Þjóðviljinn - 14.03.1953, Qupperneq 11

Laugardagur 14. marz 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (11
ESNAR BENEDIKTSSON
Framhald af 4. síðu.
hann kenna þess stundum á
einhvern hátt, er rannsóknar-
me»n höfðu athugað allar að-
stæður; og kynni þeirra geð-
'brigða allra að gæta í ljóð-
verki hans. Hér verður mað-
ur sem sagt að geta í eyður.
Hitt skiptir þó vitaskuld meira
máli hvílíka mergð stað-
reynda um líf Einars Bene-
diktssonar er hér að finna.
Var hver síðastur að grafast
fyrir um sumar þeirra, þar
sem þeir falla nú óðum í val-
inn er gerst kunna að segja
frá ævi hans og háttum. Rit-
gerðin er skrifuð skýru máli
og heilbrigðum stíl, og af frið
látu vísindageði sem hitnar
þó stundum yfir list og örlög-
um skáldsins. Hún mun koma
þeim í góðar þarfir er síðar
rita um Einar Benediktsson;
og þeir sem hirða um íslenzk
skáld munu einnig hir'ða um
þetta verk allt.
Þótt Einar Benediktsson
skrifaði nokkrar sögur mark-
aði hann víst ekki spor í ís-
lenzkri sagnlist. Þó eru þær
einkar læsilegar enn í dag,
og þar er ein dálitii perla sem
heitir Tóbakspundið. Þá eru
horfur á að sumar svipmynd-
ir hans geti átt nokkuð Iangt
líf fyrir höndum. Á það ekki
Sízt' við um dýramyndimar,
svo sem Heiló, Gráni, Kisi,
Selveiðin og enn fleiri. Birtist
vel í þessum fnásögnum og
lýsingum altæk samúð höfund
arir.s með ölhi lífi. Höfuðstyrk
ur þieirra er sú heita -kennd
sem þær miðla. Sé stíllinn
ekki lipur né sér^ega sveigj-
anlegur er liann í staðinn
þungur og styrkur. Meistara-
stykki háðs og ádeilu erulíka
hinar táknrænu sögumyndir
Þyrsklingurinn, Aurriðinn,
Tuddi — sem tákna víst áð-
urnefnda stórlaxa mannlífs á
íslandi. Víða bregður fyrir
mjög einfaldri og uppgerðar-
lausri kímni í Sögum og svip-
myndum, svo sem er segir í
Ohio-mönnum: .......... stein-
. gervingarnir glápa blindum
augum út í loftið alla verald-
arinnar ævi, eins og þeir hafi
verið kosnir í nefnd til þess
að bíða þarna eftir dóms-
degi“. Þetta eru sem sé mál-
verk í „neðri málstofu þing-
hússins". Eðá í frásögnimii
Niðri í ,,her“: „Öll þessi hljó’ð
blandast saman í eina Babels-
truflan og vefast hvert inn í?
annað eins og svuntulitirnir“.
Yfirleitt ríkir rnikill. einfald-
leikur í Sögum og svipmynd-
um — og þó raunar meiri ein-
faldleikur í hugsun og við-
horfi en máli og stíl. 1 grein-
um sínum Og ritgerðum er
Einari vitaskuld mest í mun
að koma hugsun sinni á fram
færi, hugmyndum og skoðun-
um, án listræns útflúrs. Oft
tekur liann þar harðvitug-
lega og skemmtilega til orða,
en í stórum dráttum er stíll
hans ekki gæddur ríkum per-
sónulegum einkennum. Hann
er ekki neinn byggingameist-
ari ritgerðár, en líklega þarf
ekki áð taka fram að gáfur
hans fara sjaldan í felur, né
heldur hugsjónin og lákafinn.
En nú erum við komin of
langt út fyrir ramma þess-
arar fréttagreinar, og ekki
seinna vænna að nema staðar.
B. B.
Óbmðsfinkiidiir Hefmdall-
ar — Ilálflémfi hús
,,Eí æskan vill rétta þér öríandi hönd,
þá ertu á framtíðarvegi”.
Það er ekki ofsögum sagt, að fálæti hafi gripið þær fáu
liræður sem staddar voru í hálftóm'u húsi hjá Heimdalli á
fimmfcudagskvöídið, þegar formaður klæmdist frarnan í nokkra
Mac Cartista á ofangreindum vísuorðum Þorsteins Erlingssonar.
