Þjóðviljinn - 10.06.1952, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Þríðjudagur 10. júní 1952 -
Þriðjudagur 10. júni 1952 ~ ÞJÓÐVILJINN
(5
þlðÐVIUINN
ÚtgeíandJ: Sameiningarílokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurlnn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Jón Bjarnason.
Blaðani.: Ari Kárason, Magnús Torfi Ólafason, Guðm. Vigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson,
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Simi 7500 (3 linur),
Áskriftarverð kr. 18 á mánuði i Reykjavík og nágrenni; kr. 1«
annarstaðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið
Prentsrniðja Þjóðviljans h.f.
[ysieins eg
reynslunnar
Þegar íslenzk verkalýðshreyfing og flokkur hennar,
Sósíalistaflokkurinn, knúöi fram myndun nýsköpunar-
stjórnarinnar 1944 va.rð FramsóknarfloKkurinn fyrir ein-
hverjum alvarlegustu vonbrigðum sem um getur í sögu
flokksins. Forustumenn Framsóknar og þá ekki sízt
helztu fjármálaspekingar heimar, Eyisteinn Jónsson ogí
jón Árnason, höföu lagt grundvöll að allt annarri og Á HERNÁMSÁRUNUM fyrri
cskyldri áætlun um þróun næstu ára. Hugsjón Eysteins
og Jóns Árnasonar var sú að afturliaidsöflin sameinuðust
þá þegar um allsherjarkauplækkunarherferö á hendur
verkalýönum.
Til þess að tryggja árásarherferðimii sig-ursælan gnind-
völl lagöi Jón Ámason til aö erhndu innstæð'urnar, sem
myndast höföu á styrjaldarárunum, yröu fiystar úti og
iánaöar erlendum þjó'ðum til langs tíma. Þannig átti
að koma í veg fyrir nýbyggingu atvinnutækjanna og búa
svo um hnútana aö verkalýöurinn yröi nauöugur viljug-
ur að sætta sig við kauplækkun, skort og atvinnuleysi.
Þessi áætlun fór út um þúfur vegna þess að verka-
lýðshreyfingin og Sósíalistafiokkurinn bjó yfir nægum
styrkieika og framsýrti til þess að taka upp baráttuna
fyrir nýsköpuninni og bera hana fram til sigurs. Næstu
ár mótuðust af stórhtig og þróíti þióðar, sem var í sókn
fyrir betri og bjaitari í'ramtíð. Þjóðin upplifði mestu
velgengnistíma í sögu sinni. AUh- scm vinna vildu höfðu
næga atvinnu árið um kring og verkalýðurinn hélt áfram
að bæta kjör sin og hækka kaupið í krafti hinna miklu
framkvæmda og fyrir atbeina öruggrar forustu sarnein-
ingarmanna í verkalýðshreyflngunynj.
En Framsókn var trú stefnu sinni. Hún hafði misst af
strætisvagninum en hélt uppi harðvítugri andstööu gegn
framförunum á öllum sviðum. Sérstaklega var Eysteini
Jónssyhi og flokki hansh.ugleikiö að fjandskapast viö
kaupin á nýsköpunartogurunum og' þeirri fyrirgreiöslu
sem bæjarfélögunum og- samtökum almennings var veitt
til þsss að' geta eignast þessi .nauöhynlegu framleiöslu-
tæki. Óskapaöist þsssi fjármálaspekingur Framsóknar
gegn togarakaupunum svo'sem hann mátti, kallaöi nýju
skipin ,,gums“ og öörum illum nöfnum, sem enginn
myndi líta viö vegna dýrleika og því síður geta gert út
á fiskveiðar. Þá kostaöi hver togari um 3 milljónir króna.
