Þjóðviljinn - 26.03.1953, Qupperneq 7

4.
‘í— Mmmtudagur 26. marz 1953 — ÞJÓÐVILJINN —.. (.7
fc*'*'
ÓSKAR B. BJARNASON:
Elektrólýtísk klofnun og hreinir málmar
I síðasta.. þaetti var minnzt á
t>á aðferð við vinnslu málma að
kljúfa sambönd þeirra með raf-
straumi og sagt að til þess yrði
að ha£a bráðin vatnslaus sam-
bönd af málminum, en vatns-
upplausn af málmsöltum væri
ekki haegt að nota. Þetta á
raunar aðeins við um léttu
málmana, þ. e. málmana fyrir
framan zink í spennuröðinni.
Þetta var ef til vll ekki nógu
skýrt tekið fram seinast og því
bezt að byrja núna á því að
segja ofurlítið nánar frá elek-
trólýsu málmsalta í vatnsupp-
lausn.
Þ.að er vel kunnugt að haegt
er að elektrólýsera t. d. blá-
steinsupplausn, þ. e. vatnsupp-
lausn af eirsúlfati og gera á
þann hátt eirhúð á hluti úr
járni. Máímhúðun margs konar
fer einmitt fram á þennan hátt.
Þessi aðferð er og hentug ef
framleiða skat sérstaklega
. hreina málma úr óhreinum
málmi eða málmblönd.um. Gild-
ár það um málmana zink, jám,
nikkel, tin, blý, eir, silfur og
fleiri.
Hreint vatn leiðir ekki raf-
jónum, þannig að hvert natrí-
umjón hefur. klórjón í bak og
fyrir, til beggja handa og fyrir
ofan sig og neðan og hver klór-
jón er umkri-ngd natriumjónum
á sama hátt. Samsetningin
verður þvi NaCle og NaGCl á
víxl.
Það kann nú að virðast ótrú-
legt að í sömu vatnsupplausn
þar sem hreyfanleiki sameind-
anna er mikill getd verið agnir
hlaðnar pósitífu rafmagni og
aðrar agnir hlaðnar., nekatívu
rafmagni hverjar innan um
aðra. En eins og kutmugt er
draga pósitífar og nekativar .raf
hleðslur hvor aðra að sér og
eyða hvor annarri. Og' ég held
líka að þetta hafi þótt alvarleg
mótbára á móti kenningu Arr-
heniusar fyrst i stað. Þetta er
þó ekki gild mótbára, því hver-
rafhlaðin ögr. er umkringd af
rafhleðsium með gagnstseðu
forteikni og þær toga hana all-
ar jafnt hver til sin og hún
veit því ekki hvert hún á helzt
að fara, þ. e. jákvætt og nei-
kvætt hlaðnar jónir geta stað-
izt í sömu upplausn og það
hlýtur að ver-a jafnmikið af já-
kvæðum og neikvæðum hleðsl-
um þar setn upplausnin er ó-
hlaðin út á við.
Einhver hugkvæmur maður
hefur líkt rafstraumi gegnum
elektrólút við það að farið sé
á ferju yfir -á Þetta er ekki ilLa
til fundið. Jónirnar e.ru ferj-
umar og elektrónurnar, þ. e.
rafmagnið, flyzt gegnum - upp-
lausnina með þeim. Það sern
setur jónimar i hreyfingu ev
spennumunurinn milti pólánna
eða platnanna sem stungið er
niður í upplausnina og tengd-
ar við rafhlöðuna.
Þegar ratstraumur ftr gegn-
um góðan leiðara eíns og t. d.
eirþráð eru -það einnig elek-
trónur sem flytja rafmagnið.
Elektrónurnar eða rafeindirnar
eru í raun og veru hinir
smæstu skammtar sem raf-
magnið kemur fyrir í. í málm-
þræðinúm er flutningur raf-
magnsins líkur þvi að farið sé
yfir á á brú, og er málmþráð-
urinn brúin, en rafeindirxiiar
ferðalangamir.
