Þjóðviljinn - 07.05.1954, Qupperneq 7

Eg Ufci asskuár mín í Chile.
Þaugað hafði faðir minn fariö
til að lcita gsefunnar, en hann
var einn af yngri sonunum í
stórri, Ekózkri lögfræðings-
f/öiskyUhi. Eg var scndur
heina (til Englands) 51 ára
pJj aidi’i. T\’eim árum seinna
kom faðii’ miun heim til að
sjá hvcmig mér gengi. Kann
heimsótti slíólann, talaði við
skólastjórann og meðal ann-
srs lét hann í !j<Ss ótta um, að
ég legði of mikið að mcr.
„Sonur þinn“, sagoi skólastjór
inn „hoftir einkar vel þroskaða
..varnarkefind. Þessi \’arnar-
kénnd, játa ég, hefur fyigt
roér aJJt Hfið. Miili stxittra
tiraabita hörktivir.nu, sem
vanaiega stóðu í sambandi við
undixhúuing einhvers \-fir\’of-
andi prófs, verðlauna, upp-
alis ekki liið sama. Þeir herja
& þetta fóik eftir tímabii, sem
vanak-ga stendur að minnsta
kosti nokfcra mánuði, tímabil
linnulausra áhvggja sero- við-
komandi verður að bcra ein-
samail.
Meðal slíkra sjúltdóma
œundu margir lafkriar hik-
laust tclja magasár og of-
starf skjaldkirtilsins. Áðrir
muttdú bæta \úð illkynjuðum
of háum b’óðþrýstingi, sum-
um æðasjúkdómum, ristil-
bólgu, liðagigt og bantívefs-
tengt er stjórn hinnar lífs-
nauðsynicgu starfscmi likam-
ans eins og blóðrás, öndun,
meltingarstarfi og hitaskipt-
uiri.
Síðast í þróunarsögu tauga-
vefsins kemur svo miðtauga-
kerfi, sem einkenni aíðri dýra,
háþróaðast í manninum.
Oroiuarhöfundur rssðir á
skémmtilegan og slcýran hátt
um víxláhrif liins gamla og
nýja hluta taugakerfisins, að
hinir 'gömlu hlutar séu alls
ekki auðsveipir jábræður hins
HENEAGE OGILVIE:
■ •••■■•••••••••■■•••■•••■■■•■•••■■■■■•••■•
hefðar cða stöðu, hef ég skot-
ið inn lcmgvm ífmabihim iðju-
leysis. Eg kannast við þau án
þess að skamm&st mín eða
iðrast. Eg hef komizt að raun
um að þessi tímabil eru með-
al þeirra frjósömustu í lífi
mintu Það eru stundirnar, þcg-
ar samansafnaðar staðrej-ndir
og grúi hugmynda, sem þjapp-
azt liafa saman, greiðast í
sundur og skipa sér í hólf og
verða mér þannig vegarnesti,
þegar ég var aftur kallaður
ivt í orraliríðma.
SHk timabil hafa verið þrjú
stríð og sex herferðir, sem
ég hef tekið þátt í. SHk tima-
bil hs_fa verið alvarlcg veikindi
og bGslj’s, sem siitu mig frá
GILDI
TÓMSTLND-
havtd1 ækningum í sex raánuði.
Siík tirnabil hafa og verið sc-x
ferðciög til Bandaríkja Ame-
ríku. tvö til Suður-Afríku og
eitt til Indlands og Ástralíu.
A rejTVitu4* júkdóma r.
Við tölum í dag urn ,,á-
rc.’.TisIu" og áreynslusjiik-
déma, en mikið af því er
sundurtaust. rabb. l>að er ó-
mögulegt að skýrgreina á-
reynslusjúkdóma, biia til
skrá \"fir þá eða jafnvel til-
fa-ra öruggt dæmi, því að
margt getur legið til grund-
valiar sarna sjúkdómi og í
hverju sérstöku tilfelli eru
sennilega margir orsakaþætt-
ir, sem verka á svipsðan hátt,
þan.nig að erfitt verður að
scgja, hvaða þátt á helzt að
skelia skuldinni á. Samt er
sunduriaust rabb hinn rétti
starfi fyrir iðjulaust fólk á
iðj.utausum augnablikum. Og
sunduriaust rabb hefur sitt
gUai, vegna þess, r-.ð með
þvi a>ð Jeitast við að skýr-
greúra hið óskýTgreinanlega,
við aó reyna að móta. með
orðura hugmvnd sem verður
ekki raöriruð af tölum og for-
xnúlum. fffirum við sjáifum
okkur og öörum sannleika-
tákn. seni við finnum öll að
þarinast skýringar.
