Þjóðviljinn - 05.02.1952, Blaðsíða 5

4) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 5. febrúar 1952
Þriðjudagur 5. febrúar 1952 — ÞJÓÐVILJINN •— (5
þlÓÐVIUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Jón Bjarnason.
Biaðam.: Ari Kárason, Magnús Torfi Ólaísson, Guðm, Vigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 18 á mánuði í Reykjavik og nágrenni; kr. 16
annarstaðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Mætið til skráningar
Þessa dagana fer fram skráning atvinnulauss fólks i
Reykjavík, einhver mikilvægasta skráning sem hér hefur
veri'ö framkvæmd. Niöurstööur þessarar iskráningar munu
hafa mikil áhrif á þróun atvinnumálanna næstu mánuöi,
aðgeröir ríkisstjómarinnar og ráðamanna bæjarins.
Það er alkunn staðreynd aö atvinnuleysi er nú geig-
vænlegra en það hefur veriö 1 Reykjavik síðan á kreppu-
árunum fyi’ri. í byrjun janúar skýrði atvinnumálanefnd
Fulltrúaráðsins frá þvi að í 13 verklýðsfélögum væru
næstum 1500 atvinnuleysingjar og kunnustu menn telja
að heildaratvinnuleysið sé ekki undir 2500 manns. Engin
tilraun hefur varið gerð til aö hnekkja þessium tölum í
crði, en í verki hafa stjómarvöldin látið þær eins og vind
nm eyran þjóta. Ríkisstjórnin hefur ekkert gert til að af-
létta neyðarástandinu; þvert á móti þorði hún ekki annað
en senda þingiö heim þegar alþingismönnum var loks
fariö aö skiljast hvemig ástandiö var.
En ríkisstjómin býöur átekta. Hún gerir ekki neitt í at-
vinnumálunum nema tilneydd. Hún nmn halda fram
úrslitum atvinnuleysisskráningarinnar sem óhagganieg-
um niðurstöðum og miða aðgeröir sínar við þær. Verði
niðurstöðutölur skráningarinnar mun lægri en upplýsing-
ar þær sem atvinnumálanefndin byggöi á ömggustu
vitneskju, mun ríkisstjórnin halda því fram aö atvinnu-
málanefndin hafi „málað fjandann á vegginn“ eins og
forsætisráðherra komst að oröi í Alþingi og að atvinnu-
leysið stafi einvöröungu af óvenjulega slæmu tíðarfari!
Ríkisstjómin mun þá ekkert gera, heldur láta skort og
neyö halda áfram yfirráðum símun á reykvískum alþýöu-
heimilum.
Þaö er ástæða til áð brýna þessa hættu fyrir atvinnu-
leysingjunum, því reynslan er sú að menn eru ákaflega
tregir til áö láta skrá sig og mjög fjölmennur hópur hefur
jafnan svikizt um þá skyldu. í skráningunni í haust
mættu t. d. miklum mun færri en sannanlega vom at-
vinnulausir; sem dæmi má.nefna að aðeins tveir iönverka-
menn létu skrá sig enda þótt hundruðmn hefði verið sagt
upp og meirihluti þeirra gengi atvinnulaus. Engin stúlka
úr iðnáöinum mætti til skráningar.
Ástæöurnar til þessarar tregöu eru ýmsar og mismun-
andi. Þar kemur til greina trassaskapur, trúleysi á að
skráningin hafi nokkurt gildi og ótti viö að ráðningar-
skrifstofa íhaldsins misnoti vitneskju sína um hagi manna
í pólitískum tilgangi. Fyrri ástæöurnar eru óafsakanlegar,
cg sú isíöasta stenzt ekki heldur. Enginn mun aö vísu
draga í efa aö ráöningarskrifstofa íhaldsins hafi fyllsta
hug á því að misnota aöstöðu sína, en upplýsingar þær
sem henni em gefnar em einnig tiltækar á annan hátt;
t. d. em þær ekki stómm frábrugðnar því sem menn veröa
að gefa upp til skattayfirvaldanna. Og því mega menn
ekki gleyma. að þeir eiga skýlausan rétt á hendur bæjar-
yfirvöldunum og ríkisvaldi og þeim rétti verður ekki full-
nægt nema menn komi kröfum sínum á framfæri við full-
trúa þess opinbera.
