Þjóðviljinn - 30.05.1953, Page 7

Laugardagur 30. maí 1953 — ÞJÖÐVILJINN — (7
Jóhann Marteinsson
kemur til
Reykjavíknr
Það hefur verið viðurkennd
staðreynd í verki, að undir-
staða efnalegrar velmegunar,
og þá að vísu andlegrar reisn-
ar með íslenzkri þjóð, byggist
á afla úr sjó, ef veitt er at-
hygli þeim mikla tilflutningi
fólks að sjávarsíðunni og sjó-
sóknarplássunum síðasta manns
aldur. — >að má því ekki
undur heita þótt athygli fólks-
ins festi augu á öllum nýjung-
um sem að ber um bætta
tækni og aðstöðu til öflunar
og nýtingar fiskifangs.
Enda virtist svo á sjálfan
páskadag að slík nýjung hefði
tilborið, að nokkur hundruð
Reykjavíkurbúa hafi talið vert
að gefa henni gaum.
Mér varð gengið niður á
Löngulínu í góða veðrinu. Var
Fossum Eimskipafélagsins þétt
skipað við bakkann að sunnan
og eins í króknum meðfram
kolakrananum, þar lá Tröllinn
og girti landbrú hans næstum
iyrir umferð.ina norður á
bryggjuna. En þangað stefndu
toæjarbúar för sinni. Eg barst
með fólksstraumnum. Við oss
blasti sjálfur Activity frá Lon-
don að sækia lýsi og hálf
subbulegur ásýndum og lau^
við allan hátíðarblæ utan tvo,
þrjá vai-ðmenn í ötuðum föt-
um. Eigi virtust menn gefa
gaum þessum fulltrúa frá
drottnara hafanna, heldur skip-
uðu sér svo sem rúm leyfði
frameftir hinni löngu bryggju.
— Það sem dró að sér athygli
fólksins var nýr gestur hingað
kominn til kaldra hafa frá
heimi suðrænnar sólar þar sem
náttúran tilreiðir sígrænt vor, á
vorn mælikvárða, um allar árs-
tíðir. Þessi gestur var senjor
Joáo Martins de Lisboa (herra
Jóhann* Marteinsson frá Lisa-
boh), stærsti togari, sem hing-
að hefur komið, að ég veit, sem
þarna gnæfði með háreista
stafna og möstur upp yfir
bryggjuna. Nokkur tími ■ leið
áður en kost.ur gæfist fyrir
mannþrönginni að skyggnast
yfir borðstokka þessa mikla
skips. En loks tókst það. Og
blasti þá við víðáttumikið þil-
far, þar sem ýmsum hlutum
var fyrir komið á all frábrugð-
inn hátt við það sem vér eig-
um að venjast um borð r ís-
lenzkum togurum. Var þá fyrst
fýrir að aftast var háreistur
stjórnpallur með bátaþilfari
yfir báðum göngum og þremur
bátauglum hvoru megin og
skipsbátum í þeim flestum.
Togvinda af risavaxinni gerð
framan við stjórnpall, en þar
framan- við rimlapallur mikill
úr plönkum. Síðan tók við af-
stíaður 'gangur miðskips fyrir
togstrengi svo sem á íslenzku
togurunum, sá var þó munur
á að hann virtist ekki ætlað-
tir fyrir uppþvott, heldur lá
vatnsleiðslupípa mikil bakborðs
megin við hann með nokkrum
krönum, þar sem stórir stamp-
ar voru reyrðir fastir undir.
Stjórnborðsmegin var stillt upp
háum fiskikössum og þó opinn
gangur meðfram þeim út við
öldustokk.
Þarna um borð var á ýmsu
þysi eða dútli mikill hópur
manna með öðru yfirbragði en
hér er vant að sjást. Þéttir
menn og hraustlegir, ekki ýkja
háir, en þó ekki lágvaxnir, með
gulleitan hörundsblæ en kol-
svart hár, sem á tinnu saei.
Tilburðir þeirra virtust rólegir
og asalausir utan handsláttar
til málsáherzlu, svo sem gerist
með suðrænum þjóðum. Mál-
hreimur þeirra virtist skýr og
hljómmikill með óbeyglað
tungutak en áherzlu svipaða og
hjá Frökkum.
Að öðru leyti minntu þeir á
islenzka sjómenn, sem vanizt
hafa hafinu og eru ekki lengur
uppnæmir fyrir smáum hrlutum.
En hið dökka yfirbragð þeirra
og andlitsfall kom manni til að
minnast lýsinga af hinum fornu
Rómverjum sem eitt sinn voru
drottnarar heimsins, og þá
■minntist maður þess að eitt
sinn voru forfeður þessara
manna víðförlir um ókennd
höf og færðu mannkyninu nýja
þekkingu um víðerni jarðar.
Og hingað norður í höf leituðu
áar þeirra vísdóms um upp-
fundna vegu til óþekktra landa.
Og sögn lifir um íslendinginn
Joáo Scolus (Jóhann Skúlason)
sem eitt sinn veitti þeim leið-
sögu í slíkri för.
