Þjóðviljinn - 15.12.1951, Síða 3

Laugardagur 15. desember 1951 — ÞJÓÐVILJINN — (3

Vikið að Frelsisálfunm
Nú er Ófeigur okkar grallari
dauður, og Siggi Gudduson orðinn
Mr. Washington Lincoln, 1 Lucky
Pot Road Chicafío. Eilífðarvél
grallarans var brotin sundur fyrir
honum, og bar hann ekki sitt
barr upp frá því. En Siggi datt
í iukkupottinn, eins og segir í
heimilisfangi hans, og gat eftir
það aðeins orðið eitt: mikill mað-
ur. En nú eru menn um allt Is-
land að spyrja hvað Jóhannes
úr Kötlum sé eiginlega að fara
með sögu sinni. Er þá ekki nóg
að segja sögu þessa manns, þessa
fólks, hvernig það flýr harðindin
og hörmungina í landinu siglir
eins og sérstakt þjóðfélag yfir
meginhaf, og hlýtur sín örlög í
nýju landi? Og þegar aðalpersón-
an deyr og allri sögu lýkur, erum
við þá ekki komin að markmiði
verksins? Lýkur ekki lífi manns
í dauðanum og er það ekki til-
gangur út af fyrir sig að segja
sögu vora þangað til?
En hér stendur nú samt hníf-
urinn í kúnni, svo við höldum
orðaiagi Snorrasonar. Það er ekk-
ert vafamál að fyrir Jóhannesi
úr Kötlum vakir stærri saga en
sú er hann segir berum orðum á
blöðum bókar sinnar. Og þó
margt í henni bögglist enn fyrir
brjósti undirritaðs, þá hættir hann
á að gefa nokkrar ábendingar
um hana.
Atburðir síðustu ára í skiptum
Islands og Ameríku hafa eflt höf-
undinn til söguritunar sinnar. Sú
var tíðin að Islendingar fluttu
þúsundum saman til Vesturheims,
og var þar fundið inngangsorð
þessarar sögu. Amerískt þjóðfélag
er í grundvallaratriðum hið sama
nú og þá, herrar þess ailir af
sömu ætt. Þannig má lesa úr
hinni fornu örlagasögu Ófeigs

Nýtt fjölbreytt heftl af Tíma-
ritl Máls og mennmgar
Næsta félagsbókin verður Þrællinn eftir Hans Kirk
Út er komið þriðja hefti af tímariti Máls og menningar á ]>essu
ári. I því er frá því skýrt að næsta féJagsbókin verði Þræilinn,
skáldsaga eftir Hans Kirk, og komi hún út eftir áramót. Þá undir-
býr Mái og menning nú útgáfu á Ljóðmæium Sveinbjarnar Egiisson-
ar, skáldsögunni Clarkton eftir bandariska höfundinn Hovrard Fast,
þriðja bindi af mannkynssögunni og nýju bindi af endurminningum
Eyjóifs Guðmundssonar á Hvoli.
Uglar og
páfagaukar
ný bok eítir Gísla J.
Astþórsson biððamann
Ugtur or páfagaukar nefnist
nýtt smásagnasafn eftir Gísla
J. Ástþórsson blaðamann.
I bókinni eru þessar fimmtán
smásögur: Þegar Fúfus V.
Jónsson stjórnmálamaður byrj-
aði að segja sannleikann;
Stúlkan, sem átti ekki fyrir
mat; Litið um öxl (án þess
að snúa sig úr hálsliðnum);
Kaup á hverri viku; E’sku
mamma; Brúnn allt árið; Ugl-
ur og páfagaukar; Bónusinn;
Ákaflega fríð og ákaflega dá-
samleg; „Kapp er bezt með
forsjá“; Barn fyrir borð; Sér
grefur gröf . .. .; Pínulítið
skrítinn; Ég sé hvað þér eig-
ið við; Jónmundur Ferdinands-
son og Djöfullinn.
Gísli er kunnur sem blaða-
ipaður og hafa áður birzt eftir
hann smásögur, en betta er
fyrsta bók hans. — Utgefandi
er He’írafe]'.