Hver atvinnuleysingi verður einnig aö minnast þess að
hann ber ekki aöeins ábyrgð á sér og sínu fólki, lrann b:-r
einnig félagslega ábyrgö. Hver. atvinnuleysingi sem eklci
mætir til skráningar, bregzt jafnframt félögum sínum og
möguleikum þeirra til áframhaldandi báráttu. Hvér at-
vinnuleysingi s:m ekki mætir til skráningar færir stjórn-
arvöldunum vopn í hendur í andstöðunni gegn réttmæt-
um kröfum um fulla atvinnu.
Skráningin er þannig einn mikilvægasti þáttur atvinnu-
leysisbaráttunnar, og niðurstöður hennar munu valda
miklu um úrslit þeirrar baráttu. Vísir, málgagn heild-
salanna, segir í gær að ætlunin sé ,.að nota skráninguna
til áróðurs“ og það er fullkomlega rétt. Skráningin skal
verða notuö til áróðurs, svo þungs áróðurs að ríkísstjórnin
neyðist til að láta af stefnu stöðvunar og hruns. En það
eru atvinnuleysingj arnir sjálfir sem ráða því hversu þung-
vægur sá áróður getur oröið.
Þess vegna má enginn atvinnulaus maður bregðast
-skyldu sinni og hver maður veröur að léggja fram sinn
■ekerf til aö tryggja það að skráningin gefi sem réttasta og
Éskýrasta mynd af ástandinu.
til Leith og Reykjavíkur. Lagar-
foss fór frá Antverpen 2.2. til R-
vikur. Reykjafoss er í Reykjavík,
fer síðari hluta vikunnar til Ánt>-
verpen og Hamborg. Selfoss fer
frá Gautaborg í dag til Siglufj.
og Reykjavíkur. Tröllafoss fór
frá N.Y. 2.2.. til Reykjavílcur.
vekur áðeins athygli á þeirri
undarlegu tilhögun, að það er Skipaútgerð ríkisins:
Hekia fór frá Akureyri í gær
á austurleið. Þyrill er í Faxaflóa.
Oddur á að fara frá Reykjavík í
dag til Húnaflóa. Ármann á að
fara frá Reykjavík í dag til Vest-
I j fm QT1 sama fyrirtækið sem fyrst
O selur manni vöruna og sektar
mann síðan fyrir að neyta
Hann er lítill reglumaður á hennar. Hann er líka dálítið
máltíðir, og skiptir sér ekki af gramur yfir því að stundum
kenningum um hollustu hinna hefur hann fengið sekt í þau mannaeyja'
ýmsu fæðutegunda. Mest nær- skiptin sem hann flýði undan
ist hann á fransbrauði og vondu veðri í Kjallarann. Þá
svörtu kaffi. Hann borðar aldr- finnst honum einsog eiginlega
ei heitan mat, _ þvi að fram- sé ekki verið að sekta sig fyrir
reiðslustúlkur á veitingastöð- annað en fátækt og húsnæðis-
um amast við honum. Og þáð ieySi_
eru fleiri sem amast rið hon- Hann á aldrei peninga til að 1900 Enskukennsia; I. fi. 1925
um. Einu sinni á sumardaginn borga sektirnar. Öðru hverju Tónieikar: óperettuiög. 20.30 Fr-
fyrsta var lögreglan beðin að eru þær iagðar saman og hon- indi' T::,’‘a‘^t!>1'I'11'’,"-1 n A1K,r“’”
koma og taka hann fastan í urn úrskurðuð afplánunardvöl í
Fastir liðir eins
og venjulega. Í8.15
Framburðark. í es
perantó. 18.25 Veð-
urfr. 18.30 Dönsku-
kennsla; II. fl. —
Prestakallamál á Alþingi
1879 og 1907 (Gísli Guðmundsson
bakaríi, þar sem hann ætlaði hegningarhúsi því við Skóla- carT'Bimch o^fífljrtjídæSög.