Nú vaknaði forvitni manns
um nánari þekkingu á þessu
skipi. Hver hafði byggt það?
Skilti framan á stjórnpalli upp-
lýsti að skipasmiðastöð nokkur
í borg einni, de Costello í
Portugal hafði byggt það árið
1952. — En þá var að reyna
að bera fyrir sig spuminga-
mál, en ekki leizt mér á það,
því ég heyrði að landar mínir
reyndu að bera fyrir sig banda-
risku, en hún virtist ekki gjald-
geng til skilningsauka og virt-
ist handapat heppiíegra.
®g lét berast aftur eftir skip-
inu og að dyrum vélarrúmsins
ásamt manni, sem - með mér,
var. Þar kom út maður og
gerðum við honum skiljanlegt
■að okkur langað að sjá vélina
og kinkaði hann kolli við því,
og fórum við inn og sáum nið-
ur í vélarrúmið. Var þar allt
hreinlegt, svo sem í skemmti-
sal væri. Sýndist þama vera
um 8 strokka dieselvél að ræða.
Sá sem með mér var vissi að
ég gat beitt fyrir mig alþjóða-
málinu Esperanto og spurði
hvort ég vildi ekki reyna það.
Eg taldi ekki miklar likur á
því að það tækist, því á sínum
tíma hefði landsfaðir Portúgala
bannað þegnum sínum að læra
það mál vegna hættunnar, sem
fylgir því að kynnast öðrum
þjóðum. En aftur á móti er
Portúgölum það auðveldara en
ýmsum öðrum þjóðum vegna
hinna rómönsku stofna sem
bæði málin nota svo mikið.
Nú sem við héldum lengra
komum við að salsdyrum
nokkrum aftar en vélarrúmið
og voru þar leðurfóðruð hæg-
indi inni og skrautlegt borð. Á
þili fyrir miðjum sal hékk
mynd af Jesú Kristi í hvítum
kyrtli, en til hliðar við hann
önnur af búralegum herforingja
með axlaskúfa og þakið brjóst-
ið af orðum og fígúruverki. —
Þarna voru menn í ganginum
og lagði ég þá spurningu fyrir
hann hvort hann talaði Espe-
ranto (ég heyrði að aðrir
reyndu ensku við hann án ár-
angurs). Hann hristi höfuðið
en sagði svo: Non! Esperanto!
Lingve intei-natsia. Pólitík!
non, non! Bött bröððer min
parle Esperante, og varð honum
ekki haggað frá því kunnáttu-
leysi. Svo gaf hann okkur síga-
rettur þvengmjóar, sem hann
benti okkur á, að þær væru
poi'túgalskar, og sagði: „bon“
(góðar), sem þær og voru. Við
sýndum honum amerískar og
sögðum líka: „bon“, en hann
ldeip í hálsinn á sér og gretti
sig og sagði: „non ameríkan“.
Svona geta menn verið þjóð-
ræknir.
Síðan gengum við upp á
stjórnpall. Þar var lítill maður
í bláum einkennisbúningi, sem
reyndi að leysa úr forvitni fólks
ins viðvíkjandi skipinu. Hann
bjargaðist við ensku en veittist
erfitt að bögla tunguna eftir
kröfum hennar: „Idd is an
ordinari kampass, bödd dís is
átogíro abparat". 'Hvað stórt
er skipið? 1200 farmlestir, en
2100 rúmlestir. En hvað eru
margir menn á því? „Seventin
tú“ (sautián tveir) og við horf-
um vantrúuð á hann. Og hann
flettir í orðasafni heila sins og
segir aftur: „Seventín tú“, en
þegar h,ann sér að v:ð trúum
ekki að heldur, gengur hann
að töflu þar á þilinu og skrifar
töluna 72. Þá urðum við að
trúa, því það leit sennilega út
eftir stærð skipsins og mergð
þeirra afkomenda hinna fornu
rómversku þegna, sem við sá-
um bregða þar fyrir.
Þess er ógetið að allan tím-
ann dunaði glymjandi hljóm-
list gegnum hátalara á stjórn-
klefa út yfir þiifar skipsins og
mannþröngina. Og þar var
sungið með suðrænum hita i
rómnum í samræmi við hljóð-
færaleikinn á hljóðskýru máli,
sem varla þarf að skæla munn-
inn mikið til að bera fram. —
Og íslendingai'nir sem hlust-
uðu hugfangnir á, hafa þarna
fundið með eigin eyrum að til
er annað en háalvarleg fyrir-
mannamúsík eða breimigól,
þar sem maður næstum sér,
með þvi að hlusta, hvernig
söngfólkið geyflar gúlinn til að
tæpa á skrækjunum.
