Þjóðviljinn - 23.01.1954, Qupperneq 10

10) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 23. janúar 1954
l
Selma Lagerlöf:
KARLOTTA
LÖWENSKÖLD
2.
Nei, enginn skyldi geta sagt, a'ð Karl-Artur fengi háar
‘ einkunnir vegna þess aö hann var sonui' Ekenstedt of-
• urstafrúar, sem hélt svo fínar veizlur. Ofurstafrúin
kunni sig.
Á lokaprófinu úr skólanum í KarLstað fékk Karl-
Artur ágætiseinkunn alveg eins og' Eiríkur Gústaf
Gejer á sínum tíma. Og að táka stúdentspróf í Upp-
sölum það var leikur fyiir hann engu síður en Gejer.
Ofurstafrúin hafði oft og mörgum sinnum séð prófessor
Gejer og haft hann til borðs, og vissulega var hann
gáfaður og sérkennilegur, en ekki gat hún varizt þeirri
hugsun, að ekki væri Karl-Artur síðui' gáfaður, og sjálf-
: sagt yrði hann einhvem tíma frægur prófessor og ætti
það eftir að Óskar krónprins, Játa landshöfðingi, Silv-
erstolpe ofurstafrú og fleira frægt fólk í Uppsölum hlust-
aði á fyrirlestra hans.
Haustið 1826 kom Karl-Artur til Uppsala. Og allt það
skólaár eins og síðari skólaár hans við háskólann, skrif-
aði hann heim einu sinni í viku. En ekki eitt einasta
bréf frá honum var eyðiiagt, því að ofurstafrúin geymdi
þau. Hún las þau sjálf hvað eftir annað, og í sunnu-
dagssamkvæmunum þegar ættingjamir hittust var hún
vön að lesa upp síðasta bréf hans. Þaö var henni óhætt.
Hún hafði fulla ástæðu til aö vera hreykin af þessum
bréfum.
‘ Ofurstafrúin hafði hugboð um að ættingjanir gerðu
ráð fyrir að Karl-Artur yiði ekki eins mikili fyrirmynd-
• arpiltur þegar hann ætti að standa á eigin fótum. Þess
vegna var þaö sigur fyrir hana að lesa upp lýsingar á
því þegar Karl-Artur leigði sér ódýr herbergi með hús-
gögnum, þegar hann keypti smjör og ost á torginu tii
að geta lifað á skrínukosti, þegar hann fór á fætur
• klukkan fimm á hverjum morgni og vann tólf tíma á
hverjum degi. Og svo skrifaði hann svo undurfallegt
mál og lýsti fjálglega aðdáim sinni á móðurinni. Ofursta
fróin tók enga borgun fyrir að sitja og lesa upp fyrir
Sjöborg dómprófast, sem var kvæntur konu af Eken-
• stedtættinni, fyrir Ekenstedt bæjarfulltrúa, sem var
föðurbróðir ofurstans, og Stakesysturnar, sem bjuggu í
’ stóra, hornhúsinu á torginu, aö Karl-Artur, sem nú var
kominn út í heiminn, áieit enn að móðir hans hefði
getað orðið fræg skáldkona, ef hún hefði ekki talið þaö
' skyldu sína að lifa einungis fyrir mann og börn. Nei,
hún tók enga borgun fyrir það, — gerði það fúslega
fyrir ekki neitt. Þótt hún væri vön alis konar lofi og
aðdáun, gat hún aldrei lesiö þessi orð upp án þess að
fá tár í augun.
En hrifnust var þó ofurstafrúin þegar leið að jólum og
Kaxl-Artur skriíaöi, að hann væri ekki búinn með allt
þaö fé sem faðirhm hefði sent honum þegar hann
fór til Uppsala og hann kæmi heim með helminginn af
því aftur. Þá urðu bæði dómprófasturinn og bæjar-
fulltrúinn yfir sig hissa, og sú Stakesystrin sem lengri
1 var sagði að þetta væri algert einsdæmi og kæmi semii-
lega aldrei fyrir framar. Öll fjölskyldan var sammála
um að Karl-Artur væri engum öðnun líkur.