í tdefni dagsins að fa ser vörðustíg sem kallast í dag- 21.30 Frá lslendingum í Dan-
rjómaköku. Þó að hann eigi ]egU tali Steinninn, löng eða mörku: Frú Inger Larsen og-
ekki alltaf auðvelt með að skemmri dvöl eftir því hversu Högni Torfason fréttamaður ferð-
skilja ástæðurnar fyrir andúð há er upphæð sú sem út kem- ast meðai ísiendinga á Sjáiandi
fólks. þá hallmælir hann samt ur vj5 samlagningu sektanna. °g Fjóni. 22.10 Kammertónieikar
engum né heldur sakar hann Hann rómar mjög allan að- (P, ): a) Kvartett í E-dúr op. 54
menn um ranglæti í sinn garð. búnað j steininum. Hann talar nr;.3 ef^ Hadyn 'fro'Arte kvfrt*
Hann er mjog sattfus^Kg het a]ltaí veI um fo]k> en bezt Um . G_dúr op 36 eftir Brahms (SpBn
vitao hann verja aleigu smm, fangaverði og armað shkt yfir- cer D ke kvartettinn, James L .ck
faemum aurum til að kaupa va]d. yer og E. Robinson leika). 23.00
karamellur hanaa^gótustrakum Þannig var til stillt með sein- Dagskrárlok.
sem gerðu hróp að honum. Það Ustu afplánun hans, að hann
má vel vera að hann rekist
var í Steininum um jólin. Þetta
Fiugfélag Islands:
1- dag verður flogið til Akureyr-
fólk á gangstéttum lífsins, en Þyí að á jólunum veitist "hon- ar’ Jestmannaeyja, Blönduóss og
þcir eru áreiðanlega fáir sem um einnaJ erfiðast að Sauðarkroks. A morgun er fyrm-
oftar en almennt gerist utaní var samkvæmt ósk hans sjálfs
greta þess eins vel og hann að hvergi heima.
eiga
biðjast afsökunar á slíku.
líann er oft mjög svangur.
Oftast er hann þó þyrstari en
svangur. Einu sinni hneig harn
niðnr á götu og var einsog
Ég heimsótti hann í Steininn
um jólin. Hann var þania á-
samt þremur félögum sínum.
Tveir aðrir menn sátu einnig
inni fyrir brennivínssektir og
dauðiir. Sjáifur er hann auð- voru hafðir í fremstu klefun-
vitað ekki nema að litlu leyti
til frásagnar um þennan at-
um, tveir ungir piltar. Hann
sagðist ekki þekkja þá, ekki
burð, en félagar hans segjast ennbá. Þeir mundu vera að
hafa hellt ofaní hann þeim byrja
drykk sem í þeirra munni hef- Hann var berfættur; kvaðst
ur hlotið gælunafnið kogari, hafa komið hingað í gömlum
og þannig reist hann frá daui - skám sem ekki hefðu veri'ð til
um. Skömmu seinna hneig
hann aftur niður, og 1 þetta
sinn rankaði hann ekki Við
sér ívrren á spítala. Lækiiir-
inn sagði að sjúkdómur hans
væri svefnleysi og hungur. Fé
lagar hans skutu saman í blóm-
vönd handa honum. Að tveim
vikum liðnum kom hann sto
til þeirra aftur útaf spítal-
anum.
Þegar hann er tekinn fastur
einsog i bakaríinu forðum. þá
lendir hann vanalega í kjallara
Lögreglustöðvarinnar. Klefinn
sem hann fær þar til ívistar
er þröngur og dimmu’P og hon-
um líður þar stundum ekki ó-
svipað því sem maður gæti
annars en að brenna þeim.
Hann liefði beðið fangaverðina
að stinga þeim fyrir sig í ofn-
inn.
„Næst þegar ég fer héðan“,
sagðí hann, ,,þá verður það á
nýjum skóm eða engum“.
□
hugað að fljúga til Akureyrar,
Vestmannaeyja, Helíissands, Isa-
fjarðar ög Hólmavíkur.
Aðgöngumiðar að samsæti frú
Guðrúnar Jónasson verða seldir í
dag og á morgun í verzlun Egils
Jakobsen, Austurstræti (simi
1116), hjá Gróu Pétúrsdóttur,
Öidugötu 24 (sími 4374), Mariu
Maack, Þingholtsstræti 25 (simi
4015) og Guðrúnu Ólafsdóttur,
Véghúststíg 1A (sími 5092).