En sleppum því. Það var eng-
in furða þótt Reykvíkingar
yrðu hugfangnir .af að horfa á
þetta glæsilega skip. Svo mjög
hefur almenningur á tilfinning-
unni að afkoma hans og lífs-
kjör byggist á þeii'ri þróun,
sem sjávai'útvegsmálin taka
hjá okkur, að ekki fara fram
hjá fólkinu þeir ínöguleikar
sem til eru eða hægt væri að
skapa í þeim efnum. Jafnvel
ljómi herverndarinnar banda-
rísku og hugsanleg bitlinga-
vinna í sambandi við hana
virtist rokinn út í veður og
vind við birtingu þessa skips.
Svo glæsilegar vonir tengir at-
vinnukúgaður almúginn við
skrautbúin skip fyrir-landi sem
geti dregið auð úr Ægisdjúpi
handa fólkinu í landinu.
Nokkrir tindilfættir „vernd-
arar“ með afturreist andlit og
smalahúfuna á skakk voru að
tiplast þarna innan um fólkið,
en hurfu brátt því enginn virt-
ist gefa þeim gaum eða taka
þá frain yfir hina þéttvöxnu
og fasstilltu suðrænu sjómenn.
Jafnvel „nappararnir" virtust
ekki veita þessum vinum sín-
um neina athygli, svo þeir
drógu sig burtu í einmanaleik.
Þó var þama einn þybbinn
kai'l, sem minnti mig á roskinn
bónda sem kemur á ungmenna-
félagsskemmtun í sveit í von
úm að geta farið í hestaprang.
Hann ,var iklæddur heljarmik-
illi kuldaúlpu til að bægja
burtu nepju þessa sólhlýja ís-
lenzka páskadags. Engin tign-
armerki sáust undan úlpunni
utan búralegt andlitið. Hann
stjáklaði um stund á bryggj-
unni að horfa á .aðdáun ís-
lendinganna á hinu stói'a skipi,
byggðu til friðsamlegrar at-
vinnu. Svo gafst hann upp á
því, langaði sjálfsagt að tala
við einhvem. En enginn hafði
gefið sig að honum. Þó var ég
nærri fai'inn að ávai'pa hann,
því ,ég hélt hann væri hesta-
prangari. Það er svo gaman
hvað þeir eru di-júgir með sig.
En hann beið ekki eftir því og
labbaði sig upp að þeim
„aktiva“ frá London. Þar
stanzaði hann gegnt skut skips-
ins og virti fyrir sér vörðinn,
þegn hinnar hásælu drottning-
ar, sem bráðum verður kórón-
uð. — „Moming!“ sagði hann
’síðan með reffilegri röddu til
þess brezka. „Góðan daginn!“
svaraði sá brezki með kui'teis-
legri mýkt í rómnum og leit
upp, þótt samfestingurinn hans
virtist hafa komizt í of nána
snertingu við feitmetisvamað.
Síðan tóku þeir tal saman um
skip og góss og almenn efni.
Þar til sá brezki segir með
spurnar hreim: „Þú ei't ame-
rískur?“ „Ó, yes! I am. Eg er
frá Bandaríkjunum. From Wyo-
ming“. „Nú, hvar er það?“ Sá
ameríski varð að útskýra það.
Nú, hvað hann starfaði hér,
spurði sá brezki. „Naw! I am
working for the defending
■army“, upplýsti hestaprangar-
inn minn og var nú búinn að
öðlast þá reisn í rómnum að
auðsjáanlegt var að allir portú-
galskir togarar voru gleymdir
og sömuleiðis áhugi íslendinga
fyrir friðsamlegum fiskiskipum,
Siðan töluðu þeir saman án
þess að Bi'etanum virtist vaxa
manngildi „vemdarans" i aug-
um.
,En íslendingarnir héldu á-
fram að skoða þetta vandaða
skip. — Og seinna frétti ég að
útgerðarfélagið sem átti hann
ætti 9 slíka togára, sem það
gerði út á fjarlæg mið. Og út-
gerð svona skipa þætti' gefast
úgætlega (reyndar miðað við
minni skip aðeins) ef þau
kæmu með 6—700 lestir af salt-
fiski eftir misseri, hvað þá
heldur fullfermi, svo mikið
sælgæti þykir suður'andabú-
um saltaður fiskur sóttur norð-
ur í heimsskautshöf. — Ótrú-
legt er að til lengdar sé hægt
að stunda svona útgerð ef það
cr bar,a gert að gamni sinu. —
En hér kemur fyrir að bannað
er að salta fisk vegna sölu-
tregðu að okkur er sagt í þess-
um löndum, sem svona mikið
leggja á sig til að ná í þetta
sælgæti. — Enda höfum við
íslendingar skipað þessum mál-
um svo vel að við eigum „Sölu-
s'"uband íslenzkra fiskfram-
leiðenda“ til að sjá um mark-
aðsöflun fyrir okkur og fyrir-
tæki eins og „Bjarnason og
Marabotti" til að greiða götu
þess, meðan óseldar fiskafurð-
mr
ir okkar hrugast upp her heima.
Siðan höfum við elskaða ríkis-
stjórn til að greiða fram úr
Jleiri vandamálum hins fi'jálsa
Framhald á 11. síðu.
Einn skipverjanna á Jólianni Marteinssyni hengir upp þvott í
blíðviðrinu á páskatlag.