Áreyiiöiuejúkdómar eru
raunverulega vandamál. Það
em vs.’tdamál hinna svoköll-
uðu menningarþjóða og hjá
þeim þjóðum eru þær nýtízku
vandamái. Þeir eru sjúkdóm-
ar ungs fólks, en fólks, sem
er nægilega garnait til að hafa
tekið á sig ábyrgð eöa finnst
liilla undir áby-rgð lifsins,
samt ekki nógu garaalt til að
hsfa unnið sig í gegn eða gef-
ið upp baráttu -— látum oss
segja, fólk á aldrínum 14-40
ára. Þeir era sjúkdómar
menntaðs fólks eða frekar
fóll:s c-em hugsar, en það er
GreJ’narhöíundur er einn fvasg-
asti núlifandi skurðiœknir í
BretLandi. Hann heíur stundað
lækningrar víða í brezka heims-
veldinu, skrifað margar bæk-
ur og greinar um læknisfræöi.
Hann ef rítstjóri brezka lækna
blaðsins, Pi actitioner.
sjúkdómum. Sumir mundu
bæta v;5 sykursýki í ungu
fólki, því að það er velþekkt
málta-ki meðal lækná í New
York aö ..þegar verðbréfin í
Wall-street lækka, hækkar
sykur í þvagi“.
K\aA er áreynsla?
Það er oft örðugt að skýr-
greina áreynslusjúkdóma. Það
er jafnvel enn þá örðugra að
skýrgreina ái'eynsluna, sem
veídur þeim. Áreynsla er ekki
ótti. Hermaður - í orustu,
borgari í loftárás, þjást ekki
af áreynslu, frekar að þeirri á
reynslu létti af þeim, sem áð-
ur plagaði þá. Arevnsla merk-
ir átök við mann sjálfan gegn
einhverri tilhneigingu eða
vana. átök gc-gn kringumstæð-
um. Hún merkir einnig að á-
tökin standi yffr Iengri tíma,
uppruni sé óviss -og að því er
NÓrðist misheppnuð, sá þjáði
sc stöðugt var \ið hana. Það
er þessi stöðuga, mishcp naða
og ófalda barátta, sem velaur
tjóninu, sem hlýzt af áreynslu.
(I framhaldi þessa Jrafla
greinar siimar ræðir H. OgiJ-
vie um þróunarsögu mannsins
sem Iífveru. Nær jfirlit hans
allt frá einfrumungi til fjöl-
frumungs og þróunin rakin í
stórum dráttum með sérstöku
tilliti til taugavefsins. Þar
segir frá mjTtdun elztu h!uta
taugavefsins, sem í upphafi
voru tengdir stjórninni á-
hreyfingum Hfverunnar og
síð&n myndun og tDkorr-u ó--
sjálfráoa taugakerfisins, sem
Þýðing- sú og úrdráttur sen\
hér birtist gefur varla nenta
ófulkomna hugmynd um á-
gæti greinarinnar á frummál-
inu. Sam-t er mér næst að
halda að leser.dur Þióðviljans
hafi gaman af þessu efni. —
I’ýft-
ný’ja kerfis, heldur b\-ggist
hlutverk hvors hluta um sig
á drengilegu samkomulagi.
Hann talar um hvernig sain-
spil hinna einstöku parta
taugakerfisins endurspeglast
í blíðu og stríðu, og heldur
áfram á þessa leið:)
Ný verkefni eða verkefni
sem unnin eru of sjaldan til
að æfing uáist krcfjast með-
vitaðrar árej’nslu. Biiljara-
leikari, sem spilar sjaldan
heldur handleggjum sínum
stífum og gerir margháttaða
útreikninga áður en hann hitt
ir kúluna. Snillingurinn veit
hvernig á að handleika kjuð-
ann, hve hart og hvar hann
á að hittá lcúluna, hvar hún
lendir á jaðri boíðsins hinu-
megin og hvernig hún veltur
aftur frá. Hann veit þetta án
þess að vitá hvernig hann veit
það.
