Þjóðviljinn - 27.06.1952, Blaðsíða 1

Föstudagur 27. júní 1952 — 17 árgangur — 139 tölublað
Ummœli Einars Olgeirssonar i úfvarpsumrœSunum
SésfeÉsfaflokkurinn stendur utan við þann Ijóta
leik sem m er leikinn um æðsta embætti landsins
Í10
Ofbeldislmeigð og yfirgangur foringja þríflokkanna koni
i veg fyrir þjóðareiningii uni forsetakjnrið
í útvarpsumræðunum í gærkvöldi gerði Einar Ol-
geirsson formaður Sósíalistaflokksins ýtarlega grein fyr-
ir tilraunum flokksins til þess að skapa þjóðareiningu
um kjör lýðveldisforsetans og hvemig þær tilraunir voru
að engu gerðar vegna ábyrgðarleysis og ofríkis foringja
afturhaldsfíokkanna allra. „Forseti íslands á aö vera
hið sýnilega tákn þess að íslenzka þjóðin sé sjálfstæð
þjóð, ráði sjálf og ein yfir öllu sínu landi og hafi í eigin
höndum æðstu ráð yfir öllum sínum málum, þurfi und-
ir engar erlendar þjóðir að sækja um hvað hún geri eða
geri ekki í sínu landi“ sagði Einar í upphafi ræðu sinnar.
í áframhaldi af þessu komst
Einar m.a. svo að orði:
,,I>að er mikil nauðsyn lít-
illi þjóð að um slíkan þjóð-
höfðingja, sem fer með æðsta
vald hennar og er tákn sjálf-
stæðis landsins geti verið ein-
ing og allir beri til hans það
traust að í höndum hans sé
sjálfsforræði þjóðarinnar
tryggt.
Þjóðin átti slíkan forseta í
frelsisbaráttu sinni þar sem
Jón Sigurðsson var, þótt
henni auðnaðist ekki að fá
honum æðsta vald sjálfstæðr-
ar þjóðar í hendur. En hann
varð andlegur forseti í huga
þjóðarinnar, er markaði stefn-
una í allri sjálfstæðisbaráttu-
hennar fyrr og síðar með ein-
kunnarorðinu: Eigi víkja. Og
hann varð liið siðferðilega
sameiningartákn hennar, eftir
að hann mótmælti erlendu of-
beldi gegn henni og þing og
þjóð tók einum rómi undir við
hann.“
Síðan rakti Einar sögu lýð-
veldisstofnunarinnar, drap á
þann einhug sem þá skapaðist
með þjóðinni og þann stórhug
framsækinnar sjálfstæðrar
þjóðar sem einkenndi næstu
árin á eftir. En með ásælni er-
lendg valds og leppmennsku
innlendra stjórnmálaforingja
snerist allt á ógæfuhlið og nú
byggjum ' vm í hernumdu landi,
lieittir hverskonar ofbeldi "og
yfirgangi hins sterka. Gegn
þessari þróun hefði Sósíalista-
flokkurinn og íslenzk alþýða
háð harða baráttu og henni
yrði haldið áfram þar til sig-
ur væri fenginn og hér byggi
að nýju frjáls þjóð í alfrjálsu
landi.
Að lokum komst Einar að
orði á þessa leið:
„I>að cr tími til kominn
að spyrnt sé við fótum og
niðurlægingin stöðvuð frels-
isbarátta. þjóðarinnar sé
hafin á ný af sameinuðum
kröftum alilra þjóðhollra
Islendinga, — markviss Iiags
m'unaba rátfa alþýðunrar
leidd til sigurs ai' samtaka
vinnandi stéttum.
Vetfcvangnr þeirrar baráttu
\-erða næstu þingkosningar.
Sósíal fcstr/fl oldí u ri nh sfend u r
að þessu slnnl utn.r við þann
ljóta leik, • sem ieikinn er inn
æðsta embætti laudsms. Sósí-
alistaflokkurinn liafði ekki
hugsað sér forsetaembætti ís-
lenzka lýðveldisins yrði gert
að leiksoppi óbiigjarnra stjórn-
málaleiðtoga. Flokkurinn gerði
það scm í hans vahli stóð til
að skapa þjóðareiningu í þessu
máli. Það mistókst. ÞJÓÐ-
IN FÆR EKIvI AÐ ÞESSII
SINNI TÆKIFÆRI TIL AÐ
SAMEINAST UM MANN,
SEM HÚN TREYSTIR,
IIELUIJR AÐEINS TIL AÐ
SUNDRAST UM MENN OG
FLOIÍKA, SEM HUN ER
MISJAFNLEGA MIKIH Á
MÓTI.
