Þjóðviljinn - 30.06.1951, Qupperneq 5

Laugardagur 30. júní 1951 — ÞJÓÐVILJINN — (5
BJÖRN
í smíðum
Það, sem ferðamaður rekur
fyrst augun í þegar hann kem-
ur til Neskaupstaðar, eru hálf-
byggð hús eða að minnsta kosti
ópússuð og að einhverju leyti
hálfköruð. Á stöku stað blasa
við honum nýreistir kjallarar,
þar sem f jölskyldur virðast búa,
en þar með er öll byggingin
bókfærð. Þessi sérstæði, norð-
firzki byggingarstíll á sér allt
aðrar rætur en fúnkisinn eða
gótikin, því að hér getur ein-
ungis að líta viðbrögð dugandi
manna við lánsfjárskorti, sem
heftir allt athafnalíf í landinu.
Þó er verið að ljúka við stór-
hýsi í þorpinu og ekkert til
þess sparað. Þetta er hvorki
sjúkrahús né rafstöðin nýja,
sem bæði eru meðal hinna ófull-
gerðu húsa, heldur kaupfélags-
húsið ,,Fram“. I þeirri byggingu
mun verða ein af viðhafnar-
mestu sölubúðum landsins og
margs konar aðrar bráðnauð-
synlegar vistarverur, sem verða
þorpsbúum sennilega notadrýgri
en hversdagsleg íbúðarhús. Að
minnsta kosti virðast kaupfé-
lagsmenn ekki eiga við mikla
lánsfjárörðugleika að stráða. 1
bænum eru nokkrar verzlanir
fyrir, þar á meðal kaupfélagið
„Pan“ eða Pöntunarfélag al-
þýðu, Neskaupstað.
40.000 kr. meðal-
tekjur
•
:Ég lagði le'tð mína á skrif-
stofu bæjarstjóra og hitti þar
Bjarna Þórðarson með firna-
mikinn doðrant fyrir framan
sig, rýnandi í langa talnadálka.
Talið barst brátt að afkomu
manna í bænum, þar eð ég sá,
að hann var að leggja síðustu
hönd á útsvarsskrána. Hann
telur, að afkoma bæjarbúa
megi teijast góð, þótt kaupgeta
hafi farið minnkandi. Árið 1950
námu nettótekjur bæjarbúa kr.
10.250,000.— samkv. skattskrá,
en eru nú 11 millj. kr. Þessi
tekjuaukning nær hvergi nærri
að vega á móti aukinni dýrtíð,
en atvinna hefur veriö- allör-
ugg og fólk haft talsverða kaup
getu. ÍHver einasti bæjarbúi
hefur haft um 8000 kr. í nettó-
tekjur s. 1. ár eða hver fimm
manna f jölskyida um 40.000 kr.
Tekjur manna eru furðu jafn-
ar, svo að sárafáir komast yfir
þetta meðaltal.
Atvinnuvegir
&
Bæjarfélagið er stærsti vinnu
veitandinn, og rekstur bæjar-
togaranna tveggja skapar flest-
um atvinnu. Þar er formaður
Bjarni Þórðarson, en fram-
kvæmdarsti. Lúðvik Jósefsson.
Samvinnufélag útgerðarmanna
rekur einnig stórt fiskiðjuver
undir forystu Lúðviks og Ár-
manns Eiríkssonar. Kaupfélag-
ið Fram. á einnig frystihús, svo
að allmikill fiskiðnaður er í
bænum. Þaðan eru gerðir út
níu 40-100 lesta bátar, alimargir
15—25 iesta og mikil og vax-
andi trinubátaútgerð. Þessi at-
Þ0RSTEINSS0N, sagnfræðingur:

Norðfjarðarlaug að vetri. Margra metra snjóhengjur grúfa
yfir sundmeyjimum.
vinnutæki gera betur en að
fullnægja þörfum bæjarbúa, svo
að allmargir utanbæja'rmenn
eru jafnan á bátunum. Iðnað-
armönnum hefur fjölgað á sáð-
ari árum aðallega í vélaiðnaði
og skipa- og húsasmiði. I bæn-
um er dráttarbraut, þar sem
hægt er að taka allt að 100
smálesta báta til viðgerðar. —
Þegar talið berst að hag út-
gerðarinnar, þyngist bæjarstjór-
inn á brúnina og telur hann
mjög slæman sökum aflabrests
og aukins tilkostnaðar vegna
gengisfallsins. Hann flýtir sér
þó að bæta við, að útlitið sé á
engan hátt mjög alvarlegt, því
að utgerðin hafi fengið aðstoð
með eftirgjöf skulda. Hagur
bænda er aftur á móti miklu
verri á Austurlandi. Harðindi
hafa leikið bændur mjög grátt
um allan Austfirðingafjórðung
í tvö undanfarin ár, svo að þar
hefði orðið stórkostlegur fjár-
fellir, hefðu þeir ekki fengið
aðstoð. Ef ofan á allt annað
hefðu bætzt hafísar, svo að
flutningar hefðu teppzt, væri
þar aumlegt uon að litast. Fann-
ir eru enn í túnum og gróður
allur með lélegasta móti. Fén-
aðarhöld munu þó vera all-
sæmileg.