Reynslan átti eftir að sanna aö Eyisteinn Jónsson var
glámskyggn eins og fyrr. Færri fengu nýju togarana en
vildu og hafa þeir rsynst sannnefndar bjargvættir at-
vinnulíf: ins í kaupstööum landsins. Seinna átti stjórn
sem Eysteinn Jónsson átti sæti í, nokkurn þátt í aö
keyptir yoru til landsins nokkrir togarar í viöbót. Þeir
kostuöu ekki 3 millj. eins og „gumi3:ið“ á dögum nýsköp
unarinnar heldur milli 9 og 10 milljónir. Heföi stefna
Eysteins og Framsóknar orðið ofan á 1944 ættu nú Is-
lendingar engan togara sem kostaö hefði minna en þetta
Málgagn Eýst.eins og Framsóknar skýröi nýl;ga frá
því í sakíéyáisiégri fréttaklausu aö einn nýsköpunartog-
aranna, Kaldbgkur á Akureyri. heföi fiskaö fyrir 20
milljónir króna á þeim 5 árum sem ‘ liöin eru síöan
hann kom til landsins cg hóf veiöar voriö 1947. Kaldbak-
ur hefur þannig iskilað þjóöinni nærfellt sjöföldu upp-
haflegu kaupverði sinu. Og þó skyldi því ekki gleymt aó
gjaldeyricöflun hvers togara gæti vsriö helmingi hærri
en raun ber vitni byggi framleiðslan viö heilbrigö láns
fjárskilyröi og fullt frelsi í útflutningi afurðanna í stað
lánsfjárkreppunnar og einokunarinnar sem Framsókn
og íhaldið hafa skipulagt.
Þannig er dómur r-synslunnar um þá hagspeki sem
Eysteinn Jónsson hélt fram þegar hann flutti ræö'ur
sínar um ,,gumsið“ á Alþingi. Og það er sannarlega ekk-
ert undrunarefni þótt Tíminn noti enn hvsrt tækifæri til
aö lýsa „hörmulegum afleiöingxun nýsköpunarstefnunn-
ar“ meöan togararnir og önnur stórvirk framleiöslutæki
frá dögum nýsköpunarinnar standa í vegi fyrir því að'
draumur Framsóknar um algjört atvinnuleysi við sjávar-
síðuna rætist og hægt sé að' hefja alisherjarárás á kaup-
gjald og kjör alls vinnandi fólks í landinu.
Heiður? — Sérkennilegt mál — Tóbak — Svik?
ÞAÐ ER sagt margt fallegt
um sjómennina okkar a há-
tíðisdegi þeirra. Sá sem tryði
því að hugur fylgdi allskostar
máli gæti næstum klökknað.
Okkur er sagt að ekkert sé
þeim of gott á þessum degi,
og að við eigum að gleðjast
með þeim. Það var líklega
gert þeim til heiðurs að að-
göngumiðar að revíunni
slkyldu hækka úr 35 krónum
upp í 50 krónur á sunnudag-
inn. Það getur stundum borg-
að sig að heita fólk.
★
kom dálítið sérkennilegt mál
fyrir rétt í Vestmannaeyjum.
Það bar svo við eitt kvöld,
að hermaður einn veitti stúlku
eftirför og gerði sig líklegan
til að beita hana ofbeldi. Kom
þar að sjómaður og bjargaði
hann stúlkunni inn til - sín.
Hermaðurinn varð æfur við,
hlóð riffil sinn og miðaði á
sjómanninn. En íslendingar
hafa aldrei lært að hræðast
byssur. Sjómaðurinn þreif af
manninum byssuna og sló
hann með henni í hausinn,
evo að hann meiddist all
nokkuð. Sjómaðurinn var
kærður fyrir líkamsmeiðingar
og var Ikallaður fyrir rétt. En
lögfræðingur hans bar fram
óvænta vörn. I fyrsta lagi
hafði hermaðurinn ekki dval-
arleyfi á íslandi. í öðru lagi
hafði hann ekki byssuleyfi.