Þannig gleymist stundum hrifning æskumannsins fyrir bylt-
ingarskáldum.
70« ártíð Karls Marx
Frsmhald af .7. síðu.
voru gefin út af. Etigels uð .
honum látnum. í þessu riti
kryfur Marx til mergjar hag-
kerfi auðvaldsins, þróun þess
og gerð. Hann sýnir fram á
arðránið á verkalýðnum og
rekur hinar innri andstæður
þessa kerfis, er hljóti að verða
því að falli.
En það var síður en svo, að
Marx græfi sig algerlega nið-
ur í fræðistörfin. Hana tók
fyllsta þátt í allri félags- og
stjórnmálabaráttu og má þar
m.a. vísa til ritá hans um
stéttabaráttuna í Frakklandi,
Parísaruppreisn verkamanna
1871 og Gagnrýnina á Gotha-
stefnuskrá býzka sósíaldemó-
krataflokksins (1875). Þeir
Marx og Engels voru. aðal-
frumkvöðlar að stofnun
Fyrsta alþjóðasambands
verkamanna (1864—76) og
segja má, að sósíalistaflokkar
þeir, sem nú tókú að vaxá upp
í Evrópu, hafi llestir verið
meira eða’ minna undir áhrif-
usn þeirra og handleiðslu.
Það var ekki arðvænlegt að
, fást við fræðistörf í þágu
undirstéttanna, og allt um fá-
dæma elju, bjó Marx jafnan
við mikið fátæki — og óvíst
að honum hefði tekizt að
hjara, ef hann hefði ekki not-
ið aðstoðar Engéls vinar síns.
Síðari árin kenndi hann sjúk-
leika, en vildi þó ekki hlífa
sér. Jenny kona hans lézt
1871, og dóttir hans, uppkom-
in og gift, nokkru síðar. Þetta
^urðu Marx þung áföll. Og 14.
marz 1883 sofnaði hann
sjálfur svefninum langa í
hægindastólnum á heimili sínu
í London.
Spádómsorð hans sjálfs,
þau er tilfærð voru í upphafi
þessa greinarkorns, hafa síð
an verið að rætast. Verkalýðs
stéttin hefur öðlazt æ gleggri
skilning á aðstæðum sínum og
tilverurökum og sett sér
markmið í samræmi við það.
Fálmkennt andóf hefur orðið
að skýrri stétt.arvitund, — ó-
Ijós sósíalisk óskhyggja að
vísindalegum sósíalisma — í
kenningu sem framkvæmd.
Og nú hefur verkalýðsstéttin
náð völdunum í þriðja hluta
heims og býst til urslitaá-
taka annarsstaðar. Og að
svona er komið, eigum við
ekki sízt að þakka höfundum
hinna tilfærðu spádómsorða,
þeim vinunum Karli Marx og
Friðriki Engels.
Framhald af 1. síðu.
boð eftir skurðlæknum til að
tappa af blóð.
Gottwald, sem er 56 ára gamall
hefur verið forseti Tékkóslóvakíu
síðan 1948. Hann hafði áður verið
forsætisráðherra síðan 1946 og
þar áður lengi forxnaður komm-
únistaflokksins.
Ekki má gleyma öðrum ljós-
geisla, sem dansaði þarna í
myrkviði landráðanna, þegar
ung.a fallega stúlkan las upp úr
Landnemanum.
Það var skrítið að sjá hvernig
þessi útgerðarmannsdóttir sfeaut
drengjunum ;ref fyrir rass, með
r
Avarp
Þegar barnaskólinn í Hnífsdal
fauk í ofviðri 27. f. m. urðu
Hnífsdæling.ar iað sjálfsögðu fyr-
ir miklu tjóni. Þótt svo giftu-
samlega tækist til, að .alvarlegt
manntjóri yrði ekki í sambandi
við þennan óvenjulega ’atburð,
er fjárhagsskaðinn mjög tiifinn-
anlegur litlu og fátæku byggðar-
lagi.
Fyrir utan sjálfa skólabygg-
inguna, sem jafnframt var guðs-
hús þeirra Hnífsdælinga, misstu
þeir foókasafn sjtt, kennslutæki,
innanstokksmuni, prédikunarstól,
hljóðfæri, málverk o. fl. Mikið
fé kostar að bæta .allt þetta;
meir.a fé en svo, að það fólk,
sem hér á hlut :að máli, fái eitt
risið undir.
