Þjóðviljinn - 01.12.1953, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 1. desemeber 1953 — ÞJÓÐVIUINN — (3
75 ár í dag frá því kveikt var á fyrsta
Ijósvitanum hér á landi
I dag eEU 104 Ijósvlíar, 3 raáíévitar, 2 Mjóðvitar,
ank annarra ljósa við strendnr landsins.
I dag eru liðin 75 ár frá því kveikt var á fyrsta vitanum er
reistur var á íslandi, f dag eru 104 ljósvitar á ströndum lasidsins
og með byggingu þriggja vita í sumár má heita afi Ijóshringn-
um kringum Iandið hafi verið, lokað, en þó eru enn mörg og
mikil verk óunnin áður en vitakerfið er komið í viðunandi horf.
I tilefni þessa afmælis hafði
Emil Jóiisson boð inni á heimili
sinu í 'gær fyrir fjölda gesta.
Fyrsti viti á Islandi var
reistur 1378 á Valhnúk á
Reykjanesi, en hann var endur-
byg’gður á Bæjarfelli 1907, þar
sem hann stendur nú. Á þessu
fyrstg 30 ára tímabilj höfðu ver-
ið reistir 7 vitar, eða sem svar-
ar einum vita fjórða hvert ár.
Danir höfðu vitabyggingarnar
með höndum á þessu t.'mabili,
eins og aðrar opinberar íram-
kvæmdir á landi hér. En um
þetta leyti fluttist stjóísiin
ti! landsins, ráðinn var sérstak-
ur verkfræðingur til að annast
vitamálin og var Thorvald
Krabbe fyrsti vitamálastjóri . á
íslandi og gegndi hann því starfi
um 30 ára skeið. Gerbreyttust
þá framkvæmdir við vitabygg-
ingai’ þannig að í stað eins vita
fjórða hvert ár voru byggðir að
meðaltali 4 vitar á ári. .(Eftir
að Thorvald Krabbe lét af störf-
um ritaði hann ýtarlega um vita-
málin í bók sinni Island og dets
tekniske Udvikling).
Ljóshringnum lokað
Á síðustu 15 árum hafa verið
byggðir 34 vitar og 18 endur-
byggðir. Um viðhorfið í dag fór-
ust Emil Jónssyni vitamála-
stjóra m. a. svo orð:
Nú, þegar 75 ár eru liðin frá
því fyrst var kveikt á vita á fs-
landi el’ merkum áfanga náð í
sögu vitabygginganna. Á g. 1.
sumri voru vitar reistir við
Skor í Elauðasandshreppi, við
Skaftárós í Vestur-Skaftafells-
sýslu og á Hrolllaúgseyjum und-
an Suðursveit.
Þegar kveikt hefur verið á
þessum v,tum öllum má heita
að hægt verði að sigla í kring-
um allt ísland í samfelldu vita-
Jjósi, þannig að ávallt siáist til
einhvers vita. Á Skaftárósvitan-
um hefur þegar verið kveikt, en
Ijóstækin { vitana við Skor og
á Hrolllaugseyjum eru væntanleg
um áramót, og verða þá sett upp
við fyrsta tækifæri,’ þannig ' að
s.egja má að ljóshringnum kring-
um ísland verði lokað á 75 ára
afmæli vitalýsingarinnar.
Of lít’i ljósmagn og
vanlýstav leiðir
Við þetta er Þó ýmislegt að at-
huga. í fyrsta lagi það, að yfir-
Ieitt er ijósmagn þessara strand-
siglmgavita okkar tiltö'ulega
lítið, þannig að ef veður er ekki
heiðskirt er sjónarlengd vitanna
ekki nægjanlega mikil til þess
að þeir nái saman. í öðru lagi
er það, að vitar þessir cni ekki
nema hluti af vitakerfi lands-
ins, þannig að ýmsar leiðir eru
vanlýstar þó að þessum áfanga
sé náð. Og í þriðia lagi eru
Jjósvitarnir nú orð'ð ekki nema
hluti vitaþjónustunnar, þar sem
radíóvitarnir hafa nú orðið sí-
fellt vaxandi hlutverki að
gegna.
Viíafjöldiniii nú
Á þessu 75 ára afmæ’ vit-
annar á Íslandí standa því sak-
irnar þannig að nú eru starf-
ræktir:
Ljósvitar 104
Hafnarvltar og leiðarljós 71
Ljósdufl 17
Radíóvitar 21
Radíómiðunarstöðvar 3
Hljóðvitar 2
Samtals 218
Kostnaíur hefur fjór- faidazt á 10 árum
Byggingarkostnaður hefur
undanfarin ár numið um 1 mill-
jón króna, en reksturskostnaður
er orðinn um 3 milljónir króna
á ári. Kostnaður samtals nemur
því nú orðið um 4 milljónir kr.