Málið vannst á þessum rök-
um. Það væri fróðlegt til
samanburðar að sjá, hvemig
nú yrði haldið á slíku máli,
af hálfu íslenzkra yfirvalda,
síðan þau hættu að reyna að
vera manneskjur.
★
MAÐUR biður Bæjarpóstinn
fyrir fyrirspum. Hann langar
til að vita, hvort eiginlega sé
verið að leggja Tóbakseinka-
söluna niður. Það líða oft svo
mánuðir að ekki fást vinsæl-
ustu tegundir' tóbalks t. d.
Wellington, Raleigh, Import,
svo og ýmsar vinsælar teg-
undir vindla. Þegar þessar
tegundir fást geta stærri og
fjársterkari verzlanir keypt
af þeim miklar birgðir meðan
smáverzlanir mega dús-a með
dýrari og miður vinsælar teg-
undir. Mjög er þetta til þess
að ýta undir smygl, því að
það virðist alltaf hægt að fá
tollsvikið tóbak, ekki hvað
sízt, þegar einkasalan er uppi-
skroppa. Maðurinn álítur, að
þegar útlit er fyrir skort á
hinum vinsælu tegundum, beri
einkasölunni að stöðva sölu á
miklum birgðum til einstakra
verzlana, heldur dreifa þeim
jafnt meðal allra. Tóbaks-
einkasalan er ekki einkafyrir-
tæki og henni ber ekki að
gera einni verzlun hærra und-
ir höfði en annarri, þótt ekk-
ert sé fullyrt um að það sé
af ráðnum hug gert.
Sjötíu ára er í dag- Halldór
Þórðai'son, stáÍSmiður, Þverholti
18 H. Hann er í dag staddur hjá
syní sínum, Be.rgþórugötu 41.
Fastir liðir eins
og venjuléga. 19.30
Tönleikar: Óper-
ettulög. 20.30 Er-
indi: Á þjóðflutn-
ingaleiðum (Guð-
einu sinni að bjarga sér á mundur. Þorláksson cand. mag.).
kafsundi sinnar eigin tortím- 2055 Und!1' ljúfum lögum: Carl
. , * Biilich o. fl. flytja lett klassisk
mgar, sem se hernaðarmann- oc „ . ..... .
,ö, . ? log. 21.25 Fra utlondum (Bene-
Virkjum . dikt Gröndal ritstjóri). 21.40 Tón-
- SSv—= leikar (pl.), 22.00 Fréttir og veð-
urfregnir. Frá iðnsýningunni (Sv.
Valfells forstjóri). 22.20 Kammer-
tónleikar: a) Kvartett í Es-dúr
op. 50 nr. 3 eftir Haydn (Pro
Arte kvartettinn leikur). b)
Kvartett x F-dúr op. 18 nr. 1 eftir
Beethoven (Busch-kvartettinn leik
ur). 23.00 Dagskrárlok.
La:knavarðstofítn Austurbæjar-
Þriðjudagur 10. júní (Onuphrius). skólanum. Sími 5030.
161. dagur ársins — Tungl næst
jörðu; i hásuðri ki. 2.24 — Árdeg- Narturvarzla er ; Laugavegsapó-
isflóð kl. 7.00. Síðdegisflóð kl. teki- ~ sími 1618-
19.22
Lágfjara kl. 13.12.
Hvenær skyldi
Mogginn senda
hlaðamann næst á
bæjarstjórnar-
fund ? Ég mei na:
livenær skyidl nýi
horgarstjórinn taka við embætti?
Eimsklp
Brúarfoss, fór frá Gautaborg
6.6. til Islands, Dettifoss kom til
N.Y. 5.6., fer þaðan ca. ,14,6. til R-
víkur. Goðafoss fór frá Húsavík
í gærkvöldi til Ólafsfj., Skaga-
strandar og Rvíkur. Gullfoss fór
frá Rvik 7.6. til Leith og Kaup- gENGISSKRANING.
mannahafnar. Lagarfoss fer fra j £
Húsavílc í dag til Ákureyrar og
Reykjavíkur. Reykjafoss kom til
Rvíkur 6.6. frá Reyðarfirði. Sei-
foss fór frá Lysekil 6.6. til Reyð-
arfjarðar. Tröllafoss kom til R-
víkur 5.6. frá N.Y. Vatnajökull
fór frá Reykjavík í gær til Ant-
verpen.