ESNN Á BÁTI,
Prentsmiðja Austur’ands hef-
ur nýlega gefið út ferðasögu er
nefnist Einn á báti umhverfis
hnöttinn. Höfundur heitir Jos-
hua Slocum, en Hersteinn Páls-
son íslenzkaði. Bókin er 243
bJs., prýdd nokkrum teikning-
um. Lætur að líkum að höf.
hafi lent bæði í svaðilförum og
ævmtýrum á þvílíku ferðalagi.
önnur bók frá sama forlagi
nefnist Lífsgleði njóttu, hand-
bók um varnir við áhvggjum,
eft.ir Dale Carnegie. Hún er
240 bls. að stær'ð, þýðandi Jó-
hannes Lárusson. Vér væntum
þess að hér sé mikil vizka á
ferðinni.
Áf efni tímaritsins má nefna:
Guðmundur Böðvarsson ritar um
Magnús Ásgeirsson fimmtugan,
Matthías Jónasson um móðurmáls-
nám, Gísli Ásmundsson um Ber-
línarmótið, Björn Bjarnason um
Alþjóðasamband verkalýðsfélag-
anna friðinn, Ilja. Ehrenburp
um rithöfundinn og lifið og Sverr-
ir Kristjánsson skrifar Annál er-
lendra tiðinda.
Þá er i ritinu stórkvæðið Skóg-
arhöggsmaðurinn vakni eftir Pa-
bló Nerúda or ennfremur kvæði
eftir Guðmund Böðvarsson, Hann-
es Pétursson, Sigurð Þórarinsson,
Gest Guðfinnsson og Hjört Krist-
mundsson.
Smásögur eru í heftinu eftir
C'uðmund Danielsson og Agnar
Þórðarson. Þá eru allmargir rit-
dómar, ritstjórnaxgreinar; grein-
ar um umboðsmenn Máls og
menningar o. fl.
grallara lýsingu á þeim drottnum
sem við eigum nú í höggi við,
enda er engin forneskja yfir tíð-
arblæ þessarar sögu. Saga sigling-
arinnar miklu er ljós mynd af
Iflyrsta árekstri Islendinga við
ameríska auðvaldið, og gefur
bendingu um eðli verstu fjand-
manna okkar í dag. Hún er
þannig svar við ákalli samtímans,
risin af sögulegum grunni, undir
nútíðarþaki.
Frelsisálfuna ber þannig að
skilja táknrænni skilningu að
nokkru leyti, eða öllu heldur: hún
minnir okkur á. Siggi Gudduson
er tekinn í fóstur af ríkisfólki
sem ætlar að kosta hann til
manns. Verkinu lýkur er hann af-
neitar ætt sinni og föður og tekur
upp nýtt nafn á Lukkupottsvegi
1. Þetta hefur stúndum komið
fyrir í lífi einstaklings, en heyr-
ir undantekningum. Og af því
undantekning í l:fi getur sjaldan
orðið lögmál í þók, svo vel fari,
þá yrði þessi tilburður heldur
vandræðalegur skáldskapur — ef
hann benti ekki út fyrir sjálfan
sig. Hann minnir okkur á nýleg
fyrirbæri i íslenzkri pólitík. og
er smækkuð mynd af þeim. Hann
leiðir huga vorn að marshallhjálp-
inni og þeim stjórnargæðingum
vorum sem hlotið hafa andlegan
ríkisborgararétt í Bandaríkjunum.
Það er hægt að taka heila þjóð
í fóstur. En hver mundu fóstur-
launin þegar gjalddaginn rennur
upp? — Siggi er viðvörun.
En auðvitað er Frelsisálfan eng-
in vélræn symbólík. Persónur
hennar eru ekki eingöngu tákn
eða hvislarar í pólitískum sjón-
leik. Ófeigur grallari er of sér-
leg persóna og einstök til að vera
heppilegur þjóðfulltrúi, enda dug-
ar honum Iöngum að koma til
dyranna eins og hann er klæddur.