á ári. Kostnaðurinn hefur aukizt
mjög í krónutali s'ðasta ára-
tuginn, vegna minnkandi verð-
gildis peninga. Þó ekki meira en
svo að hann er nú um það
bil fjórfaldur á við það sem
hann var fyrir 10 árum. Vita-
gjaldið, .sem ætlað er að standa
undir vitarekstrinum, hefur
hins vegar hækkað miklu minna,
og hefur ekki nema um það
bil tvöfaldazt frá því sem það
var fyrir styriöldina. Heildar-
kostnaður við vitabyggingar, og
allan rekstur vitanna, frá önd-
verðu og fr.am til ársins 1943,
nam um 10 milljónum króna, og
vitagjaldið samtals fram að þeim
tíma 9-8 millj. kr. eða mjög
svipaðri upphæð. Nú hefur þetta
breytzt svo að heildarkostnaður-
inn í árslok 1952 nerna samtals
33.7 millj. kr. en vitagjaldið sam-
tals á sama tíma 17.1 millj. kr.
eða aðeins rúmum helmingi
kostnaðar. Mismunurinn hefur
verið lagður fram úr ríkissjóði.
Verkefni framundan.
Þó að tekizt hafi nú að ná all-
merkum áfangá í þi’ó'un vita’ýs-
ingarinnar hér við land, er margt
enn ógert, eins og vikið er að í
upphafi þessa máis.
Ljósmagn vitanna Þarf að
auka, sérstaklega strandsigling-
arvitanna margra. Flestir eru
þeir þannig bvggðir nú að þeir
eru meira og minna sjálfvirkir,
og því ódýrir í gæzlu og rekstr:
yfirleitt. Með auknu ljósmagni
kemur aukin gæzla og þar af
lei&andi dýrari rekstur. Ljós-
magnið er yfirleitt ekki unnt að
auka neitt að ráði nema með
nýjum tækjum, !sem krefjast
^stöðugrár gæzlu. J. sambandi .við
aukningu Ijósmagnsins kemur þó
eir.n(g til greina raflýsing vit-
anna, bar sem til rafmagns næst
frá bæiameti eða orkuveitum,
en það er, enn sem komið er, á
tiiíölulega fáum stöðum.
Vitunum þarf enn að
f jö ga mikið
Enda þótt vitarnir séu orðnir
eins margir og getið er hér að
ofan er brýn börf • fyrir nýja
vita á fjöldamörgum stöðum.
Siglingaleiðir ýmsar eru van-
íýstar, og hættuleg sker og
grynningar ólýst með öllu. Verð-
ur því enn að halda áfram á
sömu braut og hingað til unz
úr þessu verður bsett.
Hjá vltam áask ri f st of unr i
liggja umsóknh’ í tugatali um
nýja vita og ljósdufl, og verða
þær umsóknir teknar fyrir til
úrlausnar þegar fjárhagsástæður
leyfa.
Enn er líka þörf að endur-
byggja nokkra af gömlu vitun-
um, sem ekki hefur verið átt
neitt við hingað til, en þelm
íækkar nú óðum.
Ný vitakei’fi
Siðnstu árin hafa rutt sér til
rúms þriú langdræg radíóvita-
kerfi, Loran, Becea og Consol
radíóvitamir, sem hver hefur til
síns ágætis nokkuð, en sameigin-
legt fyrir þá alla er að gefa
nákvæmar staðarákvarðanir fyr-
ir mjög stórt- svæði. Þróunin
á þessu sviði hefur verið mjög
ör h'n síðustu ár, og engin
ákvörðun tekin um að . hverju
kerfinu yrði horfið, ef til kæmi,
að reisa s’íkar stöðvar á íslandi,
umfram Loranstöðlna, sem reist
var í stríðinu hér á Reynisfjalli.
En eitt af stæ.rstu verkefnunum
sem fyrir liggja er að ganga úr
skugga um það mál.
MIKIÐ fjölmenni var á. sýn-
ingu Þorvalds Skúlasonar í
Listvinasalnum við • Freyjugötu
á sunnudagiiui. þegar hún var
opnuð. Er að vona, að svo verði
alla daga sýningarinnar, því að
það mun samhljóða álit þeirra
sem hana liafa séð, að þetta
sé ein merkasta sýning, sem
Þorvaldur hefur haldið. Fyrsta
daginn seldust fimm mMverk.