En þjóðin hefur tækifæri til
að sameinast um annað, sam-
einasta um að bæta úr einum
mesta órétti, sem drýgður hef-
ur verið á íslandi á 20. öld:
sameinast um að fá sakarupp-
gjöf þeirra, er dæmdir voru í
30. marz málaferlunum. Nefnd
28 .valinkunnra manna úr öll-
um stéttum og flokkum beitir
sér fyrir undirskrift óskarinn-
ar um sakaruppgjöf og veit-
ingu mannréttinda.
Islendingar! Sameinumst í
undirskrift um þá ósk, sem
grumlvölluð er á réttlæti.
Oss er siílírar einiiigar þörf.“
Ræður forsetaeínahna.
Gísli Sveinsson fyrrverandi
sendiherra, sem tók til máls
fyrstur forsetaefnanna, hóf
mál sitt á því að gera grein
fyrir því hvernig framboð sitt
hefði komið til. Kvað liann að
því standa frjáls samtök kjós-
enda, að því ynnu menn glaðir
en ekki þvingaðir, þar væri
ekkert málalið.
Gísli kvaðst ekki hafa gefið
kost á sér til framboðs fyrr
en fyrir lá full tala meðmæl-.
enda en samt héldi ritstjóri
stærsta blaðs stærsta flokks-
ins, sem kynni að eiga honum
nokkuð upp að unna þótt hann
fengi nú ekki að bera þar
hönd fyrir höfuð sér, því fram
Kraia allra
réttsýnna ts-
að framboð hans stafaði af
persónulegum metnaði.
Ræddi Gísli nokkuð valdsvið
forseta og þá einkum vald það
til náðunar og sakaruppgjafar,
sem 29. grein stjórnarskrár-
innar veitir honum. Minnti
hann á að ýmsir málsmetandi
menn hafi gerzt frumkvöðlar
þess að náðaðir yrðu menn,
sem nýlega hafa verið dæmdir.
Sagði Gísli að liarðir dómar
væru oft eigi til góðs og sízt
svipting mannréttinda. Ef sönn
réttlætiskennd fólksins lmígur
í þá átt ber að beita vafdinu
til náðunar og sakaruppgjafar,
sagði Gísli.
Síðan vék Gísli að setu er-
lends lierliðg á íslandi. Kvað
hann alla viðurkenna að slíkt
væri ávallt böl. Vonandi breytt
ist ástandið í heiminum svo til
batnaðar að Island verði sem
fyrst laust við óheppileg og
spillandi erlend áhrif.
Loks taldi Gísli mörgum
myndi finnast það firn er
stjórnarflokkarnir veldu ekki
til framboðs þann sem hélt
velli er á reyndi við lýðveld-
isstofnnnina 1944 heldur þann
sem hopaði.
Ásgeir Ásgeirsson alþingis-
maður kvað almenning einkum
hafa nefnt stjórnmálamenn í
umræðum um eftirmann Sveins
Björnssonar. Hinsvegar væri
svo að heyra á forystumönn-
um stjórnarflokkanna nú að á
Alþingi væri engan réttlátan
að finna sem bjargað yrði frá
eldi og brennisteini. Grundvall-
arskekkja þeirra. væri að þeir
gerðu sér ekki Ijóst að for-
setakosningarnar væru annars
eðlis en aðrar lcosningar, for-
setinn yrði að hefja sig upp úr
flokki hver sem kjör hlyti.
Asgeir ræddi það hlutverk
forseta að koma fram gagn-
vart innlendum og erlendum
gestum og erlendum þjóðhöfð-
ingjum. Hann kvað sér myndi
þykja vænt um að geta kall-
að alla Islendinga frændur og
vini eins og Vestur-ísfirðinga.
Séra Bjami Jónsson vígslú-
biskup kvaðst hafa orðið við
tilmælum forysUimanna
tveggja stjórnmálaflokka um
að gefa kost á sér tií forseta-
framboðs er hann hefði verið
sannfærður af þeim um að
synjun hans myndi auka sundr
ung. Nú hefði að vísu farið
svo, honum til mikilla von-
hrigða, að komið hefði til
harðrar kosningabaráttu. Um
það hafi hann alls engu ráðið.
Kvaðst séra. Bjami telja það
þýðingarrnesta hlutverk for-
setans að setja niður deilur og
Icoma í veg fyrir að í odda
skerist. Sagðist hann finna
mjög til vanmáttar síns en
treysta forsjóninni.-
Að lokinni ræðu séra Bjama
flutti Helgi Hjörvrar, skrifstofu
stjóri útvarpsráðs bréf sem
Stefán Jóli. Stefánsson hafði
sent útvarpsráði, en í því til-
kynnti hann, að Alþýðuflokk-
urinn mundi ekki tilnefna
neinn mann til umræðnanna.