Áheit. Til Úlfsstaðafólksins: 20
kr. Kona. Til Strandarkirkju: 30
kr. Þorsteinn Jónsson. Til Þjóð-
viijans: 25 kr. E. J.
Læknavarðstof an: Austurbæjar-
skóianum. Sími 5030. Kvöldvörður:
Gunnar Cortes. Nætnrvörður: Úlf-
ar Þórðarson.
SVlR
SÖNGÆFING í
Édduhúsinu við
Lindargötu í kvöid. Tenór og
bassi mæti kl. 8. Sópran og alt
kl. 9. — Stundvísi.
Danski k i rk j umál aráðher r-
ann C. Hennansen, lagði blóm-
sveig á legstað færeyskra
sjómanna í Fossvogskirkju-
garði kl. 4 í gær.
Uppástungur tillögunefndar um
stjórnarkjör í Bókbindarafélagmu
skrifstofu Full-
Eimsltip
Brúarfoss fór frá Rvík 1.2. til
, - . Rotterdam. Dettifoss fór frá Rvík oijumamiui ,
hugsað ser það væri að vera 12 tj] Hull og Áiaborgar. Goða- íiggja frammi
kviksettur.^ Þarna er ekkert fosg er j Keflavík fer um miðja trúaráðs verkalýðsfélaganna,
salerni. Því að til þess að hafa þessa viku til N.T. Gullfoss er í Hverfisgötu 21. til 10. febrúar, frá
þama salerni í nútímamerkingu Kaupmannahöfn, fer þaðan í dag kl. 4—6 virka daga.
þess orðs þyrfti vatnið að
renna uppímóti. Vistarverur
þessar eru nefnilega fyrir neð-
an sjávarmál. Honum er feng-
in vatnsfata ti] afnota ef svo
ber undir. Hinsvegar er ekki
hugsað fyrir pappír. Loft er
slæmt í KjalJarnum. Hánn
hefur heyrt lögregluþjóna
kvarta undan ]ni að þeim slægi
fyrir brjóst þegar þeir kæmu
niður. Svo að honuxn finnst
ekki undarlegt þó að stund-
um sæki nokkur ógleði á þá
sem minni eru hraustmenni en
lögregltiþjónar. Honum líður
alltaf illa í Kjallarariuln. Hann
segist missa sjálfstraust við að
gista þar. og megi sízt við
slíku. Samt kemur hann stund-
um ótilkvaddur á Lögreglu-
stöðina, þegar vont er veður
og biður um að mega liggja af
nóttina niðri.
Eftír gistingu þarna er hon-
um venjulega gert að greiða
150 kr. i sekt og 2 í máls-
kostnað. Þær sektír nefnast
bremiivínssektir. Hann kvart-
I Tímanum hafa farið fram
nýlega skemmtilegar umræður
um kjötsölu þá til Bandarikja
Norður-Ameríku sem átt hef-
ur sér stað undanfarin tvö
ár. Hefur áður verið gerð greih
fyrir því hér í blaðinu, að
þeir möguleikar fyrir sölu ís-
lenzks dilkakjöts þar, sem nú
eru fyrir hendi stafi eingöngu
af því, að nú bjóðum við kjöt-
ið falt fyiir miklu lægra verð
en áður vegna gengisfellingar-
innar, þótt við fáum fleiri ís-
ler.zkar krónur en við gátum
fengið þá. Því þess ber fvrst
og fremst að gæta, að með
tveimur gengislækkunum gagn-
vart dollar hefur verðgildi
krónunnar rýmað svo mjög að
fyrir hvem dollar þurfúm við
nú kr. 16.32 í staðinn fyrir
6.50. sem áður var. Ef við
seljum kg af 1. flokks dilka-
kjöti núna fyrir einn dollar,
eða kr. 16.32, þá jafngildir það
því, r.ð við hefðum selt það
fyrir kr. 6.50 fyrir fyrri geng-
islækkunina 1949.