Eggert Stefánsson við skrifborðið
Ævisaga Eggerts Stefánssonar
— þriðja bindi „Lífið og ég" kemui úi í dag
í dag kemur út hin tölusetta útgáfa af „Lífið og ég þriðja
bindi sjálfsævisögu Eggerts Stefánssonar söngvara, — en hann
er einmitt 63 ára í dag.
Undanfarin ár hefur Eggert
Stefánsson söngvari unnið að
ritun -ævisögu sin.nar og í gær
ræddi hann við blaðamenn í
tilefni'af útkomu þriðja bmd-
isins. Þegar það hefst er kom-
ið sögu Eggerts fram á árið
1920 og hefst frásögnin í New
York og segir m-a. frá tcmlist-
arlífi við Metropólitanóperuna
á þeim árum. Ennfremúr er
kafli um hugmyndir Wilsons
forseta Bandaríkjanna um upp-
eldi stjórnmálamanna.
Hófst þegar Eva stóð
nabin í Eden
Auðvitað eru sumir þessir
kaflar rómantískir, sagði F.gg-
ert. Rómantíkin er elzti lista-
skóli veraldar. Ha.nn hófst ekki
með Rousseau, heldur þegar
Eva og Adam stóðu nakin í
aldingarðinum Eden.
Fyrstu íslenzku hljómleikarnir
í útvarp í París og London
Næst segir svo í bókinni frá
hljómleikum í París og fyrstu
íslenzku hljómleikunum í út-
varp í heimsborgunum París og
London, en Eggert Stefánsson
var einmitt brautryðjandi á
því sviði að kynna heiminum
íslenzka tónlist. Ennfremur
segir frá tónlistarlífi í London
og íslenzkum listamönnum, Jóni
Sveinssyni (Nonna), Kjarval
og mörgum fleiri.
Blöðin og listin
Þá vikur sögunni heim til
íslands og segir frá hljómleik-
um í Reykjavík 1926 og söng-
ferðalagi um Island árið eftir-
Kemur þá að þeim kafla er
Eggert segir að blöðin hafi
skrifað fyrir sig, en sá kafli
sýnir vel viðhorf íslenzkra
blaða. til listar á þeim tíma og
bað Eggert fyrir þakkir til
bláðánna, bæði hér í bæ og
úti á landi.
Alþingishátíða rá rið
Bóki.n nær aftur til ársins
1930, og verfia því vinir Egg-
ortg að láta sér nægja að
hlakka til þangað til hann seg-
ir þeim á prenti frá alþingis-
hátíðarárinu, og öllu sem sið-
an hefur gerzt.
Menningartengsl Islands
og Italíu
Eggert kvaðst hafa reynt að
kynna ítölum íslenzka menn-
ingu, bæði með söng og er-
indaflutningi; og jafnframt Is-
lendingum ítalska mesmingu.
Það hefur borið árangur. Leit-
ið til Italíu. ítalia er alltaf á
toppnum í listum, sökum gam-
als menningararfs og hins and-
lega frelsis, sagði Eggert.
Hersteinn Pálsson ritstjóri
hefur búið bókina undir prent-
un og lesið prófarkir. Það er
sem fyrr segir • hin tölusetta
útgáfa sem kemur út í dag,
en ótölusett útgáfa er væntan-
leg fyrir aðfangadaginn.
sýning
Höskslds Bjömssonar
í'Hveragexði
Hveragerði í gær. Frá
fréttaritara Þjóðviljans.
í gær.opnaði Höskuldur Björns
son mál.ari sýningu á verkum
sínum í vinnusal sínum hér í
Hveragerði. Eru á sýningunni
nær 70 málverk, stærri og
smærri, bæðí í olíu- og vatns-
litum. Ennfremur eru nokkrar
teikningar. Mun sýningin verða
op:n að minnsta kosti fram í
næstu viku.
Seisiagangyr á af-
greiöslu mála
víttur
Einar Olgeirsson vítti bað í
gær á fundi r.eðri deildar Al-
þingis live lengi heilbrigðis- og'
félagsmá anefnd hefði legið á
frumvarpi lians um húsnæðis-
málin.
Bað hann forseta deildariimar
að taka málið á dagskrá, ef
ncfndin liefði ekki skilað áliti
innan viku.
Bíllinn valt
á hliðina
I gær lenti áætlnnárbíll til
Hafnarfjarðar út af veginum
skammt fyrir néðan kirkjugarð-
inn í Fossvogi. Gekk á með
hvössum vindhviðum og sleipt
var á veginum, og mun það
hafa valdið. Enginn farþega.nna
meiddist, og ekki mun bíllinn
hafa slcemmzt svo teljandi væri.
Og kunnum vér ekki þessa
sögu lengri.