Elektrólýtisk klofnun er oft
notuð til að hreinsa málma og
er þá.óhreini málmurinn hafð-
ur. fyrir ancðu, þ. e. pósitífa
plötu, en hreinn málmur eða
eitthvert óvirkt efni fyrir kat-
óðu eða nekatífa plötu, er, elek-
trólútin er eitthvert salt iaf
málminum í vatnsupplau. i. —
Sem dæmi má nefna hreir.sun
eirs. Anóðan er plata úr óhvein-
um eir, t. d. 100x30 cm og 5—6
cm á þykkt. Elektrólútin er
blásteinsupplausn og gert ofur-
lítið súrt með brenhisteinssýru.
Þegar straumurinn fer gegnum
upplausnina flytjast kúprí-jón-
irnar Cu~r+ að katóðunni og
missa þaer hleðslu sín-a við það
að bindast rafeindum frá k-atóð-
-unni og verða að hreinum eir,
sem sejt jafnt og þétt á katóð-
una. Samtímis leýsist anóðan
upp og myudar nýjar kúpri-
fareindir (sjá mynd). Anóðan,
S<V»-
þ. e. óhre.ina eirplatan. leysist
smám s-aman upp og safnast
sem hreinn eir á katóðuna, en
óhreinindin setjast á botninn,
þar á meðal geta verið verð-
mætir málmar -eins og silftu’
og 'gull.
Hreinleiki eirs sem hreins.ið-
ur er á þennan hátt getur orð-
ið mjög nálægt 100% Óhrein-
indin eru tíðum ekki meiri en
0,2 af þúsundi, þ. e. 0,2 grömm
í kílógrammi af eir. Ýmsa aðra
málma er hægt íað * hxeinsa 4
svipaðan hátt, t. d. járn -jg sili-
ur. V'ið hreinsun silfurs er el-,
ektrólútin venjtdega sibfumí-
trat.
Hinn mjög hreini málmur
sem fæst á þennan hátt sem
nú .var lýst er einkum notaður
sem leiðaluþráður fyr!ir raf-
magn.
Eirinn er einhv.er bezti leið-
ari fyrir rafmagn. en ti1 þeirra
nota þarf hann að vera vel
hreinn. Hvers konar óhreinindi
spilla leiðsluhæfninni mjög
FYRIR FJÓRUM ÁRUM
nvagnsstraum að neinu marki,
en -ef sýra eða basj eða eitt-
hvert málmsalt er leyst upp í
v-atninu leiðir það strauminn.
Leiðsla straumsins gegnum
'slíka upplausn hefur í för með
sér efnabreytingar, þannig að
hið uppleysta -efnasamband
klof-n-ar í frumefni sín eða vatn-
ið sjálft klofnar í vatnsefni og
súrefni. V atnsupplausn sem
leiðir r-afmagn kallast -elektró-
lút. Skýringin á því ,að salt-
uppla-usn leiðir rafm-agn var
gefin af sænska efnafræðingn-
um Svan-te Arrhenius árið 1887.
Skýrin-g hans var á þessa leið:
Þeg-ar sölt eru leyst upp í vatni
klofna þau í pósitíft og nekatíft
rafhlaðnar agnir. Rafspenna
getur þar haft áhrif á þær og
• verður rafstraumurinn gegnum
upplausnina við það að þessar
agnir flytiast milli elektróð-
ann-a, þ. e. málmplatna, sem
stungið er ofan í upplausnina,
þan-nig að bil er á mill'i þeirra
svo -að þær snert.ast ekki og
snexta heldur ekki ílátið sem
elektrólútin er í-
Þessi skýring hefur reynzt í
aðalatriðum rétt. Þó er þess að
gæta, að hinar rafhlöðnu frum-
eindir og frumeindahópar mynd
ast. venjulega ekki við það nð
efnið leysist upp, heldur e u
efnasamböndin í kristalformi,
einkum söltin, einnig gerð af
þessum rafhlöðnu jónum eða
fare.in.dum sem svo eru nefnd-
-ar. En þær fá miklu meiri
hreyfanleik þegar efnið hefur
verið leyst upp í vatni.