Vissulega var tómlegt hjá ofurstafrúnni, þegar Karl-
Artur var viö skólann megnið af árinu, en bréfin voru
henni til svo mikillar gleði, að hún gat varla á betra
kosið.- Þegar hann hafði hlustaö á fyrirlestur hjá hinu
mikla, nýrómantíska skáldi Atterbóm, lýsti hann skáld-
' lega og af afarmikilli hrifningu heimspelti hans og
skáldskap. Og þegar slíkt bréf hafði borizt gat ofursta-
frúin setið tímunum saman og látið sig dreyma um
• alla þá dýrð sem Karl-Artur átti í vændum. Henni datt
ekki annað í hug en hann yröi eins frægur og prófess-
or Gejer. Ef til vill 3n*ði hann jafnmerkur maður og Karl
von Linné. Því skyldi hann ekki verða heimsfrægur
líka? Þvx skyldi hann ekki geta orðið stórskáld? Þvi
skyldi hann ekki geta orðið Tegnér annar? Æjó, enginn
verður eins mikillar sælu aönjótandi og sá sem dvelur í
heimi dagdrauma.
í hverju jóla- og sumarleyfi kom Karl-Artur heim til
Karlstað og í hvert skipti sem ofurstafrúin sá hann,
fannst henni hann hafa orðið karlmannlegri og feg-
urri. En aö öðru leyti var haim ekki vitund breyttur.
Hann dáðist jafnmikið að henni, virti föðux shxn jafn-1’
mikið og var jafn kátur og fjörugur við systur sínar.
Stundum varð ofurstafníin dálítið óþolinmóð, vegna
þess aö hann var um kyrrt í Uppsölum og las ár eftir
ár, án þess að nokkuð gerðist. En allir skýrðu þaö fyrir
henni, að vegna þess að Karl-Artur ætiaði sér aö taka
stórmerk embættispróf, þá tæki það langan tíma fyrir
hann að Ijúka prófi. Hún hugsaöi mikiö um hve erfitt
væri að taka próf og fá einkunnir í öilmn þeim gi'ein-,,
um sem kenndar voru við háskólann, bæði í stjörnu-
fi’æði, hebi'esku og stæröfræði. Minna mátti ekki gagn
gera. Ofurstafrúnni þótti þetta erfitt próf og fleiri voru
henni sammála, en það var ekki hægt að breyta því,
aöeins vegna Kai'ls-Artúrs.
Haustið 1829, hiö sjöunda námsár Karls-Artúrs í Upp-
sölum skrifaði hann móður sinni, henni til mikillar
gleðí, aö hann hefði látiö inmita sig til prófs í latnesk-
imi stíl. Það var ekki séi'lega erfitt próf, skrifaði hann,
en þaö var mikilvægt, því að maöur þurfti að hafa
góða einkunn í latneskum stíl, áður en maður gekk upp
til lokaprófs.
Karl-Ai'túr gerði ekki mikið veður út af þessum stíl.
Hann sagði aðeins að það væri ágætt að ijúka honum
af. Hann hafði aldrei átt neitt vantalað við latínuna,
fi'emm' en rnargir aðrir góðir menn, og hann taldi sig
hafa æmar ástæður til að vona hið bezta.
í sarna bréfi minntist hann á það, að þetta væri í
síöasta sinni í bili, sem hann skrifaði elskulegnm for-
eldi'um sínum. Strax og hann hefði fengiö að vita úr-
slit prófsins, ætlaði hann að leggja af staö heimleiðis.''
Og hinn síðasta dag nóvembermánaöar gerði hann ráð
fyrir því að geta faðmað foreldra sína og systur aö
sér.
CjtfJLf
OC CAMWa
BarniS: Hvað er tómstníid,
mamma?
Mamma: I>að er ankatiml J>eg:ar
mamma getur gert elttlivað annaS,
bamlö mitt.
* *
Hann: Hva5 hefur þú yfirleitt
gert fyrir náunga þinn?
Hún: Ég giftist þér þó.
* * *
Elglnkonan: Ilvemig líkar þér
kartöflusalatið, væni niinn?
Eigiimiaðurinn: Agætiega —
keyptirðu það sjálf, góða mín?
* * *
1 nótt spurði ég bónda minn tím-
unum saman hvar hann hefði eig-
inlega verið.
Og hvað fékkstu út úr honum?
Loðfeld.
* * *
Konan þín er mjög mælsk. Ég
liiustaði á hana alla nótthia.
Ég verð stimdum að gera það.
* * *
Hvernig k.vnntist þú konunni
Jiinni .upphaflega?
Ég kynntist henni ekki fyrr en
við vorum gift.
* * *
Spænslcur málsháttur: Sá sem fer
fyrir dómstólana út af kindinni
sinni missir venjulega kúna.
* * *
Strætisvagn er staður þar sem
þvilík þröng er að jafnvei karl-
mennirnir geta ekki alllir fengið
sæti.