Skipadeild S.I.S.:
Hvassafell fór frá Álaborg 7.
þm., áleiðis til Kópaskers. Arnar-
fell átti að fara frá Stettin í dag,
áleiðis til Islands. Jökulfell er í
N.Y.
100 norskar kr.
1 $ USA
100 danskar kr.
100 tékkn. kr.
100 gyllinl
100 svissn.fr.
100 sænskar kr.
100 finnsk mörlc
100 belsk. frankar
1000 fr. frankar
kr. 45.70
kr. 228.50
kr. 16.32
kr. 236,30
kr. 32.64
kr. 429.90
kr. 373.70
kr. 315.50
kr. 7.00
kr. 32.67
kr 46.63
Nýl. opinberuðu
trúlofun sína ung-
frú Ólafía Sigurð-
ardóttir, bankarit,-
ari, Úthlíð 5, og
* Jón Jóhannsson,
stud. med. Þófsgötu 21A.
Skipaútgerð ríkisins.
Hekla verður væntahleg'a i
Færeyjum í dag á leið til Norður-
landa. Esja var væntanleg til Ak- i,andsl,ÓUasafllls er opið kl_ 10_
ureyrar 1 gærkvold a austurle.ð. 12_ 1-7 0,, g_10 a]]a vJrka da
(Skjaldbreið var a Djupavog, sið- nema laugardaga U1.10_l2 ofe 1_7.
degis i gær a suðurle.ð. Þynll Þjóðskjalasafnið er opið kl. 10_12
var a Eyjafxrði i gær a vestur- Qg 2_7 a„a yirka daga nema laug.
ardaga yfir sumarmánuðina kl.
10—12. — Þjóðminjasafnið er lok-
Flugfélag Islands. að um úákveðinn tíma. — Lista-
1 dag verður fiogið til Ak., Ve., safn Einars Jónssonar er opið kl.
Blönduóss, Sauðárkróks, Bíidu- 1.30—3,30 á sunnudögum. — Bæj-
dals, Þingéyrar og Flateyrar. arbölcasafnið er opið kl. 10—10
A morgun til Ak., Ve., Isafjarðar, aila vlrka daga nema laugardaga
Hóimavíkur, Hellissands og Siglu- kl, i_4 . Náttúrugripasafnið er
fjarðar. opið ki 10—10 ^ sunnudögum kl.
arasundi 3 er opin þriðjudaga kl.
Loftleiðir h.f. 3,Í5—4 og fimmtudaga kl. 1.30 til
Hekla er í Stavanger; fer vænt- 2.30.
arilega í fyrramálið um Kaupm,- an g 30
höfn og Prestvík til Reykjavíkur
og N.Y.
EF ÞÉR IvAUPIÐ erlendar iðn-
aðarvöru r, sem hægt er að fram-
leiða innanlands á hagkvæman
hátt, er það saina og að flytja
inn erleut verkafólk og stuðla sterkt nafn svona á sjómanna-
að miunkandi atvinnu í landinu. daginn?
Það var nýung í
leiðara ABásunnu
daginn. Rann fjall-
aði EKKX um for-
setakjörið. Ásgeir
er kannski ekki
RITHÖFUNDURINN William
Saxtorph ritaði grein þessa nm
frelsisbaráttu FUippseyiiiga vlð
nýlendukúgarana liandarísku.
Frelsislireyfing FiUppseyinga
átti í höggi við innrásarböðl-
ana á meðan á stríðinu stóC,
en eftir úsigur Japans tókn
Bandaríkjamenn við hlutverkl
þelrra og koniu sér upp lepp-
stjóru þar sem víða annurs-
staðar.