Kristall af m-atarsalti er ekki
■ gerður úr n-atriumklóríðpam-
eindum sem li-gg-i hver við ann-
' ars hllð, heldur er hann gerð-
ur iaf natríum-jónum og klóríð- *"
!vítlioasveit og verndadur ródherra
Fyrsta afrek hvitliðanna var að ráðast að húsi Þjóðviljans aðfaranótt 26. marz 1949 og brjóta
rúðu í afgreiðslunni með grjótkasti. Næstu naetur varð að hafa vörð um húsið vegna árása
Heimdellinga. — Nú í fyrrinótt var enn brotin rúða í prentsmiðju Þjóðviljans. Voru það ef til
vill afreksmennirnir gönilu að halda upp á afmælið?
Fyrir íétt.um fjórum árum
skýrði Þjóðviljinn svo frá á
forsíðu:
„Leppstjómin er nú svo
skelfd við mótmælaöldu al-
mennings að hún hefur boðið
út fjölmennri sveit hvítliða.
Hefur Heimd-alli verið falið
að skipuleggja sveit þessa að-
allega og hafa þeir dæmdu
nazistar og SS-menn sem
leppstjómin hefur sópað til
landsins úr fangelsum Evrópu
nú komið í góðar þarfir. Sveit
þessi verður búin kylfum. Eru
það kylfur sem bandaríski
' • ’■ «f ’ ' i
herinn skildi hér eftir ...
„Þá hefur Þjóðviljinn fehg-
ið sannar fregnir af því sem
ýmsa heíur lengi grunað, að
viðtæk-ar símahleranir eru
hafnar, bæði hjá Þjóðviljan-
um og ýmsum „hættuiegum“
einstakiingum. Eru slíkar
jSÍmahleranir að sjálfsögðu al-
. gert lögbrot.
,, „Morgunblaðið boðaði i gær
‘Íförn'u hvítliðasveitarinnar
með ofbeldishótunum á fyrstu
síðu. Þar er hamrað á því, að
það skipt engu máli hvað mót
mælaaldan verði voldug; þót/t
allir- Reykvíkingar mótmæli
skuli það „haft að en-gu“!
Gegn mótmælum, fólksins,
gegn lýðræðinu, skal beitt
kylfubúnum hvitliðasveitum
og lög’regiu.
„En Reykvíkingar munu
ckki óttast hótanir Morgun-
blaðsins eða vígbúnað pabba-
drengjanna í Heimdalli. Þeir
munu mótmæla landráð-mi
leppstjórnarinnar einarðlega
og afdráttarlaust. í voldugri
fylkingu standa lýðræðissam-
tök þjóðarinnar gegn þeir.i
kiíku sem nú er opinberlega
skriðin í skjól hins óhjúpaða
valds o,g bera fram kröfu.r
sínar: ísl,and frjálst! Burt
með leppstjórnin-a.“
Og enn skýrði Þjóðviljinn
svo frá þennan dag:
„Bjarni Benediktsson, levp-
urinn sem heimtaði lögregiu-
vemd um Reykjanesið, teh’.r
sig aldrei óhultan f.vrir þj ið
sinni. Síðan hann kom heim
hefur hann haft um sig lög-
regluvernd, dag o,g nótt, tvo
lögrcgluþjóna, sem eiga að
vernda líf hans og limi gegn
ímyndaðri árás. Slíkur e::
skilnin-gur hans á verkum
þeim sem hann er gð vmn-a,,
slíkur sá dómur sem hatvi
hefur kveðið upp yfir sjólfum
sér.
„Bjarn-i Benediktsson gæii
vel sparað sér lögregluvemd-
ina. Hann fær hvort sem cr
aldrei varizt með neinti oí-
beldi því sem í sjálfum hon-
um býr, sektartilfinnin-gunni
og sjálfsfyrirlitningunni."