Þjóðviljinn - 20.03.1955, Síða 6

16) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 20. marz 1955 r
þlÓÐVIUINN
Útgofandl: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson <áb.)
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, GuB-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýslngastjórl: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðusti*
19. — Sími 7500 ( 3 línur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrennl; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljanp h.f.
„Máttarstólpar" og „bjargvættir"
I>að er ekki ofmælt að allur almenningur sé stórlega undrandi
á framkomu atvinnurekenda í yfirstandandi vinnudeilu. Ekki
svo að skilja að afstaða þeirra og framferði hafi áður verið til
neinnar sérstakrar fyrirmyndar eða borið vott um sanngimi.
Síður en svo. En í flestum eða öllum vinnudeilum fram að þessu
hafa atvinnurekendur þó verið með nokkra tilburði til að sýna
samningsvilja, boðið að ganga eitthvað til móts við kröfur vinn-
andi fólks. Og þótt tilboð þeirra hafi aldrei verið fullnægjandi
hafa þau greitt fyrir viðræðum og flýtt fyrir þvi að samningar
tækjust.
Að þessu sinni hafa atvinnurekendur hins vegar tekið upj:(
riýja og áður óþekkta „taktik“. Það er „taktik“ þagnarinnar og
ábyrgðarleysisins. Þrátt fyrir stöðuga samningafundi að undan-
fömu hafa þeir ekki boðið svo mikið sem eyris kauphækkun.
Þessi ósvífna framkoma atvinnurekenda vekur því meiri at-
hvgli og réttlátari reiði hjá öllum almenningi sem vitað er að
verkalýðssamtökin hafa sýnt fyllstu tillitssemi og ábyrgðartil-
finningu við allan undirbúning vinnudeilunnar. Atvinnurekendur
hafa sannarlega haft nægan tíma til að átta sig á hlutunum og
gera sér grein fyrir viðhorfunum. Þeir fengu frest í nær þrjár
vikur eftir að vinnustöðvun hefði verið hafin samkvæmt venju.
Og ekki nóg með það, atvinnurekendur vissu um miðjan janúar,
þegar ráðstefna verkalýðsfélaganna var haldin, að samningum
myndi sagt upp og fulla vitneskju um uppsögn fengu þeir í jan-
úarlok, þegar samþykktimar vom gerðar í félögunum og upp-
sögnin formlega tilkynnt. Það eru því í raun og vem liðnir tveir
mánuðir síðan atvinnurekendum átti að vera nægilega ljóst að
hverju fór. Því verður því á engan hátt um kennt að atvinnu-
rekendur og samtök þeirra hafi ekki haft ærinn tíma til að átta
sig og gera sér grein fyrir framlagi sínu til samningaumleitana.
Enda liggur hér allt annað til gmndvallar.
Það sem hér er að verki er ofmetnaður og hroki blinds og
þröngsýns peningavalds sem hlaðið hefur verið undir með stjóm-
arstefnu ríkisstjóraarflokkanna. Fomstumenn atvinnurekenda-
samtakanna eru um leið aðalþátttakendumir í þeirri arðbæm
milliliðastarfsemi sem liggur eins og mara á almenningi í landinu
og stendur undir beinni vernd ríkisvaldsins. Þeir hirða gróðann
af olíuokrinu, fargjaldaokrinu, verðlagsokrinu, einokun salt-
fiskútflutningsins o.s.frv. Með sinni ríkisveraduðu einokunar- og
auðsöfnunaraðstöðu hafa braskararnir í hópi atvinnurekenda-
stéttarinnar sópað til sín milljónatugum árlega á kostnað vinn-
andi fólks og framleiðslunnar í landinu. Þetta em þungir ómagar
á þjóðinni sem hún væri bezt sett að vera laus við með öllu. En
sjálfir em þeir annarrar skoðunar, þeir telja sig ómissandi „mátt-
arstólpa“ þjóðfélagsins og „bjargvætti" þess sama fólks sem
þeir ræna og mpla svo af að það hefur vart fyrir brýnustu lífs-
nauðsynjum.
Gróðaaðstaðan sem ríkisstjóm Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknar hefur lagt þessum mönnum upp í hendur er að gera
þá starblinda og stórlega hættulega þjóðfélaginu. I ofmetnaðl
peningahrokans hyggjast þessir valdamiklu milliliðir í atvinnu-
rekendastétt að kúska verkalýðinn til uppgjafar og hlýðni. Það
em þessir menn, undir forustu Kjartans Thors, formanns Vinnu-
veitendasambands Islands, sem marka þá stefnu atvinnurekenda
er birtist í afstöðunni til verkalýðssamtakanna í yfirstandandi
vinnudeilu. Hin þvermóðskufulla neitun atvinnurekenda gegn
réttlætiskröfum verkalýðsfélaganna er undan þeirra rótum
mnnin.
