Þjóðviljinn - 12.12.1951, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 12. desember 1951 — ÞJÖÐVILJINN — (5
Halldór Kilian Laxness:
Þoð sem okkur nútímamöiuium er nczuösynlegt öllu
öðru fremur er «ð gera stríð éhugsandi
Góðir áheyrendur; kæru nor-
rænu vinir: Ég vildi mega.látaí
ljósi ánægju mína sem íslend-
ingur yfir því að vera hér
staddur og hafa mátt eiga þátt
í boðun norræns fundar til að
ræða mál sem er slík lífsnauð-
syn nú á tímum: baráttuna
gegn stríðsæsingum og stríðs-
undirbúningi, sköpun norrænna
þjóðlegra siðgæðisvarna gegn
því stríðsæði sem erlend öfl
þyrla upp og nú steypist í
holskeflum inn yfir landamæri
okkar. Ég vildi einnig leyfa
mér að minna á að ég kem
frá norrænu landi sem hefur
hlotið þann heiður, auk inn-
fluttra stríðsæsinga, að fá inn-
flutt herlið, og þetta herlið er
nú að byggja risavaxin her-
virki til að imdirbúa hemað-
araðgerðir, er beina á frá frið-
sömu ættlandi mínu gegn lönd-
um og þjóðum sem óhugsandi
er áð íslendingi gæti nokkurn
tíma dottið í hug að fjand-
skapast við. Þessi stofnun er-
lendra herstöðva á Islandi er
í sjálfri sér árásaraðgerð gegn
íslenzku þjóðinni; og þegar
bent er á að íslenzkir stjóm-
málamenn og meirihluti Al-
þingis hafa samþykkt þetta er-
lenda hernám, má bæta því við,
að hernaðarbandalag, og það á
friðartímum, milli fámennustu
og friðsömustu þjóðar heims
— algjörlega vopnlausrar þjóð-
ar, þjóðar sem hvergi á hnett-
inum á sér óvini — og mesta
herveldis veraldar á hinu leit-
inu, er ekki og getur ekki orðið
annað en ónáttúrleg athöfn,
skynsemdarlaust atferli, fjar-
stæða. Hér er ekki heldur um
annað að ræða en skipun póli-
tísks ofbeldis. Hernámið er
engu fremur en önnur fyrir-
brigði pólitísks ofbeldis neinn
grundvöllur skynsamlegra rök-
ræðna þar sem tíndar séu til
hárfínar röksemdir 'með og
móti; hins vegar er það stað-
reynd, og skelfilegar afleiðing-
ar þessarar staðreyndar sem
fram undan geta verið, eru deg-
inum ljósari.
Og einmitt við þessum skelfi-
legu afieiðingum, sem allur
stríðsundirbúningur hlýtur að
öllu sjálfráðu að hafa í för með
sér, viljurn við revna að finna
ráð á þessum fundi, ráð sem
geti bægt þeim frá og komið
í veg fyrir þær.
Á síðustu öldum hafa vís-
indin unnið mikil afrek í bar-
áttunni við aliskonar mein og
þrengingar, sem hafa þjakað
mannkyninu frá upphafi alda,
eins og hinar ægilegu drepsótt-
ir er hrjáðu þjóðir fyrri tíma
og lögðu lönd í eyði. En ein
er sú landplága sem geisað
hefur í heiminum öldum saman
og kostað meiri fórnir í manns-
lífum og mannlegri hamingju
en allar drepsóttir heims sam-
anlagðar, svo að andspænis
henni blikna allar aðrar land-
plágur og ógnir og virðast
einskis verðah: og þessi land-
plága umfrani allar aðrar er
tilvist stríðsóðra valdhafa í
mannlegu félagi, eins og þeir
rikja og rázka hér og þar í
heiminum. Þessir ofvöxnu
slagsmálahundar eru einmitt
hættulegir vegna þess, að þeir
hafa alltaf kunnað að afla sér
náuðsynlegra tækja, engu síð-
ur en nauðsynlegrar áróðurs-
vélar, til þess að geta tekið til
við eftirlætísiðju sína með góð-
um árángri: múgmorð og eyð-
ingu menningár\Terðmæta. Að
til getur orðið á þessarí öld
okkar, sem unnið hefur svo
mikla sigra í baráttunni við
banvæna gerlasjúkdóma, fyrir
brigði eins og Hitler, eða, eins
og á þessum allra síðustu tím-
um, dýrkendur atómsprengj-
unnar, mannlegar verur, sem í
heyranda hljóði, í útvarpi og
heimsblööum, velta fyrir sér
ráðagerðum um að gjöreyða
miklum hluta af íbúum jarðar,
og romsa hispurslaust upp úr
sér nöfnum stórborga sem þeir
ætla sér að atómsprengja ef á
þarf að halda, — þetta sýnir
vissulega, að í atriði sem skipt-
ir öllu máli fyrir varðveizlu
mannkynsins erum við ekki

T#»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»^
NORRÆN friðarráðstefna var haldin í Stokkhólmi frá
30. nóvember til 2. desember og sóttu liana á sjöunda
hundrað fuiltrúa frá lslandi, Danmörku, Finnlandi,
Noregl og Svíþjóð. Að kvöldi fyrsta ráðstefnudagsins
var haldinn opinber fundur, þar sem fulltrúar gest-
anna fluttu ræður, Halidór Kiljan Laxness frá lslandi,
sósíaidemokrataþingmaðurinn Jaeob Friis frá Noregi,
séra Uffe Hansen frá Danmörku og Errki Saloma,
ritstjóri frá Finnlandi. — Ræða Halldórs birtist hér.
