Þjóðviljinn - 09.12.1951, Blaðsíða 5

Sunnudagur 9. desember 1951 — ÞJÓÐVILJINN — (5
•0*0*0»0*0*0*0#0*0«C*0*0*0*0«0»0*0*0*C*0*0«0*0*0«0«0*0*'
0»0#0«0«0*0»0»0»0«c»0»0«0»0»0«0«0«0»0«0«0«0#0e0«0«0«0«0i
'25
ss
S2
S2
S2
Valtýr á grænni treyju
Jón Björnsson hefur í nýj-
ustu skáldsögu sinni tekið sér
fyrir hendur að blása lífi í
forna morðsögu austan af Hér-
aði, lýsa því hverjir málavext-
ir hafi getað vrerið, hvernig
málsaðilar kunna að hafa verið
skapi farnir, hver sú öld var
sem myrti Valtý á Eyjólfsstöð-
um saklausan af hverjum glæp
nema lífi sínu. Að mörgu leyti
hefur honum tekizt verk sitt
vel.
Víkjum t. d. að aldarandan-
um. Það er óvíst að raunveru-
lega hafi bonum verið farið á
þann veg sem höfundur lýsir
honum. En það skiptir ekki
máli. Hér er ekki um sagnfræði
rit að ræða. Hitt skiptir máli
að eins og aldarandanum er
•lýst gat hann vart hlotið full-
nægju nema í ósköpum og
hamförum: morði. Þetta er ein-
mitt andrúmsloft manndrápsins.
Eða Jón sýslumaður Arngeirs-
son' — sem höfundur leggur
mesta lýsingarrækt við allra
sögupersóna sinna; eins og
vera ber, því hann er verkfæri
í vargshöndum aldarandans í
sögunni. Höfundi hefur stund-
um hætt til þess Qð mála eina
persónu sína hvíta, aðra svarta.
En Jón sýslumaður er flekk-
óttur; lamaður af andstæðum
aldar og eðlisfars, lostinn geig
og beyg í þreklítið hjarta sem
aldrei skyldi hafa slegið í valds
mannsbrjósti. Nafni hans, prest
urinn, er' einnig vel gerð per-
sóna; meðalmaður sem vex í
örðugleikum af því hann hefur
bakhiarl í ferskum skilningi
á Guði og Kristi, og heilbrigðri
samvizku. Það er sömuleiðis
kostur og einkenni á Jóni
Björnssyni að hann þarf ekki
að kreista sögur sínar upp úr
sér af „listrænum" skorti á
fmyndunarafli, heldur svellur
8aga. hans og flæðir frani af
fallar.ai þunga, felur þrungna
orku í magni sínu. Hann hefur
alltaf ærna sögu að segja, og
hún verður stundiim spennandi
og tvísýn. Það á við um Valtý
á grænni treyju.
En það eru líka gallar. Stíll-
inn er enn of rislítill. Málið er
sums staðar vanmáttugt. Það
nær heldur ekki neinni átt að
afkastamikill rithöfundur skuli
ekki vita að íslenzkan á ekkert
orð sem heitir vegsummerki.
En hún á prýðilegt orð sem
heitir verksummerki. Höfundur
fyllir mörg blöð bókar sinnar
hugleiðingum frá eigin brjósti.
þar sem hann miðar á samtíð
sína. Þessar hugleiðingar eru í
óhæfilega lausu sambandi við
söguna* sjálfa. Höfundi tekst
Kyolcg bók banda
„æskufólki“
Við varðeldinn, sögur sagð-
ar af Baden-Powell, nefnist ný
bók frá Setbergi. Það stendur
á kápusíðu að hún sé skemmti-
leg aflestrar og efni hennar sé
hollt börnum og unglingum.
Það er undarleg hollusta, furðu
leg skemmtan.