Þesium markaði vildi enginn
'Jíta við þá. Nú þykir þeim
hann góður, sem þurfa að'
finna átyllu til að réttlæta
það glapræði, sem gengislækk-
unin var gagnvart íslenzku
efnahagslífi. ekki sizt bænda-
stéttinni og þykjast finna þarnp.
hálmstrá til að hanga í. Þess
vegna er nú af öllum mætti
reynt að telja bændunum trú
um. að þarha hafi þó gengis-
íækkunin fært þeim vinning.
★
Og vissulega hefur þessi iðja
borið árangur. Hánn er þó
a'ðallega sá, að ýmsir þröng-
sýnustu bændaleiðtogar, sem
ekki sjá út fyrir eigin tún-
gar'ð í hagsmunamálum sínum,
eru t. d. gjörsamlega blindir
á það samhengi, sem alltaf
hlýtur að verða milli hagsmuna
framleiðenda landbúnaðarvara
og alls annars almennings í
þessu landi, þykjast þima
eygja möguieika ,á þvi að
geta losað bændastéttina hags-
munalega úr tengslum við aðr-
ar alþýðustéttir þessa lands.
Þetta sýna ýmsar samþykkt-
ir sem ger'ðar hafa verið
fundum, yfirleitt þó fámenn-
um, og hniga mjög i þá átt, að
nú eigi islenzka þjóðin að
hætta þeirri miklu kjötneyzlu
er hér hefur átt sér stað,
flytja út meginhluta kjötfram-
leiðslunnar, fyrir þetta „ágæta“
verð. En bak við þetta skín svo
i tilhlökkunina yfir þvi, sem
kallað er að vera laus undan
áhrifum innlendra neytenda á
verðlagið. Það er að komast
hjá heiöarlegum samningum
milli tveggja aðila, sem eðli
málsins samkvæmt hljóta að
þurfa að hafa viðskipti sín á
milli, þ. e. innlendra framleið-
Stærsta sporið í hagsmuncsmál-
um bænda var stigið með sam-
vinnu þeirra við verkalyðinn
enda og neytenda. Og auðvitað
stendur ekki á þsim pólitísku
leiðtogum, sem telja sér pólit-
ískan hag í að ala á úlfúð milli
alþýðustétta þessarar þjóðar áð
grípa þetta tækifæri, fullkom-
lega vitandi þess að úlfúð og
stéttarstríð hlýtur að verða
til tjóns eins fyrir báða aðila.
Tilgangur þessarar greinar
var þó ekki fyrst og fremst
sá, að ræða þetta atriði. Það
vill sem sé svo vel til, a'ð ný-
lega hefur Arnór Sigurjóns-
son ritað ýtarlegar greinar um
þetta mál í Tímann, þar sem
Ijóslega og með skýrum rök-
um er sýnt fram á hve lítið
öryggi felst í hinum ameríska
markaði, hve lítinn hluta inn-
lendrar landbúnaðarframleiðslu
þar er um að ræða, aðeins
eina tegund, 1. fl. dilkakjöt,
hve innlendi markaðurinn hefur
verið og er enn hagstæðastur
fyrir íslenzka bændastétt, liví-
lík fjafstæða þaö er að ætla
sér að fónia honum fyrir jafn
óvissa hagsmuni og felast 5
þessum bandaríska markaði ,og
hve fjarstætt það væri fyrir
bændastéttina að telja sig eng-
ar skyldur hafa gagnvart neyt-
endum í þessu efni, nema jafn-
framt væri þá ákveðið að er-
lent verðlag réði einnig verð-
lagi á öðrum tegundum ís-
lenzkrar landbúnaðarfram-
leiðslu.
Enn fremur sýnir hann fram
á að hvergi í nágrannalöndum
okkar hafi verið viðurkennt
það sjónarmið, sem hér hefur
verið viðurkennt síðan 1943, að
bændur eigi rétt á samskonar
tekjum og aðrar framleiðslu-
stéttir. Og sem afleiðingu þess
sýnir greinarhöfundur fram á,
a að einmitt þess vegna ver'ður
bændastéttin að hafa gleggri
yfirsýn yfir ]>essi mál heidur
en allra þrengstu eiginhags-
munasjónarmið einstakra hópa
innan hennar kunna að gefa á-
stæðu til.