komnir lengra en á dögum
Djengis khans og Tamerláns.
Það sem okkur nútímamönnum
er nauðsyn öllu öðru fremur
er áð gera stríð óhugsandi. Við
verðum að finna ráð og leiðir
til þess að einangra þá vald-
hafa sem í stað lausnar vanda-
mála vilja grípa til múgslátr-
unar á mönnum. Meðan tími er
til verðum við að taka upp
baráttu gegn þvaðri stríðsæs-
ingamannanna um að stríð sé
óhjákvæmilegt, verðum að leit-
ast við að útrýma því vonleysi
í baráttunni gegn ófriði sem
blöðin reyna að troða í fólk-
ið; við verðum að reyna að
steypa undan þeirri viðleitni ó-
friðarseggjanna að koma glæpa-
orði á friðarbaráttuna, tilraun-
um þeirra að gera orðin ,,frið-
ur á jörðu“ að fúkyrði. Én eitt
skulum við læra af stríðsæs-
ingamönnum, og það er, aldreí
að þreytast eða gefast upp í
baráttu okkar fyrir friði, eins
og þeir verða aldrei þreyttir
og brjóta alltaf upp á einhverju
nýju til þess að koma stríði
af stað; við verðum að vera
viðbúnir á hverjum degi að
andmæla og hrekja daglegar
kenningar stríðsblaðanna um
að við, venjulegt fólk, „getum
ekkert við það ráðið“, að ekk-
ert tillit sé til okkar tekið, og
að valdamennimir eigi að ráða
lífi okkar; og við megum aldrei
láta bugast í sjálfsuppgjöf ör-
lagatrúar af hrifningu striðs-
biaðánna og vegsömun á mikl-
um stjórnmálamönnum og öðr-
um valdhöfum, sem ráða yfir
svo mikilli stálframleiðslu og
svo mörgum atómsprengjum að
öll vandamál heimsins eru
bráðlega leyst í eitt skipti fyrir
Öll.
Okkur hér á Norðurlöndum
skiptir það öllu máli að
láta ekki stríðsæsingamennina
breyta okkur í bofsandi smá-
rakka, sem eita viljalausir hina
þjótandi úlfa: þó að aðrir æpi,
'nvers vegna ættum við að
þurfa að æpa? Að láta aldrei
leiðast til þess áð viðurkenna
stríð, en játa í orði og verki þá
siðgæðisreglu sem hafnar morði
og margfeldi af morði til úr-
'ausnar á nokkrum sköpuðum
hlut. Með engum hætti megum
við hér á Norðurlöndum láta
draga okkur inn í tilgangslaus
múgmorð á þjóðum Evrópu og
Asíu, sem við eigum ekki að
neinu leyti sökótt við, og með
þvi, ef ég mætti orða það þann-
ig, bíða ósigur fyrirfram á víg-
velli siðgæðisins.
Við erum saman komin hér
í dag til þess að vinna að
eflingu norrænnar þjóðareining-
ar gegn spámönnum stríðsins,
gegn þremur vitringum atórn-
sprengjunnar, gegn tólf postul-
um múgeyðingarinnar. Ég óska
þessu göfuga starfi allrar gæfu
og gengis.
Jakob Benediktsson þjddi.