Þessar sögur fjalla sem sé
að langmestu leyti um dýra-
veiðar og manndráp. Ein frá-
sögn!n er t, d. af BjórarBill,
„veiðimanni í Norður-Ameríku"
Hann var á bjóraveiðum í Ind-
Framhald á 7. síðu.
ekki að koma viðhorfi sínu
nógu glögglega á framfæri í
sjálfum gangi sögunnar. Og
þessar íhuganir þyrftu að vera
mikiu skarplegar orðaðar. And-
kannaleg er þessi setning þar
sem ræðir um börn Péturs
sýslumanns á Ketilsstöðum:
„Eitt þeirra var Sigurður, sem
seinna varð sýslumaður og hið
fyrsta sjónleikaskáld á Islandi"..
Hvernig er hægt að blanda
svona saman skáldsögu.og sagn
fræði ? I þjóðsögunni segir að
hinn raunverulegi morðingi hafi
orðið uppvís er hann gekk
undir upphengdan framhand-
legg hins dómsmyrta, og féllu
blóðdropar úr honum í höfuð
morðingjans. Þetta atriði þjóð-
sögunnar tekur Jón Björnsson
óbreytt upp í sögu sína. En
þáð getur ekki staðizt í nú-
tímasögu sem rekur atburðina
eins og þeir gætu raunverulega
hafa gerzt. Eitt atriði enn skal
drepið á- Er hinn rétti morð-
ingi, Valtýr Heigason, játaði
glæp sinn löngu síðar kvaðst
hann hafa farið í græna treyju
til að koma gruninum á nafna
sinn, en Valtýr á Eyjólfsstöð-
um gekk stundum á grænni
treyju. En þar sem þeir þekkt-
ust mætavel, Valtýr bóndi og
hinn myrti, hafði þetta enga
þýðingu, nema morðinginn vissi
fyrirfram að fórnarlamb hans
gæti stunið þeim orðum upp
sem hann er látinn mæla, þegar
hann finnst — og þeim einum.
Það gat hann auðvitað ekki vit-
að. En höfundurinn segir
frá þeim orðum snemma í sögu
sinni, og sést siðan af undar-
legri glapsýn yfir það að þau
voru ekki mælt fyrr en eftir
að þeir atburðir gerðust sem
segir frá í játun morðingjans
í lokakaflanum. Skáld mega
ekki láta slíkar yfirsjónir henda
sig.
Þannig fylgja gallar kostun-
um. En í heild er samning ,þess
arar sögu ekki svo lítið þrek-
virki. Þjóðfélagslegu umhverfi,
aldaranda og sumum persónun-
um er lýst af innsýnni ná-
kvæmni. Það er meginkostur
verksins. Jón Björnsson er á
þroskabraut í skáldsagnagerð.
B. B.

Furðuvegir ferðalangs
Ungur maður rís á fætur og
býst til ferðar, af því hann
hefur engan frið í beinum sín-
um lengur — hvernig sem á því
stendur. Hann hefur ferðazt
um víða veröld, en nú á hann
eftir að sjá Timbúktú. Það er
borg i afrískri eyðimörk, svo
það er snjallast að hafa það
eins og fuglinn: svífa á vængj-
um. Þess vegna kaupir ungi
máðurinn flugvél í næstu búð,
tekur flugmann á leigu, og legg
ur af stað. Því hér ganga hlut-
irnir eins og í sögu. Þess vegna
skiptir fárveður í Atlasfjöllum
eða sandstormur á Sahara engu
máli, og það er lent heilu og
höldnu í Timbúktú. En úr því
maður er kominn af stað, þá
er eins gott að slá fleiri flug-
ur í högginu, og þess vegna
fer maður bara umhverfis
hnöttinn með viðkomu í París,
Konstantínópel, Bagdad, Teher-
an, Dehlí, Bangkok, Singapore,
Samboanga. Svo siglir maður
yfir Kyrrahafið, kemur ,að
landi í Kaliforníu, og skrifar
bók um för sína meðan maður
hefur einhverja eiru í sér.
Þessi för hefur verið farin,
þessi bók skrifuð. Ferðalangur-
inn hét Richard Halliburton,
og bókin nefnist í nýrri ísl.
þýðingu Furðuvegir ferðalangs.
Þýðandi er Hersteinn Pálsson,
útgefandi Setberg.