Af framangreindum ástæðum
heitum vér á menn iað taka nú
höndum saman til aðstoðar og
hjálpar Hnifsdælingum með
fjárframlögum pða öðrum gjöf-
'untr’ „Margar hendur vinna létt
verk“. Jafnvel lítið framlag frá
mörgum má nægja fáum tii
bj.argar.
íslenzka þjóðin hefur þráfald-
legá lagt fram myndarlegan
skerf til hjálpar erlendu fólki
undir voveiflegum krinigumstæð-
um. Það er vissulega vel gert og
þakkar vert. En ekki síður ætt-
umvér að muna eigin landsínenn,
sem einstakt óhapp. hefur hent,
og' rétta þeim hlýja hjálparhönd.
Þau dagblöð bæjarins, sem
veita nú samþykki sitt til, munu
góðfúslega veita móttöku fjár-
framlögum til Hnífsdals. Enn.-
fremur tekur imeðundirrituð
nefnd Hnífsdælinga hér í Reykja'
vík við hvers kon.ar gjöfum, sem
berast kynnu: peningum, bók-
um og öðrum munum, er vel
komi sér iað fá.
Sýnum samúð í verki.
Reykjiavík, 12.marz 1953.
Sigurgeir Sigurðsson, biskup.
Ingimar Jóhannesson, settur
fræðslumálastjóri.
Jón .Miaríasson, bankas'tjóri.
Si.gurður Bjarnason, .alþm.
Helgi 'Guðmundsson, bankastj.
I-Ianníbal Valdimarsson alþm.
Söfnunarnefnd Hnífsdælinga:
Baldvin Þ. Kristjánsson, erind-
reki, Ásvalliagötu 46, -sími
6657.
Elísabet Hjartardóttir, frú,
Úthlíð 10, sími 5107.
Páll Halldórsson, söngkennari,
Drápuhlíð 10, sími 7007.
Þjóðvlljinn tekur á móti fram-
lögum til Hnífsdalssöfnunarinnar.
uppbyggingu ræðu sinnar, í
viljalausu umli þeirr.a um komm
únisma, þar sem þeir þorðu
ekki einu sinni að mdnnast á
innlendan her. Þetta styrkir þann
grun vorn, að Landneminn eigi
vaxandi fylgi að fagna meðal
Heimdalliaræskunnar eins og það
hefur ætíð verið vitað, iað Heim-
dellingar h.afa alltaf sótt slagorð
sín í byltingarsinnuð skáld og
róttækan leskost, ekki sízt jafn-
skemmtilega humoristískt blað
og iLandneminn er.
Ástæðan
ihaldsins.
f fundarlok stóð upp sonur
eins auðugasta mannsins á fs-
landi og bað um ferfalt húrra
fyrir einstakMngsframtakinu og
sjálfstæðinu, frelsinu og lýðræð-
inu, — þessu sem húrraði vest-
ur um haf hérna um árið.
Opið bréf
er stixðnuð heimska
Mvor kcmiir
Framhald af 1. síðu.
mönnum létust sex, en einn ligg-
ur á sjúkrahúsi á sovéthernáms
svæðinu.
Kirkpatrick krefst þess að mál
ið verði rannsakað, flugmönnun-
um, sem skutu vélína niður,
refsað og skaðabætur greiddar.
Brezka flugherstjórnin segir að
sprengj'uflugvélin. hafi verið skot
færa laus og hlutar úr byssum
hennar h;afi verrð skildir eftír
heima í Bretlandi þegar hún fór
í seinasta flug s'itt. Tilkynnt hef-
ur verið .að brezkum flugmönn-
um á æfingaflugi hafi verið
bannað ;að fljúga nær hernáms-
svæðatakmörkunum en 16 km.
Skotið á farþegavél.
Bi'ezka flugfélagið British Eu-
ropean Airways tilkynnti í gær,
að skotið hefði verið á farþega-
vél frá því á flugi eft'ir 'renn-
unni frá Berlin til Vestur-Þýzka-
lands. Herstjórn Breta vildi ekki
gera mikið úr þeim atburði og
sagði að líklegast væri að. um
aðvörunarskot hefði verið að
ræða til >að vara flugmanninn
við iað fara. út úr loftrennunni.