Sœluvika og Brúðkaupsferð
Sæluvika nefnist smásagnasafn
eftir Indriða Þorsteinssón. Er það
fyrsta bók höfundarins, sem er
kornungur maður er vakti fyrst
á sér athygli í vor er hann vann
1. verðlaun í smásagnakeppni
Samvinnunnar. 1 Sæluviku eru tíu
sögur er svo heita: Sæluvika,
Blástör (verðlaunasagan), Sel-
holla Skeið af silfri gjörð, Vígslu-
hátíðin, Við fótstall forsetans,
Dalurinn, Salt í kvikunni, Kona
skósmiðsins, og Rusl. Allar sög-
urnar, að einni undantekinni, eru
skrifaðar á þessu ári. Sæluvika er
150 bls. á lengd, útgefandi er
Forlagið Iðunn. Ritdómur birtist
væntanlega áður langt um iíður.
Brúðkaupsíerö til Paradísar er
ferðabók eftir Thor Heyerdahl,
höfund bókarinnar Á Kon.Tiki
yfir Kyrrahaf, sem kom út á
íslenzku í fyrra og varð afar
vinsæl, að verðleikum. Þessi bók,
þótt yngri sé og nýrri greinir
frá atburðum er gerðust nokkr-
um árum fyrr en siglingin á Kon-
Tiki, sem sé brúðkaupsferð þeirra
hjóna til Suðurhafseyja. Dvö'.d-
ust þau þar eitt ár, fjarri allri
„siðmenningu", en heiti bókarinn-
ar virðist gefa til kynna að ekki
hafi stórar plágur gengið yfir
líf ungu hjónanna. Bókin er úm
200 bls. á lengd, útgefandi er
Draupnisútgáfan. Ef Heyerdahl
er sjálfum sér likur mun vera ó-
hætt að mæla með bók hans.
Önnur bók frá Forlaginu Iðunni
er Reykiavíkurbörn, sannar frá-
sagrnir frá árunum 1930—’47, eft-
ir Gunnar M. Magnúss. Bókin er
150 bls., og snoturlega útgefin.
Hennar verður nánar getið síðar
þegar tími vinnst til.
'•0*C*0*G#0*0#0«0*C*ö«ö#'
é3
.*
*0f0«0«0*''«:>#0f0«0#0*0*c*0»0»0#c«0#0«0#0«0f0#0#c#0f0f0*0*c»c#0f0*0«0*0fef0f0f0<*0fcfc •OfQfOfQfOfOfQéQfOfOfOfOfQ* « • -♦ OfO*')*0«ð#0fC00*0«0*O#0f
iöéóéöéö«oa3#o# „• o#c •o#c»c*c#c*\. •c#o*c«G*o»o*o*o*o*oéc>éo*o«o#o«c*o*o*o«o*o#o*o«o*o*o**.*o*o*t>« 5éoé0io*0é0éoéo#0«o«o*oéoé0«o*3*0é< ot •«.. c. •«. >•. >*o«o«oév:*o«o»(
8S
.*
„Höfuðskáld og spámaður nýrrar kynslóðar í lancii sínu
— segir skáldið TÓMAS GUÐMUNDSS0N í íormálsorðum að ljóðum
66
AFSTEIH
Hannes Hafstein var ekki aöeins giæsilegur forvígis-
maöur þeirrar endurreisnar, sem ljóð hans boðuöu, held-
ur einnig bsinlínis eitt af höfuðskáldum íslands.
Hannes Hafstein var mikið karlmenni og átti þá
bjartsýni, sem einkennir fremur öðru mörg mikilmenni.
Ljóð hans eiga því sannarlega erindi til þjóðar hans nú,
ekki síður en þegar þau birtust fyrst.
íslenzkt æskufólk ætti að leggja sér Ijóð Hannesar á
hjarta. — Ljóö Hannesar er sjötta ljóðabók forlagsins
eftir klassiska meistara okkar. Áöur eru komin Ijóð Jón-
asar Hallgrímssonar, Þorsteins Erlingssonar, Páls Ól-
afssonar, Stefáns frá Hvítadal, Ólafar frá Hlöðum og
Jakobs Thorarensen.
AÐ ALUTSOLU STAÐIR
HELGAFELL
I
o«
• o
•c
S
1
•*

•I Veghúsastíg 7, Laugavegi 100, Laugavegi 38, Njálsgötu
% 64, GarÖ’astræti 17, Bækur og ritföng, Austurstræti 1 »j
;! og Laugavegi 39. *j
|j ;•
Í ................... .................................. - .. í
S£Æ£^^^SRáSS^2»S^283«S8£^SÍ^2R2«a«SSS82SSSS^^^>S«2(5£SSS22SÍ5SS2íS^,SSS3^S2£SSS2S28S?S'SSS£S2S2!^S2s£íS^'8iS3S^S2SSSáSSS2S8SSSSS3S2SiSS»SgSi?-;?.ÍSá^SiSSS^SS£SSSiSSS2S2S22SSS82S£S2SSS