Einn er höfuðsannleikur um
þessa bók a hún er skrifuð af
rithöfundi. Þótt hann sé ekki
djúpgáfaður á aimennan mæli-
kvarða, fremur en margir aðr-
ir menn með listamannsglóð, þá
tr hann heldur aldrei veru-
lega grunnfær — ekki heldur
þó hann sé yfirkominn af lífs-
lögnuði og hafi miklar mætur
á þarflausum ævintýrum. Mann
úð hans er furðulega vakandi,
og þó að stórir atburðir ger-
izt á hverjum klukkutíma, þá
hefur hann tima til að helga
átlum fugli heilan kafla í bók
sinni. Annan kafla skrifar hann
um Gulbeyaz, arabísku stúlk-
una sem liann lagði ást við í
Fez, þótt hún kynni enga á
móti. Niðurlag þess kafla er
vitnisburður um snjallan rit-
höfund. Hann kann að lýsa
rnönnum í fáum orðum, hann
skýrgreinir rösklega í andyrð-
um, og er aldrei auvirðilegur.
Þó hann unni fjöllum og stór-
ylðrum og hættum, heldur hann
alltaf öðru auganu á mannlíf-
inu, og hann er ekki merktur
neinni plágu. Þetta er ein bezca
ferðabók sem ég hef lesið. Ot-
gerð hennar á íslenzku er eft-
ir því.------
Svo fór maður i aðra för
þegar ró hjartans var úti. En
það átti ekki fyrir manni að
iiggja að koma aftur. B. B.
Ntta eru jólabækurnari
Öldin okkar. í
Síðari hluti þessa einstæða ritverks fjallar um viðburði >
áranna 1931—-’51. Hann er nákvæmlega eins úr garði •
gerður og fyrri hlutinn, en lítið eitt stærri. Þessi nýstár- *
lega samííðarsaga ætti að vera til á hverju íslenzku *
heimili. — Kr. 155,00 ib., 130,00 ób.
Aldarfar og örnefni.
Sögulegur fróðleikur og örnefnasafn úr Önundarfirði. •
Merk bók og fróðleg. Upplag aðeins 400 eintök. — Kr. jj
67,00 ib., 50,00 ób. i
•
Yngvildur fögurkinn.
Söguleg skáldsaga eftir Sigurjón Jónsson. Efnið er sótt !
í Svarfdælu. — Kr. 60,00 ib., 48,00 ób. |
Brúðkaupsferð til Paradí,sar. *
Mjög skemmtileg og geðþekk bók eftir Thor Heyerdahl, ]
höf. bókarinnar Á Kon-Tiki yfir Kyrrahaf. — í þessari •
nýju bók segir frá brúðkaupsferð þeirra hjóna til Suð- •
urhafseyja og ársdvöi þeirra þar. Þau höguðu lífi sínu !
að hætti innborinna manna og rötuðu í mörg ævintýri.
— Kr. 58,00 ib.
«
c
Á Kon-Tiki yfir Kyrrahaf.
Örfáum eintökum af þessari eftirsóttu bók verður skipt
milli bóksala um líkt leyti og hin nýja bók Heyerdahls
kemur út. Þetta er óvenjuleg bók um óvenjulegt afrek,
sem vakið hefur alheimsathygli. — Kr. 65.00 ib.
Þegar lijartað ræður.
Ný, heillandi skáldsaga eftir Slaughter, höf. bókarinnar
Líf í læknishendi. — Kr. 70.00 ib., 48.00 ób.
Frúin á Gammsstöðum.
Hádramatísk, áhrifamikil og spennandi skáldsaga eftir
John Knittel, víðkunnan svissneskan rithöfund. — Kr.
72.00 ib., 50.00 ób.
Hertogaynjan.
Spennandi skáldsaga um ástir og baktjaldamakk eftir
Kosamond Marshall, höfund „Kittýar". Kr. 58.00 ib.,
39. ób.
Brúðarleit.
Viðburðarík, spennandi og ævintýrarík skáldsaga, líkt
og Sigurvegarinn frá Kastilíu og Bragðarefur. — Kr.
72.00 ib., 50.00 ób.
Sæluvika.