Á sama hátt krefst hættu-
stuiid undirbúnings alls lík-
amáris fyrir átök, en í ’ lífi
flestra okkar eru hœttustund-
ir imuantekning. Refurinn
véit, að hvern dag á hann von
á veiðimanninmn og hann
verður að vera reiðubúinn að
berjast eoa flýja. Þegar sá
dagur kemur verður hann við-
búinn. En þang&ð til ver hann
dögum sínum í friði með
f jölskýldu sinni og nóttunum
til þess að ná í kjúklinga til
að n'æra hana. Til allrs.r ó-
hamingju véit maðurlnn of
mikið til að gcta haft sál&rró.
Hartn veit að hættuna ber að
hcindum hvenær Sem er, hann
Föstudagur 7. maí 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (7
veit að hún er á Iciðinni áður
en hún hefur -náð honum, veit,
aö hún getur sáúið við;- þcgar
húri virðist hafa farið fram-
hjá honum. Þegar liættan
mætir honum, tekur hann á
móti með því að kalla til
starfs allt ósjálfráða tauga-
lterfið og lokuðu kirtlana.
En hann er ekki alltaf jafn-
fær um að stöðva starfsemi
þeirra, þegar ekki cr lengur
þörf fyrir liana. Hann er
hnepptur í bardagaham, hann
heldur bsráttuvirkjum sínum
stöðugt í gangi og að lok-
um reynir hann að flytja alla
baráttuvélina í vopnabúr
undirvitundarinnar. Þar er
hún þvinguð niður en ekki
gleýmd; henni hættír við að
láta á sér kraila, strax og
hærri stöðvar vitundarinnar
eru úr sambandi eða sljc>vgast
í drwimum eða undir eitur-
áhrifum . sótthita. Hafi þaú
verið þvinguð niður nývcrið
eða ófullkomið, segja þavt til
sín aftur og taka völdin á öll-
um tímum hvíldar. Innri átök
einstaklings undir fargi stöð-
ugrar áreynslu koma fram,
þegar hann opnár blað á leið-
inni heim af skrifstofunni og
starir á fyrirsagnirnar án þess
að sjá þær. Þau koma fram
hjá honum, þegar konan seg-
ir honum um óþekktina í
Tomma, þaimig ;.ó liann verð-
ur að spyrja „hvað sagðirðu
elskan?“ Þcssi átök fylgja
honum í óværum svefni með
djöflamyndum, sem elta liann,
meðan flýjandi fætnr lvans
Hmast niður. Þau fylgja hon-
um til vinnunnar og troða sér
milli tölustafanna, sem hann
er að reyna að skilja. Öll bar-
áttuvél hans cr að starfi; Tíð-
ar ferðir á salerni, hraður púls,
hækkaður blóðþrýstingur, all-
u r hinn ótilkyaddi her lokuðu
kirtlanna vinnur yfirvinnu og
óskipulagsiega. Það er þetta
tilgangslausa og ósamræmda
starf lokuðu kirtlanna, sem
fram fer, þegar um áreynslu-
sjnkdóm er að ræða.
Heiladinguliinn sendir út
æsiskipanir . til undirmanna
sinna. Skjaldltirtillinn. knýr
fram tilgangslausa hækkun á
efnaskiutastarfi og hefur að
erigu varnaðarorð annarra
hluta lílcamans: „I guðamia
bænum, hægan nú, þú ert að
gera útaf við ókkur.“ Ma.ga-
sýran heldur áfram að
streyma inn í magann, þótt
ekkert sé að melta og heldur
áfram að renna milli mála og
í svefni. Nýrnahettumar
halda \’öðvunum í ýlctri
spennu, tilbúnum í stökkið,
sem þeir verða ekki beðnir
um að framkvæma. Bólgu-
breytingar fara af stað, þar
sem engir sýklar eru til stað-
ar og viðgerð er sett í gang,
þar sem ekkert tjóu er að
bæta.
Hvað er hægt að gera?