Grein þessi er rituð af
glöggum skilningi og yfirsýn
yfir aðalatriði þessa máls, enda
höfundur kunnur að skarp-
skyggni og þekkingu á þess-
um hlutum.
★
í næsta blaði Tímans, er
köm eftir að siðari hluti grein-
ar Amórs birtist, kemur svo
feitletráður leiðari undir titl
inum; „Lærdómsríkt fyrir
bændur".
Ekki er þar mótmælt neinu
af rökum Arnórs Sigurjóns-
son&r, og beinlínis staðfest sú
fuilyrðing hans að réttur
bænda „sé beíur tryggður hér
á tandi en dæmi séu til ann-
arsstaðar, eins og komizt er að
orði“. Síðan segir ennfremur:
„Annarsstaðar eiga bændur
mjög undir högg að sækja um
þessi efni og ráða mjög litlu
um verðlagninguna. Allra sein-
ustu árin hafa þeir hafizt
handa um að tryggja þennan
rétt sinn, en þa'ð hefur geng-
ið erfiðlega til þessa“.
Það er óneitanlega bæði gott
cg þakkarvert að fá þessa við-
urkenningu úr þessari átt. Slíkt
ætti einmitt mjög að geta
hjálpað til að eyða þeim mis-
skilningi, sem því miður er
ejm þá of mikið ríkjandi milli
þessara aðila, framleiðénda og
neytenda landbúnaðarvara. og
stuðlað að góðu samkomuiagi
til hagsmuna fyrir báða. Sli'ks
hefur sjaldan verið meiri þbrf
en nú þar sem óþolandi dýrtíð
cg efnahagsörðugleikar þjáka
alþýðuheimilin bæði til sjávar
og sveita.
En eftir að hafa gefið þessa
staðfestingu tekur leiðarahöf-
undur sér fyrir hendur að
skýra hvernig standi á þessu
einkennilega fyrirbrigði, sem
hvergi virðist þekkjast nema á
Islandi, að viðurkennt sé bæði
í samningum og löggjöf, að
bændastéttin eigi rétt til sam-
bærilegra lífskjara við aðrar
vinnandi stéttir þjóðfélagsins.
Og þá slær heldur út í fyrir
höfundi. Hann fer að leitast
við a'ð sanna, að þetta fyrir-
brigði stafi af því,'að hér hafi
bændur f.vrst og fremst boriö
gæfu til að fylkja sér um einn
flokk, nefnilega Framsóknar-
flokkinn og fela honum forustu
mála sinna. Máli sínu til sönn-
unar nefnir hann fyrst setn-
ingu afurðasölulaganna 1934 og
síðar löggjöfina um framleiðslu
ráð landbúnaðarins 1947, er
gilt hefur síðan. Fær núver-
andi samstarfsflokkur Fram-
sóknar nokkrar hnutur í því
sambandi og skal engin tilraun
gerð hér til að dæma þeirra
í milli. A.m.k. virðast þeir inni-
Hálfu öðru ári eftir að Hodsja Nasreddín
hafði verið rekinn í útlegð, kom upp orð-
rómur um að hann hefði snúið aftur með
leynd. Þá tóku þeir föður hans fastan,
ættingja hans og vini og reyndu með pynd-
ingum að fá þá til að koma Upp um hvar
ar ekki undan þessum sektum, hann feidj sig.
Þeir þögðu, AUah sé )of og dýrð, og hann
Hodsja okkar komst ekki í klær emírsins.
En söðlasmiðurinn lézt eftir pyndingarnar,
og allir vinir og ættingjar Nasrqddíns yfir-
gáfu Búkhara. Emírinn lét rífa hús þeirra
til grunna til að útrýma minningunni um
Hodsja Nasreddin. ,
— Hvers vegna voru þeir þó pyndaðir?
hróþaði Hodsja Nasreddín, og tárin
streymdu niður kinnar hans. — Hodsja
Nasreddín var alls ekki í Búkhara um
þessar mundir. Það veit ég með vissu.