elmilisJftátÉnr
1
Um þorskalifnr og þorskahrogn
Við birtum hér í nóvember
ráðleggingar um matreiðslu
á þorskalifur og hrognum,
og höfum verið beðln um að
birta þær aftur nú, þegar
iifur og hrogn eru á mark-
aðinum.
¥
Það er erfitt að sjóða Jx>rska-
lifur, nema lyktin finnist um
allt hús. Norskur niðursuðu-
fræðingur gefur okkur hér
nokkur heilræði — sem eiga
einnig að koma í veg fyrir að
lýsisbragð verði af lifrinni:
Þorsklifrina á helzt að taka
úr fiski sem slægður er lifandi,
og hún má ekki hafa legið leng-
ur en sólarhring.
Það á að skola hana í sjóð-
heitu vatni, áður en hún er
sett yfir eld í kringlóttri nið-
ursuðudós, t. d. undan fiski-
bollum, grænum baunum. Dós-
ina má aðeins nota einu sinni.
Yfir þorskalifrina er lagður
sundurskorinn laukur, epla-
sneíðar (þegar epli fást) og
teskeið af sykri. Lifrin er soðin
í eins litlu vatni og hægt er
og í stundarfjórðung. Vatnið
á næstum að vera gufað upp
þegar lifrin er soðin. Með þessu
móti verður ekkert lýsisbragð
af lifrinni og engin lykt verð-
ur af suðunni. Böm hafa mæt-
ur á lifur sem soðin er á þenn-
an hátt. Og hún er mjög góð
ofaná brauð.
Auk lauks og epla nota
margir piparkom og lárviðar-
lauf í suðuvatnið með lifrinni.
Soðna lifur þarf að borða inn-
an sólarhrings til þess að kom-
Hekluð eftir eigiit hcfði
Þegar talað er um, að eitt-
hvað sé gert eftir eigin höfði
er það vænjulega hugsað í ó-
eiginlegri merkingu, en í þetta
skipti er hægt að taka það
alveg bókstaflega. Þessi litla
heklaða húfa er hekluð eftir
eigin höfði og ekki farið eftir
neinni uppskrift. Það er miklu
hægara en maður heldur.
Byrjað er í miðjunni og svo
er heklað í hring með fasta-
pinnum og aukið er hæfilega
mikið út til þess, að stykkið
sé í fyrstu alveg flatt eins
og pottaleppur. Þegar stykkið
er orðið 10 cm í þvermál er
dregið úr útaukningunum, svo
að smám saman komi húfulag
í stykkið. Og þegar hér er
komið er hægt að byrja að
„nota höfuðið á sér“ við að
mæla, Bezt er að setja húfuna
á höfuðið við þriðju eða fjórðu
hverja umferð og þá er liægt
að íylgjast með hvort mátulega
rr.ikið er aukið út. Þegar liúfan
er orðin í laginu eins og venju-
legur sléttur hjálmur er hætt
að auka út og heklað áfram.
Þessu er haldið áfram, þar
til húfan nær orðið niður að
augabrúnum þegar hún er sett
upp. Svo er gamið slitið frá,
Frarofcald á. 11. aíöu
ast hjá lýsisbragðiftnij. Þess
vegna er ekki hægt að gera
góða lifrarkæfu úr þorskalifur.
CrejTHÍð tómar niðursuðudósir
til að sjóða lifur í. >
Þorskhrogn er því. nðeins
hægt að .nota- að þau séu ó-
frjóvguð, þ.e.a.s. laus við.glæru
kornin. Á þau þarf einnig helzt
að strá teskeið af sykri og
lauksneiðum.
Kaflar hér
og kaflar þar
! -----------------------
Köflótt pils, köflóttar töskur,
köflóttir hanzkar, kaflar á
höttum og hálsklútum. Fleira
getur víst ekki orðið köflótt.
Á rayndinni sést flókahattur
með köflóttri bryddingu sem er
í stil við hálsklútinn. Hægt er
að nota þessa hugmynd ef mað-
ur á gamlan flókahatt, sem
börðin.eru orðin ljót á. — Smá-
köflótt efm er fallegast í brydd
ingu á hatt og ef maniú finnst
köflótt brydding of áberandi
er í staðinn hægt að búa til
köflótt hattband.
Höfuðklúturinn ómissandi er
auðvitað líka hafður köflóttur,
Hér er þó dálítil einlit hetta
sem klúturinn er festur fram-
an á. Köflótti hálsklútm krn er
saumaður fastur á hettuna og
bundinn undir hökuna. Þetta
er ágæt hugmynd; þetta er
bæði hlýtt og auðvelt að búa
til. V\|J