Saga Austur-Asíu nú á
dögum er saga af þrotlausri
baráttu þjóðanna þar við ný-
lenduveldi Evrópu og Ameríku,
baráttu fyrir mannsæmandi
lífskjörum og sjálfstæði.
Fyrsta alvarlega áfallið sem
metnaður hvítu nýlendudrottn-
anna varð fyrir, var það þeg-
ar Japan um aldamótin síð-
ustu, rétti sig úr kútnum og
gerðist stórveldi, stótveldi sem
sigraði keisaradæmið Rússland
í stríðinu 1904—1905. Upp frá
því urðu stórveldin að viður-
kenna Japan sem jafnréttháan
aðiija í öllum greinum, og borg-
' aralegir þjóðernissihnar • Asíu-
landa lit.u upp til Japana og
tóku sér þá til fyrirmynöar.
. En brátt birtust önnur ofi á
sviðinu. Borgaralega .þjóðern-
ishreyfingin var ekki lengur
hinn eini fulltrúi kúgúðu þjóð-
anna. Á árum fyrri heimsstyz’j-
aldarinnar og næstu árurn
kvaddi þjóðlega sinnuð öreiga-
stétt Austurlanda sér hljóðs,
Sigur byltingarinnar í Rúss-
landi sýndi, að sósíalisminn
er fær um að leysa i einu þjóð-
leg og þjóðfélagsleg vandamá!.
Kommúnistaflokkar voru stofn-
aðir í lönöum þessum. Þeir
sameinuðu kröfur verkalvðsins
og bændanna. Þeim tókst að
koma upp meðal bændanno., á
breiöum grunni, alþýð'egit,
byltingarsinhaðri hreyfingu.
stórum öflugri en áður hafði
þekkzt í löndum þessum Ö-
sigrar hvítu mannanna fyrir
Japan í byrjun síðari heims-
styrjáldarinnar afmáðu síðustu
leifar þeirrar trúar, að ný-
lenduveldin væru ósigrandi. —
Einnig varð vilJimennska Jap-
ana í löndnra þeim, sem þeir
hertóku tii þess að afhjúp' þá
blekkingu, að japanskur imperi-
aiismi væri hótinu betri en
evrópskur. .Austurlönd loguðu
í frc’sisbaríttu gegn Japönum.
cg að heimsstyrjöldinni lok-
inni beindist sú frelsisbacátt.a
gegn tilraunum nýlenduveid-
anna til bess að ná aftur sinni
fyrri aðstöðu. Baréttu þessari
hefur verið mikill styrkur að
■ auknum áhrifum Ráðstjórnar-
ríkjann.a, og sigri kínversku
þjóðarinnar og stofnun alþýðu-
iýðveldis Kína
Á Filippseyjum átti frelsis-
barátta þessi tíu ára afmæli
fyrir skemmstu.
n
TIU ARA
'r J
FRELSISBARATTA FILIPPSEYJA
Filippse.vjar er nyrzti eyja-
klasinn af malaísku eyjunum.
Eyjarnar eru um 7000, smáar
og stórar, stærstar eru I.uzon
í norðri, þar sem er höfuð-
borgin Manilla með 600 þúsund
íbúa, og Mindanao í suðri.
Þeirra milli eru flestar eyjarn-
Eftir William Saxtorph
annarsstaðar í Austuriöndum.
LUIS TARUC
ar, og stærstar eru Mindoro,
Panay, Negros, Cebu, Leyté,
Samar og Palawan. íbúatala
er samtals um 20 milljónir, og
er allur þorri þeirra innfæddir
ma’ajaþjóðflokkar. Stærsti er-
lendi þjóðernisminnihluti er um
það bil 100 þúsund Kínverjar.