— Það getur enginn vitað, sagði öldungur-
inn. Hodsja Nasreddin kemur, þegar hon
um sýnist, og fer, þegar honum sýnist.
Hann er allstaðar og hvergi, hann óvið-
jafnanlegi Hodsja okkar.
nu
flestum
lega sammála
málum.
En höfundur gleymir stæ.sta
sigrinum í þessu máli, sem var
sex manna nefndar samkomulag
ið 1943 er í fyrsta sinn tryggði
bændum viðurkenningu á því
að þetta væri réttur þeirra.
Ekkert skal hér fullvrt ur.i
hvort þessi gleymska er viij-
andi eða óviljandi, en þegar
þess er gætt, hve mjög ntr-
talað það mál var á sínum
tíma, þá vaknar þó nokkur
grunur um áð gleymskan stati
af því að höfundur telji sig
ekki geta með góðri samvizitu
t'alið Framsókn heiðurinn af
því máli, sem óneitanlega er þó
stærsta sporið', sem stigið hsfur
verið í þessa átt, og í raun
og veru undirstaða alls ann-
ars.
★
ÖII h'n eldri Orynsióð af
bændastétt landsins nrm
kreppuárin fyrir 1934. Það serc
þá þjakaði fyrst og fremst ís-
lenzkan landbúnað voru mafK-
aðsörðugieikar og fátækt alls
almennings í bæjum og þivp-
um. Það hefur sjaldan sézt
gremilegar en við samanburð á
þvi tímabili og aftnr tím'jbii-
inu 1940—1946 hversu heild
arhagsmunamál alþýðufólksin-;
í sveit og við sjó eru óaðskilj-
anleg. Á fyrra tímabilinu va-
kreppa, atvinnnuleysi, iágt
kaupgjald, fátækt, kaupgetu-
levsi og skortur á fjölda al-
þýðuheimila við sjóinn. Á samá
tíiiiá bjuggu bændnrnir vu\
næstum óyfirstíganlega siilu-
erfiðleika, lágt afurðaverð, fá-
tækt og skuldasöfnun. Á slð-
ara tímabilinu var atvinna j
bæjunurn nægileg, kaupgjild
hækkandi. vaxandi velmegun og
þar af k-iðandi næg kaupget;;.
Af því leiddi hækkandi aí-
urðaverð, sívaxandi sölu, aukin
skilyrði til meiri framleiöfiu,
efnahagur bændanna batnaði
með hvefju ári.
Á þéssum árum höfðu ot'ö-ð
mik'ár pólitískar breytingar.
Sósialislaflokkurinn var stoín-
aður og vann minn miklá kosn-
ingasigur 1942, Jafnframt náðn
sameiningavmenn undir forustn
llans áhrifum í verkalýðshrivf-
ingunni, og þar með í Alþýðu-
sambandi Tsla.nds.
Þá þegar kom fram hug-
myndin um ,;Bandalag vinnandi
Stétta", sem grundvöll að víð-
tækara pólitísku .samstarfi. Sú
hugmynd var kæfð með sam-
eiginlegu andófi borgaraflokk-
anna allra. En einn þáttur í
hugsanlegu samstarfi stéttanna
var vitanlega, að samkomulag
næðist um jafnviðkvæm mál
og afurðasölúmálin. Þess vegna
varð á komið þeirri tilraun,
sem fólst í stofnun sexmanna-
nefndarinnar, þar sem þrír full-
trúar voru frá bændum og
þrír frá neytendum. Það kom
nefnilega fljótt í ljós, að það
var hægt að ná samkomulagi
um þessi mál á jafnréttis-
grundvelli, og hefði þó áreiðan-
lega gengið fljótar og betur, ef
viss pólitísk öfl úr hinum borg-
aralegu flokkum ekki hefðu
reynt að þvælast fyrir o
eyðileggja samkomulagsmögu-
leika, svo sem unnt var.
Einmitt í þessum samningum
var í fyrsta sinn viðurkennt
áð það sjónarmið ætti að vera
grundvöllur verðlagningar, að
bændur fengju uppborið sama
kaup fýrir vihnu sina sem
aðrar vinnandi stéttir. Ekkert
slíkt hafði verið viðurkennt
með afurðasölulöggjöfinni 1934.