Skilvíst bæjarfélag
•
Neskaupstaður er talinn eina
bæjarfélagið á landmu, sem
hefur staðið í skilum við trygg-
ingarstofnun ríkisins. Bæjar-
gjöldin greiðast þar þó illa eins
og annars staðar, og veldur þar
mestu löggjöf, sem bannar að
innheimta gjöld útgerðarfyrir-
tækja og útgerðarmanna. Vinnu
veitendur skulda þar langmest
af bæjargjöldunum, svo að Nes-
kaupstaður verður e. t. v. að
taka sér önnur bæjarfélög til
fyrirmyndar á næstunni og
hætta skilvísi sinni við trygg-
ingarnar. Þar fer um 6. til 7.
hluti útsvara til trygginganna,
en Bjarni taldi þó óhætt að
fullyrða að tryggingarnar hefðu
létt af bæjarfélaginu veruleg-
um útgjöldum til framfærslu-
mála. Alvarlegustu örðugleik-
ar bæjarfélagsins stafa af láns-
fjárskorti. Þar er sjúkrahúss-
bygging á döfinni, en miðar
seint áfram sökum fjárskorts,
en Norðfirðingar eru iila settir
að því leyti, að þeir hafa verið
nær læknislausir um langan
tíma, og ekkert sjúkrahús er
þar nærlendis. Þótt háskólinn
útskrifi marga lækna árlega, þá
fást engir þeirra til langframa
í afskekkt héruð, þótt tekjuhá
séu. Hér er um alvarlegt mál
að ræða og telja Norðfirðing-
ar; að. læknar muni einkum
setja fyrir sig erfið starfsskil-
yrði, og ætluðu að bæta úr þeim
með því að reisa vandað sjúkra-
hús, en skilningur stjórnar-
valdanna virðist lítill á því
máli. Þar hefur bryggjubygg-
ing einnig stöðvazt í miðjum
klíðum sökum lánsfjárskorts,
en af því stafa miklir örðug-
leikar á allri afgreiðslu við
höfnina. Rafstöð bæjarins er
ófullgerð af sömu orsökum og
þannig mætti lengi telja. Nú
er bæjarfélaginu ókleift að
leggja í nokkrar nýjar frám-
kvæmdir, og gengislækkimin
eyðilagði gjörsamlega rekstrar-
grundvöll rafstöðvarinnar, svo
að hún er rekin með miklum
tekjuhalla. En allt um það er
Neskaupstaður enn með blóm-
legustu bæjarfélögum landsins
og færir stöðugt út kvíarnar.
Bæjarstjórnarbað og
línudans
•
Norðfirðingar eru mjög hrifn-
ir af sundlauginni sinni, sem
var vígð 8. ágúst 1943. Bað-
gestafjöldi er nú rúmar 14 þús-
undir á ári, en íbúar bæjarins
eru um 1300 Reynt er að reka
sundlaugina allt árið, þó er
oft -örðugt um vik á veturna,
þegar stofnunina kæfir í fönn.
Gufubaðstofa er í sambandi við
laugina, opnuð í október 1948,
og á hún stöðugt auknum vin-
sældum að fagna. Fullorðna
fólkið telur liana mikla heilsu-
lind og bezta meðal við gigt og
alls konar kvillum. Hvert barn
frá 7 ára aldri fær að minnsta
kosti 30 stunda sundkennslu ár-
lega, en oft er t.ekið að kenna
5 ára börnum að svnda, og
tvær 6 ára telpur hafa synt
200 m. Heilsufar er almennt
gott í bænum, æskan hraust og
sólbökuð, eins og hún kæmi
sunnan frá Miðjarðarhafi. —
Þann 20. júní hafði nokkuð á
4. hundrað manns tekið þar
þátt í samnorrænu sundkeppn-
inni eða tæp 30% bæjarbúa.
Sundkennarinn, Stefán Þorlaifs-
son, hefur eldlegan áhuga á
starfi sínu og stendur við laug-
ina frá morgni til kvölds og
þjálfar mannskapinn. Suncl-
kapparnir hans eru ekki a'Uir
háir í loftinu. Þegar mig bar
þar að garði, var hann að
hjálpa einum snáðanum úr bux-
unum, því að meðhjálparir.n.
hún mamma, var hvergi nálæg.
Þessi ungi sundmaður kvaðct
vera briggja ára og geta synt
laugina á enda með kút. 1 Nes-
kaupstað er auðvitað margt af
ágætu sundfólki, en beztan orð-
stír hefur Erna Marteins-
dóttir getið sér. Hún er 15 ára,
og sttti nýtt Austurlandsmet í
50 m skriðsundi kvenna á sund-
móti í Norðfjarðariaug 17. júní
s. 1, Tími hennar var 37,6 sek.