Sé þetta áreýnsla og þetta
tjónið, sem hún veldur, hvað
gotum við þá gert?
Þrír mögnleikar koma til
greina: Ötrýming áreynslu ur
heimiuum, létta áreynslu af
þeim sem eru fórnardýr henn-
ar og veitast beint að afleið-
ingum hennar.
Ekki verður áreynsla í
himnaríki, því að himnaríki er
staour, þar sem orsaklr á-
reynslu eru ekki lengur til,
þar sem „þá hungrar ékki
lengur né þyretir, og ekki
mun sól sldna á þá aé nokkur
liiti,“ þar sem „þeir hvorki
kvongast né eru kvongaðir“
og „þar sem hafið er ékki
lengur“. ■
Það verður eugin áreynslá
í sæluvissu hinnar fjarlægu
framtiðar, þegar persónuleg
metnaðargirnd hefur verið •
alin lir hverjum borgara, ráð- !
herrann og salernisvörðurnm f
líta 4 hvorn annan sem jafri-
ingja, eru greidd sömu laun,
búa í sama húsi og eru 'fús-
ir til að skipta um starf.
Fram &o þessu hefur
saga hcimsins fjallað um rað-
ir sæluríkja, sem lierjuð vorit
af kröftugri og óánægðnm
nágrönnum. Ehistaklingur,...
sem heppnast baráttan og
gerir drauma sína að veru-
leilca, þjáist elcki af árcynslu.
En til að létta áreynsiu af
einstökum tilfellum yrðum
við að dáleiða menn tií að
giftast stúlkum, scm þeim
geðjast ekki að, flytja hæfa
starfsmenn úr stöðum sínum
til að víkja fyrir verðugum
2. flokks starfsmönnum, veita.
allsherjar kauphækkun, sem
landið risi ekki undir, gefa.
öllum mönnum stærri hús,
betri bil og fallegri og geð-
betri konu en nágranninn á.
Ef við getum ekki létt af á-
reynslunni, verðum við áð
rjúfa hana einhversstaðar í'
orsakakeðjunni. Við getum
gert það á æðra stigi með sál-
rænum lækningaraðferðum,
að því ógleymdu að áhrifa-
mesta vopnið í meðferð á
truflaðri sál getur verið trú á
æðra afl en við erum sjáif.
Við getum gert þetta með
uppskurði á. ósjálfráða tauga-
kerfinu eða með því að rétta
við jafnvægisleysi í starfsemi
lokuðu kirtlanna.
Betra að fjTÍrbygga
en lækna.
Að fyrirbyggja er betra cn
lækna. Og bezta ráðið til að
fyrirbyggja áreynslu er að
lúiðra sér hjá henni. Örugg-
asta leiðin til að fyrirbyggja
áreynslu er tómstundin. Tóm-
stund er frítími, tími, sem við
megum fara með eins og okk-
ur þóknast, jafnvel slæpast,
en orðið felur vanalega í sér
breytingu til skemmtilegrá
starfs frekar en iðjuleysi.
Tómstund felur í sér líf. Við
töhim um iojulausa vél en
ekki vél í tómstund og það ér
kannski í þessu, sem lykill-
inn liggur að merkingu og
þýðingn tómstundar. Eg hef
Hkama. og heila, sem eru enn-
þá í viðunandi starfsástandi,
en bílar, sem byrjuðu á sama
tíma, eru komnir í skran-
hrúguna. eða þegar bezt lætur
keppa einu sinni á ári i kapp-
alcstri gamalla skrjóða í
Brighton. Eg get ekki keyrt
Hkama minn eða heila í þrot
eins og bíiinn rninn og síðan,
bætt hina ónýi.u parta með
nýjum. Noti ég hins vegar
líkama minn og heila án þcss
að ofbjóða þeim, leyfi þeim
síðan að hvílast og gera við
sig, þá munu þeir duga leng-
ur, vinna af meiri hagsýTii og
inna af hendi langtum flókri-
ari verk en hinar furðu'egustu
vélar. Höfuðeinkenni lifandi
veru er ao þær finna sitt eig-
ið eldsneyti og gera við sig
sjálfar. Bn þar sem hver hluti
Framhald á. 8. síðu.