Verund hans víkkar éinkum af
þeim atburðum sem koma niður
á honum eða vandamönnum hans.
Á sama hátt er morðið á Isak
Abraham táknrænt i dólsku sinni
þótt svertinginn sjálfur sé aðeins
hugsaður sem einstaklingur, með
höfuðið og hjartað á nákvæmlega
réttum stað. Eins er þessu farið
um aðrar persónur Frelsisálfunn-
ar: hvort sem þær þjóna einungis
sínu eigin lífi í sögunni eða lúta
einnig dýpri rökum, þá eru þær
alltaf klæddar holdi og blóði,
segja alltaf jafnframt persónu-
legan sannleik.
Þessar línnr eru hripaðar af
skyndingu í önnum. Úr þvi sagan
er á dagskrá mcð þjóðinni og
menn leita eftir skilningi á tor-
ræðum hennar, þá vildi ég aðeins
gefa hógværar vísbendingar um
hann eftir bví sem hann hefur
vitrazt mér. Það er bjargföst
ákvörðun mín að lesa nú innan
tiðar þetta verk í heiid og reyna
síðan, við fyrsta tækifæri, að lýsa
þeim niðurstöðum hér í blaðinu,
Þá verður drepið á listina i verk-
inu; hina takmarkalausu skop-
visi sem gerir þessa harmsögu
Framhaid á 6. siðu.
H
Nýtt listaverk í íslenzkum bókmenntam
Vorköld jörð
E F T I R
Ólaf Jóh. Sigurðsson
Ólafur Jóh. Sigurðsson
hóf flestum íslenzkum rit-
höfundum yngri að skrifa
bækur. Hann var aðeins
fimmtán ára þegar fyrsta
bók hans, sagan Við Álfta-
vatn kom út. Síðan eru lið-
in 17 ár, og Vorlcöld jörð
er 10 bók hans. Höfundur-
inn er þannig aðeins 32ja
ára og hafa fáir íslending-
ar á hans aldri lokið jafn-
miklu ritverki. En þar að
auki hefur Ólafur Jóhonn
fengið orð á sig fyrir mjög
óvenjulega vandvirkni,
bæði um stíl og efnismeð-
ferð, og fáir rita jafn
hreina og góða íslenzku.
VORKÖLD JÖRÐ er nýr bókmenntasigur
þessa unga höfundar.
Hún er hetjnsaga úr islenzkn þjóðlifi, og söguhetjan er ;
íslenzk sveitakona, sem lesendum verðnr ógleymanleg. ;
Sagan er svo vel rituð, að hún er óumdeilanlegt listaverk. ]
VORKÖLD JÖRÐ er hátt á fjórða hundrað síður, en
mjög ódýr, kostar aðeins 65 kr. heft og 85 kr. innbundin.
Bókaútgáfan HEIMSKBINGLA.
rí-H-H-H-H-H-H-H-i-H-H-l-H-4-I-l-l-l-l-l-l-H-l-H-H-I-H-H-H-H'
Tilky nning
frá MemitamálaráSi íslands
í byrjun febrúarmánaðar n. k. mun Mennta-
málaráð úthluta nokkrum ókeypis förum með
skipum Eimskipafélags íslands til fólks, sem ætlar
milli íslands og útlanda á fyrra helmingi næsta
árs. — Eyðublöö fyrir umsóknir um förin fást í
skrifstofu ráðsins.
Ekki verður hægt aö veita ókeypis för því náms-
fólki, sem kemur heim í leyfi. — Ókeypis för til
hópferða verða heldur ekki veitt.
NÝ BÓK EFTIK HENDRIK OTTÓSSON
og vopnagnyr
Karðsporar
Bókaútgáfa Pálina H. Jónssonax á Akureyri hefur -efið út nýja
bók eftlr Hendrik Ottósson. Er þaíi fjórða bók höfundar, á jafn-
mörgum árum. Nefnist hún Vepramót o? vopna-nýr, minnino;aþxttir,
og er að nokkru ieyti íramhald af fyrstu bók hans, Frá Hlíðarhús-
um til Bjarmalands, er út kom árið 1948.