Síðan tók Bjarnj Benediktsr
son til máls. Síðan Ólafur
Thors. Síðan Steingrímur
Steinþórsson og Hermann Jón-
asson. Voni ræður þeirra allar
mjög sviplíkar, og kom ekkert
nýtt fram í þeim, sem ekki
;hefur mátt lesa, í blöðum
stjómarflokkanna undanfarið.
Síðastur talaði Einar 01-
geirsson, formaður Sósialista-
flokksins, og er slcýrt frá
ræðu hans hér að framan.
Þessar fyrstu tölur gefa
greinilega til kynna það, sem
var að vísu þegar vitað, að í
þessu mikla réttlætismáli skijit
ast menn ekki eftir flokkum
né stéttum, heldur er þetta
mál, sem almenningur lætur
sig miklu varða.
I Reykjavik héldu sjálf-
boðaliðar áfram að skila út-
fylltum listum og nýir sjálf-
boðaliðar bættust í hópinn. Á-
berandi var það í gær, að fólk
víðsvegar í bænum hringdi í
síma söfnunarnefndarinnar og
bað um að fá lista senda heim
til sín.
En Reykvíbingar! Borgin
oldiar er orðin stór! Það þarf
enn flieiri sjálí'boðaliða í starf-
iíS. Gefið ykkur J'ram til starfa
strax í dag.
Reykvíkingar, þið sem hafið
síma gerið svo vel að hringja
í 3724, 2537 eða 7512 og ykkur
verða. sendir undirskriftarlist-
ap um liæl.
I dag og um næstu helgi
þurfa allir sjálfboðaliðar og
ailir þeir aðrir sem vilja
s'.uðla að sakaruppgjöf og
iiiaiinréfctindum, að sameina
• - •»! -- - \
Þrjátíu og átta félög vél
smiða og annarra málmiðnaðar
manna i Bretlandi, sem hafa
innan vébanda sinna 2.250.000
manns, báru í gær fram kröfu
um tveggja sterlingspunda
kauphækkun á viku. Er þetta
'hæsta kaupkrafa, sem borin
hefur verið fram í sögu brezku
verkalýðshreyfingarinnar.
Alda kauphækkunarkrafna
gengur nú yfir Bretland vegna
vaxandi dýrtíðar. Meðal þeirra,
sem borið hafa fram kröfur um
hækkað kaup, eru 700.000
námumenn, sem krefjast 30
shiilinga hækkunar á viku og
250.000 skipasmiðir, sem krefj-
ast tveggja punda liækkunar.
Vill vera nieð
í ráfluni
Joshida, forsætisráðherra
Japans, sagði í gær að jap-
anska stjórnin ætti heimtingu
á því að vera höfð með í ráð-
um er bandaríska herstjórnin.
í Kóreu tæki ákvar'ðanir, sem
gjörbreytt geta ástandinu í
Austur-Asíu. Joshida kvartaði
undan því að hafa ekki verið
látinn vita fyrirfram um árás-
irnar á orkuverin við Yalu-
fljót.
Joshida lýsti >því yfir, að
sérfriðarsamningur stjórnar
sinnar við Sjang Kaisék þýddi
alls ekki það að Japan viður-
kenndi Sjang sem fulltrúa kín-
verska ríkisins.
krafta sína til fullrar sókn-
ar.
Sýnum hinuin 20 dæmdu,
að alnienningur óskar eí'tir
mannrétfcindum og sakar-
uppgjöf þeim til handa!
Látum verjendiir þelrra i'á
sem flesta meðmælendur
með hinni formlegu beiðni
|»eirra til forsetans!
Einarðir skatt
greiðmidur
Óánægðir skattgreiðendur í
Darmstadt í Vestur-Þýzkalandi
létu hendur heldur en ekki
standa fram úr ermum nótt
eina í síðustu viku. í dögun
kom í ljós að múrað hafði ver-
ið fyrir dyrnar á skattstofunni.
Múrsteinar höfðu verið sóttir í
hálfbyggt hús í grenndinni og
þar skilinn cftir miði með þess-
ari áletrun: „Múrsteinunum
var ekki stolið, eins og öll önn-
ur jarðnesk verðmæti hafa þeir
lent hjá skattheimtumönnmi-
um“.
iendimga er:
Sakaruppgjöf og full mannréttindl
Sabruppgjöí - mannréUindi
Fgrstu tölur utan af landi
í gær bárust forstöðunefnd undirskriftasöfnun-
arinnar fyrstu nafnalistarnir utan af landi. Frá
Graíarnesi í Grundarfirði komu 65 nöfn og frá
Sveinseyri í Tálknafirði 48 nöfn, en þetta eru tvö
af minnstu þorpum landsins. Á Selfossi í Árnes-
sýslu höfðu þegar á þriðja hundrað manns undir-
ritað.