Smásögur eftir Indriða G. Þorsteinsson, sem hlutskarp-
astur varð í verðlaunasamkeppni Samvinnunnar s. 1. vor.
— Kr. 40.00 ib., 30.00 ób.
Kennslubók í skák.
Mjög góður leiðarvísir um skák eftir Emanuei Lasker
fyrrv. heimsmeistara í skák og kunnan rithöfund um
þessi fræði. — Kr. 28.00 ib.
Ung og saklaus.
Skemmtileg og spennandi ástarsaga, ein af Gulu skáld-
sögunum. — Kr. 39.00 ib., 26.00 ób.
%
AuklB orSaforSann IV.
Gefnar eru fjórar merkingar á hverju orði og er ein
rétt en þrjár rangar. Hver er sú rétta?
jór: A) konungur, B) hreindýr, C) hestur, D) reykur.
friðill: A) friðsamur maður, B) elskliugi, C) ást, D)
lauslæti.
blak: A) ósvífni, B) ósannindi, C) hrekkur, D) högg.
tejtur: A) glaður, B) heitur, C) ölvaður, D) ódæll.
horskur: A) vitur, B) heimskur, C) ósvífinn, D) upp-
stökkur.
fnykur: A) deila, B) ólykt, C) hnykkur, D) kuldi.
svanni: A) karlmaður, B) svanur, C) hvítur hestur,
D) kona.
skjatti: A) drengsnáði, B) poki, C) ól, D) snærisspotti!
rýgur: A) deila, ÍB) verkur, C) kuldi, D) skessa.
baðmur: A) tré, B) jarðvegur, C) baðker, D) baðlyf.
Ráðningar í þriðjudagsblaðinu.
Í2

•o
2S
.*
1
2S
2*
1
ss
2;
§2
?2
•c
o«
•o
2S
,o«
•o
25
25
o«
•O
•o
25
25
-om
•o
TO*
•O
25
52
•o
O*
•O
25
25
52
25
Handa börnum og unalingum:
Anna í Grænuhlíð.
Ný útgáfa á þessari afar vinsælu telpnasögu, líklega vin-
sælasta bók sinnar tegundar, sem þýdd hefur verið á
íslenzku. — Kr. 36.00 ib.
Lífið kallar.
Mjög góð saga handa telpum og unglingsstúlkum, prýdd
myndum. — Kr. 25.00.
Ævintýrahöllin.
Ákaflega spennandi og skemmtileg saga handa börnum
— drengjum jafnt sem telpum. Segir frá sömu sögu-
hetjum og í Ævintýraeyjunnni, sem kom út fyrir síðustu
jól. — Kr. 38.00 ib.
Reykjavíkurbörn.
Endurminningar úr Austurbæjarskólanum í Reykjavík
eftir Gunnar M. Magnúss. Hér er sagt frá börnunum
sjálfum og þeim heimi, sem þau skilja bezt. — Kr. 28 ib.
Músin Peres
Falleg bók með mörgum litmyndum handa litlu börn-
unum. — Kr. 17.00 ib.
Músaferðin.
Ný útgáfa af þessari fallegu og skemmtilegu bók, sem
litlu bömunum virðist þykja vænst um allra bóka. —
Iír. 9.00 ób.
Goggur glænefur.
Skemmtileg saga með fjölda mynda um uppáhaldsvin
litlu barnanna. — Kr. 10.00 cb.
Sagan af honum Sólstaf.
Falleg saga, prýdd fjölda fagurra litmynda, ein fegursta
barnabók, sem hér hefur verið prentuð. — Kr. 15.00 ib.
Framantaldar bækur fást lijá bóksölum um land
allt og beint frá útgefendum.
DRAUPNISÚTGÁFAH - ÍÐTOMRÍJTGÁFAN
Pósthólf 561 — Reykjavík — Sími 2923
•o
o«
25
25
om
•25
•S
52
•O
o»
52
25
25
5.
•O
I
i 'tl
mo
om
r.
25
25
25
• rt
%
52
25
25
cí52525252525252?2S2S2S252S2S2S2S252S2S2S25252?2S2S2S252525252S25252?2S2?252S2S2Sí52S2S252S2S2S2S