ekki sæmandi til að slátra svínum í“.
Hógværð Ðavíðs og lítillæti féll Héddon vel í