I hinni iiýju bók Kendriks eru
m. a. eftirgreindir kaflar:
Inngangur, „Lögfin í pildi", Sam-
bandsþing 1922, Samfylking, Félag
ungra kommúnista, Hættulegur
leikur, Kolagarðsbardaginn, 1.
maí, Sambandsþing 1924, Rauði
fáninn, Viðsjár aukast Skilnað-
ur, Viðskipti við, Rússland, Sam-
bandsþing 1926, Eyjaþáttur, Eg
fell i hendur reyfurum, Danmerk-
urferð, Málakennsla, In memoriam,
Vopnagnýr, I þjónustu hans há-
tignar, Huldumaðurinn og Bret-
inn, Bandaríkjamenn taka við.
Vegamót og vopnagnýr er 239
bls., prentuð í 'Prentsmiðjunni
Odda. Mun marga fýsa að kynn-
ast þessari bók, ekki sizt fyrir
þættina úr pólitíska lífinu á
þriðja áratugnum, þegar sósiaj-
ismi Alþýðuflokksins féli frá og
feigðargangan ianga hófst, Af
þeim atburðum segir höfundur
margt í bók sinni, og gefst vænt-
aniega tækifæri siðar til a.ð leggja
út af þeim.
Svo- nefnist ný bók eftir Ólaf
Þorvaldsson, þingvörð. Bókin er
þjóðfræðalegs efnis, og hefur höf-
undurinn flutt ýmsa þætti úr
henni í útvarpið á undanförnum
árurn, svo sem Kynni mín af Mr.
Ward, og Farið í lynghraun fyrir
kónginn. Einnig eru í bókinni
þættir frá Krýsuvík, og aðrir smá
þættir. En nær helmingur bókar-
innar fjallar um sauðfó og nefn-
ist Sé ég eftir sauðunum — og
skiptist 5 smærri kafla.. Er þar
lýst fjárgeymálu og fjárhirðingú
á þeim tíma þegar fé var beitt
hvenær sem veður leyfði; begar
sauðkindin var útigangsgripur og
vanin við harðræði. Mun margan
fróðleik að finha í þessari frá-
sögn.
Harðsporar er 272 bls. í allstóru
broti. Útgefandi er Prentsmiðja
Austurlands. Það er litið lagt i
ytri fiógang,
Hrímnætur
— ný kvæðabók eftir
Jakob Thorarensen
★
Bókaútgáfan Helgafell hefur
gefið út nýja kvæðabók eftir Ja-
kob Thorarensen. Er það 8. kvæða
bók skóldsins, og íiðin 37 ár síðan
fyrsta Ijóðasafn hans, Snæljós,
kom út. Hrímnætur nefnist þessi
nýja bók, er hún 124 bls. að stærð
og geymir 43 kvæði.
Jakob Thorarensen er nú hálf-
sjötugur að aldri. Allt frá þvi er
fyrsta bók hans kom út, fyrir
37 árum, hefur hann verið í
hópi góðskálda okkar, karlmann-
legt slcáid sem svaraði heiminum
með háði, kímiyrðum og ófeilnu
glotti; og kunni mergjað tungu-
tak. Á seinni árum hefur hann
einkum gefið sig að smásagna-
gerð, og mun hann hafa gefið út
4 smásagnasöfn, og liafa þau not-
ið vlnsælda. Síðasta kvæðanák
háns á undan þessari, Hraðkveðl-
ingar og hugdettur, árið 1943, var
með nokkuð sérstökum hætti svo
sem nafnið bendir til, og gerði
ekki kröfu til að flytja mikla
list. Munu bví fornvinir höfund-
arins hafa hug á því að athuga
hvort hann sé ekki enn sjálfum
sér likur í nýju bókinni.
Handmálaðir
leirmunir
í smekklegu úrvali
Önnur sortering selzt
mjög ódýrt
LEIBBBENNSLA
B&K&áilds
Gaðmandssonar,
Sjcnarhóli, Sogamýri
sími 81255
íiggur leiðin