Þetta er stærsta sporið sem
stigið hefur verið í hagsmuna-
málum landbúnaðarins, hvað
þessi mál snertir og það var
stigið þegar Sósíalistaflokkur-
inn hafði forustu í verkalýðs-
samtökunum. Þetta er athuga-
vert fyrir bændastéttina, og
aHmikill hluti hennar skilurr
að einmitt með samstarfi og
samningum við verkalýðsstétt-
irnar er hlutur hennar bezt
tryggður.
★
Þetta er þó ekki nema önn-
ur hlið málsins. Hin hliðin er
sú sem áður var drepið á, að
þar sem innanlandsmarkaður-
inn er aðalmarkaður landbún-
aðarafurðanna þá er hagur
bændanna fyrst og fremst und-
ir því kominn, að fjárhagur
og kaupgeta neytendanna sé
sem bezt. Þetta hefur reynsl-
an sýnt svo áþreifanlega, að
því getur enginn maður neitað.
Þegar 2500 manns eru atvinnu-
lausir hér í Reykjavík og helm-
ingur verkamanna á Akureyri,
eins og nýlega hefur veriÁ
upplýst, þá hefur það sannar-
iega engin smáræðisáhrif á
markaðsmöguleika innlendrar
framFiösIu. Og þegar dýrtíð-
in í landinu vex svo hröðum
skrefum, að launþeginn, hvort
sem hann er verkamaður, skrif-
stofumaður eða annað, finnur
kaupið endast verr og verr,
með hverjum mánuði, þótt
krónuupphæðin sé hin sama
og jafrivel hækki eitthvað, þá
dregur það ekki lítið úr sölu-
möguleikum landbúnáðarvar-
anna. — Sú almenna kreppa
sem nú er skollin yfir er þeg-
ar búin að skapa þá rýrnun
á kaupgetu alls almennings að
sala gróðurhúsaframleiðslunn-
ar er stórminnkandi, og sala
mjólkurafurða allmikið. Þarf
ekki að fara í grafgötur um
það, hvert stefnir með efna-
hag bændastéttarinnar þegar
sö!utregðan bætist ofan á hina
sívaxandi verðbólgu. Bændur
landsins þyrftu sannarlegá að
athuga það hvaða þátt þeir
flokkar, sem þeir hafa falið
forustu mála sinna, eiga í
þessu ástandi, því íslenzk
bændastétt er ekki svo skyni
skroppin að hún láti telja sér
trú um að kreppa og fjárhags-
vandræði séu óviðráðanleg nátt-
úrufyrirbrigði eins og þrumur
og eldingar.
Sú stiórn sem nú fer með
völd á islandi gaf sitt loforð,
þegar hún tók við völdum. Hún
lofaði að sltapa jafnvægi í
efnahags- og fjármálum þjóð-
arinnar. Fyrsta sporið í þessa
átt var gengishækkun, sem hef-
ur sannarlega haft sín áhrif, en;
elcki verður rædd frekar í þess-
ari grein. En hún gerði meira
til að tryggja þetta jafnvægi-
Á tímabilinu 1. júlí 1950 til
30. júní 1951 tók hún vio meira
en 200 milljónum króna af er-
lendu gjafafé til að skapa þetta
jafnvægi með. Fyrir verulegan
hluta þessa fjár þefur verið
fluttur inn eriendur iðnaðar-
varningur, sem matti framleiða
í landinu sjálfu. Af því hefur-
það leitt að imdend iönaðar-
fyrirtæki hafa orðið að leggja
niður starfsemi í stórum stíl,
og hundruð eða þúsundir manna
gefðir atvinnuláusir. Þetta er
hagsmunamál bændanna ekki
síður en annarra.
Og þa2 var ekki þetta sem
þeir bændur ætluðust til, sem
fólu Framsóknarflokknum for-
ustu má!a sinna. Þennan þátt
i hagsmunabaráttu bændanna
hefur hvorki Framsókn né
íhaldið skilið eða kannski
fremur ekki viljað skilja.
Því sá er sannleikurinn, að
ef þessar tvær alþýðustéttir
tækju höndum saman fyrir al-
Framhald á 6. siðu.