Ein af malajamállýzkunum er
opinbert ríkismál, en talsvcrður
hluti yfirstéttarinnar talar auk
þess spænsku. Hin langvarandi
nýlendustjórn Bandaríkjanna
hefur haft bað í för með sér,
að ameríska er þó nokkuð not-
uð og margir skilja hana.
Aða’atvinnuvegurinn er land-
búnáður. Meðaistærð búgarða
er um 5 ha en mikill hluti
býla hefur þó miklu minna
jarðnæði, því að mikið er um
stórjaVðir, en meiri hluti bænda
er skuldpíndir leiguliðar og
vinnumenn á búgörðum. Lífs-
kjör þeirra eru s’ík, að þeir
rétt skrimta. Vandamál bænda
eru í aðalatriðum þau sömu og
Lénskerfið spænska og iðnaðar-
auðvaldið hafa komið samyrkj-
unni og heimilisiðnaðinum á
kaldan ldaka og gert sveita-
fólkið að jarðnæðislausum, sár-
fátækum skuldaþrælum. I and-
búnaðarframleiðslan er eink-
um kopra, reyr, sykur, hrís-
grjón og hampur. Mikil áu'ð-
æfi eru í jörðu, en ekki eru
þau nýtt nema að litlu leyti.
Þó er talsvert framleitt af
gulli, silfri og mangan. að
ógleymdu krómi, sem stáliðn-
aðinum er bráðnauðsynlegt, eh
um framleiðslu þess eru Fil-
ippseyingar eitt mikilvægasta
land i heimi.
Magelhan uppgötvaði Filipps-
eyjar árið 1521, en áður höfóu
Arabar, Kínverjar og Japanar
tfffm haft skipti við eyjarnar. Spán-
verjinn Legaspi lenti á Cebu
árið 1565, en hann kom þangað
■'Sj frá nýlendum Spánverja í Vest-
urheimi, og Spánverjar lögðu
indir sig eyjarnar og héldu
þeim til 1898, að þeir misstu
þær til Bahdaríkjanna. eftii
spænsk-bandaríska stríðið.
Spánverjar áttu sífellt í
höggi við fbúana, og 1896
brauzt út alvarleg uppreisn, og
stóð yfir samtímis stríðinu.
E,yjaskeggjar gerðu sér vonir
um að öðlast sjálfstæði. Filipp-
eyska lýðveldið, undir forystu
Emile Aginalde, átti í harðri
baráttu, ekki aðeins við Spán-
verja, heldur einnig við Banda-
ríkjamenn, sem þrátt fyrir fög-
ur loforð um sjálfstæði þjóð-
anna, ætluðu sér eyjarnar að
nýlendu. Það var ekki fyrr en
3902, að lýðveidið var að velli
lagt, og eftir það rak hver
bændauppreisnin aðra gegn
Bandaríkjamönnum og stór-
jarðeigendum, sem þeir studdu
til valda., Árið 1916 vár sett
á laggimar svokölluð „sjálf-
stjórn“ ásamt filippeysku þingi,
og árið 1934 voru samþykkt
í Bandaríkjunum lög, sem
kennd voru við Tydings-Mc
Duffie, og veittu Filippseying-
um stjómarskrá og loforð um
ÞAÐ LÉT heldur glaðhlakka-
lega í stjórnarkampinum í
vetur með, að það yrði hcr
nóg atvinna með vorinu. Hvað
hefur eiginlega komið fyrir?
Við vitum öll og stjórnar-
liðið líka að það getur engin
atvinna orðið á heilbrigðum
grundvelli eins og nú er hald-
ið á málum. Hafa hernaðar-
yfirvöldin svikið blessaða vin-
ina eitthvað? Fá þeir nú ekki
algert sjálfstæði að tíu árum
liðnum, m.ö.o. 1944. Manuel
Queson varð fyrsti forseti
landsins samkvæmt hinni nýju
skipan. Eftir hernám Japana
myndaði kvislingurinn Laurel
stjórn, og eftir ósigur Japans
gengu ákvarðanir Tyding-Mc
Duffie laganna í gildi, a.m.k.
að nafninu til, og eyjarnar voru
lýstar sjálfstætt lýðveldi í júli
1946.