Bandarísk orðsending
til Tékka.
í gær var birt ný orðsending,
sem bandaríska stjórnin hefur
sent þeirri tékknesku vegna þess
er toándarisk orústuflugvél var
skotin niður á þriðjudaginn á
landamærum Tékkóslóvakíu og
bandaríska hernámssv.æðisins í
Tékkóslóvakíu. Þar er því neit-
að að vélin hafi flogið yfir tékk-
neskt land og krafizt afsökunar-
beiðni á atburðinum. Einnig er
lýst vfir ;að bandarísku hernáms-
yfirvöldin f Þýzkalandi muni
gera ráðstafanir til að slíkir at-
buxðir komi ekki oftar fyrir.

Framh. af 6. síðu.
labbað sig framhjá í gerff
Björns Ólafssonar og Eysteins
Jónssonar (eða óku þeir í lúx-
usbíl?),-en Samverjinn er ó-
kominn ennþó, því ég er ekkí.
viss um að þú sért hann.
—o—
„Hesturinn, skaparans mebt-
aramynd" er hliðstæða ára-
bátsins. Þó að við höldum uppi
merki hans, þú í orði, ég í
verki, verður hann hjá bóndan-
um ímynd og tákn fátæktarinn-
ar,' þegar hann er borinn sam-
an við traktorinn. Þetta verð-
ur-áfram þrátt fyrir það þótt;
þér fcunni ;að tak.ast að gera,-
hestinn að tákni auðæfa í feaup-
stöðum. Hesturinn sem hneggj-
ar fyrir utan túnið, er ekki
einhlítur til að tryggja sjálf-
stæði þjóðarinnar þó hann se
beislaður og teymdur heim..
Ekki hygg ég heldur að póli-
tísk heljarstökk i útv.arpi dugi'
til þess.
Það væri kannski heldur
reynandi að fjarlægja ræningj-
ana, prestinn og levítann ;af
vegum þjóðlífsins.
Svo bið ég að heilsa.
Játvarður JökulL
í ramm.a á forsíðu Vísis í gær
stóð þessi klaus'a:
„Blaöasali of
framtakssamur
Einkaskeyti frá AP
Dublin, í morgun.
Dómur riokkur hér í borginní
hefur kveðið _ upp úrskurð yfir-
blaðasala nokkrum, sem þótti'
helzti duglegur við áðju sína.
Viar úrskurðurinn á þá leið, að
blaðasalinn mætti ekki selja;
fanga nokkrum í fangelsi borg-
arinn.ar blöð eins og hann hefur-
gert til þessa. Hefur blaðasalinni
— Jim Morris að n.afni— kliíið'
upp niðurfall frá rennu á þaki
fangelsisins, til þess að afhenda
þessum viðskiptavini, sem er á
annarri hæð, blöð sín, en nú er-
það bannað.“
jEkki er fréttin merkileg og
varla hefði öðru blaði -en Vísi
þótt ástæða til að birta hana;
með sérstakri áherzlu á forsíðu.
En hitt er merkilegt fyrirbrigði,.
að bandarísk frétt.astofa, semt'
hefur það eitt sér til ágætis, að
senda alltaf fréttir af viðburð-
um a. m. k. jafnsnemma og þeir
gerast, skuli allt í einu tekin. upp
á því, að senda Vísi fréttaskeyti
um latburði sem gerðust fyrir-
mörgum vikum. Þessa sömu fxétli
lásum við nefnilega í dönsku
blaði frá 25. febr. s. 1. Til er
skýring á þessu undarlega fyrir-
bæri, nefnilega sú, að Vísismonn-
um, sem eru svo vanir að
skrökva upp fréttum frá rótum,
munar ekki um að ljúga upp
heimildum fyrir þeim fréttum,.
sem eru- ólognar.
Fyrrv. sendiherra
Framhald af 1. síðu.
an hélt ræðu sína itrekaði Dull-
es „frelsunarstefnu" nýju stjórn-
arinnar í vitnisburði fyrir utan-
ríkismálanefndum þingsins. Kall-
aði hann síðan Kennan á fund
sinn og sagði síðan, að millí
þeirra væri enginn ágreininguiv
Nú þykir annað hafa komið á
daginn.