Erna lærði að synda 9 ára, en
•keppti fyrst 17. júní 1949 (13
ára) og sló þá Austurlandsmet
og hefur síðan verið að bæta
það.
Þann 17. júní eru jafnan
fjölþætt íþróttakeppni í Nes-
kaupstað. Einna mesta eftirtekt
i ár vakti boðsundskepni milli
drengja og stúikna úr barna-
skólanum, þar voru yngstu
keppendurnir 7 ára, eggjaboð-
sund, einnig þreytt milli pilta
og stúlkna og uanu stúlkurnar
báðar þessar keppnir méð yfir-
burðum. Einnig var þreyttur
línudans, og skyldu menn ganga
eftir kaðli, sem strengdur hafði
verið yfir sundlaugina og þeim
heitið 200.00 kr. verðlaunum,
sem færi ekki út af línunni.
Svo óheppilega vildi til áð alíir
hrukku út af línunni, og var
ekki örgrannt um, að einstakl-
ingar drægju af þessu nokkrar
pólitískar ályktanir. Undanfarin
ár hefur höfuðskemmtun bæj-
arbúa 17. júní verið fólgin í
því að draga bæjarstjórn stað-
arins út í sundiaugina í reip-
togi, Sumir bæjarfulltrúamir
eru lítt syndir, svo að flestir
geta skilið þá óblöndnu ánægju
kjósendanna, þegar þeir sjá
bæjarfuiltrúana halda dauða-
haldi um kaðalspotta. Eg býst
við að fleiri bæjarbúar ættu
að taka sér Norðfirðinga til fyr-
irmyndar í þessum efnum, hvort
bæjarstjórnir þeirra hefðu ekki
gott af því að fara í bað.
Af öllu framansögðu munu
lesendur skiija, að sundlaug
Norðfirðinga er óyfirbyggð og
telja þeir henni það sérstaklega
til ágætis. Kringum hana er
hlaðið ágætt áhorfendasvæði,
svo að þar er einn höfuðsam-
komustaður bæjarbúa. — Þeir
stunda auðvitað fleiri íþróttir
en sund, og á skíðaíþróttin sér-
sta-klega auknum vinsældum að
fagna.
Það kemur greinilega fram í
ýmsu, að bæjarfélagið reynir*að
búa sem bezt að yngstu kyn-
slóðinni, enda eru börnin í
þorpinu mjög hraustleg. Þar
er rekið dagheimili, og mælist
það mjög vel fyrir meðal bæj-
arbúa. I þorpinu er dálítill
skrúðgarður, en áform eru uppi
um það, að stækka hann mjög
og fegra og var unnið af kappi
við alls konar endurbætur á
honum.
Ný trúarbrögð
•
Bæjarbúar eru óðum að snú-
ast til nýrrar og betri trúar á
gro’ður landsins. Þeir hafa auð-
vitað stofnað skógræktarfélag
og girt reit uppi í f jállshliðinni.
Framhald á 7. síðu.
Jlýr bæMingnt ia®ð iæ§a IsiaaEES stúáeafla-
fél. og svasi viS aiðl hiss áar.ska „Mogga1"
um lýéveldissfloÍRunma sjálfsíæðs islanas
tít er koiiiinn bæklingur er nefnlst „Ilafnarstúdentar
og hersetan“, geíinn út af stjóra Félags íslenzkra síúdenta
í Kaupmannahöín. Fl.vtur hann frainsiiguræðu formanns
stúdentafélagsins, Stefáns Iíarlssonar, er hann íluttíi á
fundinum 16. maí s.l. þegar félagið samþykkti hin skorin-
orðn og eiiidregnu mótmælí gegn hernámi íslands, er verst
hotnr farið fyrir brjóstjð á skrifíinnum Mbl. Er það gott
dæmi um heiða»íeika allra afturhaldsblaðanna, að ekkert
þeirra hefar þo.að að birta álykfun Hafnarstúdenta, né ann-
arra íslenakra stúdenta erlendis er gert hafa samskonar
samþykktir, en i þess stað flutt um þá níð og rógburð.
Auk ræðu Stefáns flytnr bæklinguriiin m. a. svar við
skrifum danska blaðsins „Berlingske Tidende“ (danskur
Moggi), er réðisí á stúdentana og fúr niðrandi orðnm um
lýðveldisstofnuniaa og sjálfstæði Islands.
Alíir sem vlija kynna sér afstöðu íslenzkra Ilafnar-
stúdenta íil hernáms fslands þurfa að lesa þeiinan bækl-
ing. Hann fæst í öllum bókaverzlunum bæjarins.
Þátttakendur I sundkeppninni 17. júní s.l. Erna Marteinsdóttir
er fimmta frá hægri.