Bahdaríkjamönnum er tamt
að hæla sér af „mótspyrnu-
hreyfingunni“ á Filippseyjum.
Hreyfing þessi bar hið mjög
svo þjóðlega filippeyska. nafn
„USA Forces of the Far East“,
og var í raun og veru varalið,
sem MacArthur skildi eftir,
þegar hann flýði, í þeim til-
gangi að reyna að viðhalda
yfirráðum Bandarík jamair: a
Það var hreinræktaður aftur-
haldslýður, málalið undir stjórn
Bandaríkjamaima og stórjarð-
eigenda. Markmið þeirra var
að vígbúast og' bíða eftir því
aS gera upp sakirnar við mót-
spyrnuhreyfingu a’þýðunnar,
Það 'liafði dregiö úr háreysti torgsins,
cnda var manngrúinn farinn að tínast
burt. Það nálgaðist hádegi. Menn gengu
á ve.tingahúsin til að reikna út ágóðann
— eða tapið — af viðskiptunum.
Betlararnir leituðu sér skýlis á skuggsrol-
um stöðum. —• Gefðu okkur einn skilding,
góði maður, í nafni Allas! tuldruðu þeir
óðamála — og beruðu sár sin,’ sollin bg
bólgin.
Hodsja Nasreddín svaraði reiður: Burt með
ykkur! Ég er ckki ríkari en þið, og pr
sjálfuj' að leita að manni sem gæti hjáipað
mér um peninga. — Betlararnir tóku þessi
orð sem háð og jusu fúkyrðum yfir Hodsja
Nasreddín.
Hann valdi stœrsta og þéttsetnasta veii-
ingahúsið, þó það vrori ekki skrautlegast
álits. Og í' staðinn fyrir að binda asn-
ann við hestahringinn teymdi hann reið
skjóta sinn upp tröppurnar og inn i húsið.
MANUEL ROXAS
er hinir „góðu gömlu dagar“
kæmu aftur, og hersveitir
Bandaríkjanna létu sjá sig á
nýjan leik. Frelsishrevfing al-
þýðunnar, Hukbalahap, varð tii
í baráttunni við þessa hópa eigi
síður en við Japana. Samtök
þessi vöru stofnuð 29. marz
árið 1942, og var Louis Taruc
leiðtoginn. Nokkrum mánuðum
síðar létu þau mjög til sír.
taka í baráttunni við Japana
og filippeysku kvislinganna.
Hreyfing þessi lét ekki þar við
sitja að berjast við Japana.
Hún beitti sér fyrir lýðræðis-
legum aðgerðum þar sem hún
náði yfirráðum, skiptingu stór-
jarða og lýðræðislegum yfir-
völdum. Hukbalahap var bern-
aðarleg samtök, en að baki
þeim stóð öfiug pólitísk alþýðu-
hreyfing. Kjarni hennar var
filippeyski verkalýðurinn og
kommúnistaflokkur Filippseyja,
sem tókst að samfylkja öllum
frjálslyndum flokkum, kvenna
og karla. Hukbalahap háði um
2000 orustur við Japana, og
réð yfir . stórum, samfelldum
landsvæðum á aðaleynni, Luz-
on í stríðslok, og minni svæð-
um á syðri eyjunum. Á yfir-
ráðasvæðum Hukbalahap var
komið á lýðræðislegu stjómar-
fari með almennum kosning-
um. Upptækar voru gerðai’
stórjarðir þeirra, sem verið
höfðu á bandi Japana, og þcim
skipt milli bænda, en jarðir
þeirra, scm rejmzt höfðu þjóð-
hollir voru ekki gerðar upp-
tækar, en eftirlit haft með því
að vextir og afgjaid væri ekki
úr hófi fram.
Þegar bandaríski herinn kom
aftur, var það hans fyrsta verk
að ráðast gegn Hukbalahap og
leiðtogunum, og leggja niður
allar lýðræðislegar stofnanir,
sem kornið hafði verið upp
meðan á frelsisbaráttunni stóð.
En varaforsetinn, Osmena, sem
gegndi forsetastörfum (Quezon
lézt í Bandaríkjunum árið
1944) gorði sér grein fyrir
hinni róttæku breytingu, sem
orðið hafði, og snerist gegn
hægra armi þjóðernissimia-
flokksins, flokks stórbænda og
auðmanna í náinni samviimu
við Bandaríkin, og tók upp
frjálslegri pólitík. Hann vildi
láta framkvæma ýmsar þeirra
endurbóta, sem þjóðin ltrafðist.
Iiann sleppti Luis Taruc óg’
Casto Alejandrino úr fangelsi,
en Bandaríkjamenn höfðu
stungið þeim inn. Hukbalahap
og bandalag frjálslyndra flokka
undir forystu kommúnista.
studdi Osmena við forseta-
kjörið 1946. Gegn honum var
í kjöri, með stuðningi Banda-
ríkjamanna, Manuel A. Roxas,
sem kunnur var að samstarfi
við Japana. í , forsetatið“ kvisl-
ingsins Laurels. Roxas hafði
líka frá fornu fari verið í
tengslum við herforingja og
auðkýfinga Bandaríkjanna. -4-
Roxas náði kosningu með atkv.-
fölsunum, árásum á kjörstaði,
brottnámi kjörkassa og ofbeldi
sem lýðræðissinnar voru beitt-
ir.
Undir stjórn Roxas lauk síð-
an ,,frelsuu“ landsins með
„sjálfstæðisyfirlýsingunni“ 4.
júlí 1946. Það sýndi sig bráð-
lega hvers virði „sjálfstæðið“
var. Skömmu áður höfðu Banda-
ríkin tryggt sér fillippeysku
stjórnina með 520 milljón doll-
ara lánum cg framlögum, og
bandariski herinn dvaldist á-
fram í landinu. í marz 1947
gerðu Bandaríkin samning, sem
gildir í 99 ár, um rétt til her-
setu og tóku á leigu 23 hern-
aðarlega staði, en í raun og
veru ráða þeir yfir miklu fleiri
stöðum.
I ágústmánuði 1946 reyndi
Roxas að komast að samltomu-
lagi við Hukbalahap, en þar
sem hann vildi ekki fallast á
frumstæðustu kröfur samtak-
anna, t. d. að viðurkenna yf-
irvöldin á þeim svæðum sem
Hukbalahap hafði á sínu valdi.
veit-a inngöngu á þingið rétt
kjörnum fulltrúum frjálslyndra,
endurbæta jarðalögin o.s.frv.,
varð ekkert úr samkomulagi.
en Roxas tók þá stefnu að
reyna að bæla hreyfinguna nið-
ur með valdi. En það hefur
ékki tekizt til þessa. Roxas-
andaðist í maí 1948. Ei'ti”mað-
ur hans, Querino, fylgir sömu
stefnu. Hpnn hóf þegar sam-
komulagsumleitanir að nafn-
inu til, en greip fljótlega til
hernaðaraðgerða. Hvað eftir
nnnað hefur hann, með aðstoð
bandarískra skriðdreka og flug-
véla, gert árásir til þess að
uppræta . síðustu leifar“ frels-
ishreyfingarinnar. Árangurinn
hefur verið sá, að ibúar hafa
verið strádrcpnir en frelsis-
hreyfingin hefur vaxið á alla
lund og aukið starfsemi sína.
í stríðslok taldist til Hukba-
laliap 70 þúsund manns, og-
til bændasambandsins- 200 þús-
und, en tilsvarandi tölur 3948
voru 200 þúsund, og 1 mil’ión.
Framhald á 7. síðn.