En það er rétt að þessir herrar geri sér það ljóst í tíma að
þjóðin telur sig vel geta án þeirra verið og hag sínum ólíkt betur
borgið án allra afskipta þeirra af atvinnulífinu. Og allar fyrir-
ætlanir þessa ómaga- og snýkjulýðs um að kúska verkafólk til
hlýðni em næsta broslegar. Aldrei hefur vinnandi fólk staðið jafn
einhuga saman í vinnudeilu sem nú og aldrei fyrr hefur málstað-
ur þess átt svo eindreginni samúð að fagna. Það er því enginn
efi um úrslitin í yfirstandandi átökum. Sigur verkalýðsins er vís
hvemig sem atvinnurekendur haga framkomu sinni. Hitt er svo
hagsmunamál allra sem hlut eiga að máli að ósvífni og ofmetn-
aður peningafurstanna og braskaranna valdi ekki þjóðarheildinni
óbætanlegu tjóni. Þess vegna er það krafa almennings að tekið
sé fram fyrir hendur óhappamannanna og þeir hindraðir í
fikemmdarverkunum. .....
Nokkrar athugasemdlr frá
bankastjóra Búnadarbankans
Það hefur um fátt verið meira
rætt og ritað að undanförnu hér
í höfuðstaðnum en fjárþrotamál
eins af stærstu verzhmarfyrirtækj-
um bæjarins, Ragnars Blöndal hf.
Eins og að líkum lætur með
jafnstórt fyrirtæki, hafði það aJk
stór viðskipti í bönkum bæjarins
og þá aðallega í. Búnaðarbankan-
um og Útvegsbankanum. Út af
því, sem sagt hefur verið um við-
skipti þessa margumtalaða firrna
■\úð Búnaðarbankann, eru þessar
línur skráðar.
Það mun öllum ljóst, sem eitt-
hvað þekkja til almenns banka-
reksturs, eins og sparisjóðsdeildar
Búnaðarbankans, að ekki verður
hjá þvi komizt að ávaxta innláns-
fé deildarinnar með hæstu út-
lánsvöxtum bankans að verulegu
leyti, og þá i ’ánum, sem reikna
má með að bundin séu aðeins í
stuttan tíma. Ekki sízt, þegar á
það er litið, að Búnaðarbahkinn,
þ.e. sparisjóðsdeild hans, hefur
ekki anna-ð við að styðjast en
vaxtamuninn en hinir bankarnir
báðir, þ.e. Landsbankinn og Út-
vegsbankinn, hafa hagnað af
gjafdeyrisverzlun, og er hamn
vissulega mjög mikill.
Innlánsvextir eru tiltölulega há-
ir, frá 5 og upp í 7%. Liggur því
í augum uppi, að ekki verður hjá
komizt að lána út með hæstu út-
lánsvöxtum aftur, ef allt á að
bera sig. Hitt er einnig ljóst, að.
þar sem um sparifé almennings
er að rseða, er gengur út og inn, I
oft í aUstórum sveiflum, þá verð-
ur að reyna eftir megni að festa
féð ekki til lengri tíma í iánum
en unnt er. Hvernig mundi sá
rekstur koma út ef spariféð. sem
almenningur fær bankanum til að
geyma væri tekið og bundið í
42 ára lánum til bænda með 2%
vöxtum? Þessa hlið má'sins ættu
í rauninni aliir að skilja, svo
augljós er hún, jafnvel þeim
líka er litil kynni hafa af al-
mennum fjárhagsmálum. Enda
var frá upphafi gengið útfrá þvi,
að starfsfé Byggingarsjóðs, Rækt-
unarsjóðs og Veðdei'dar væri út-
vegað af ríkisvaldinu eftir öðrum
leiðum, á sama hátt og gerist
með hliðstæðar 'ánadeildir ann-
arra atvinnugreina, svo sem
Stofniánadeild, Fiskveiðasjóð,
Verkamannabústaði ofl. 1 útlán-
um hinna þriggja áðurnefndra
lánadeilda iandbúnaðarins i Bún-
aðarba.nkanum eru nú milli 140 og
150 milljónir króna.
Það er talað um það stund-
um, að mikið sé iánað í Reykja-
vik. Einnig það hefur sinar ástæð-
ur. 1 Reykjavik einni er s&man-
kominn tæpur helmingur allrar
þjóðarinnar Þar er langsamiega
greiðastur lánamarkaður fyrir fé
með háum vöxtum (7 Ví-8%) og
til stutts tíma. Fram hjá þvi verð-
ur heidur ekki gengið, að Reyk-
víkingar eiga einmitt spariféð að
langmestum hluta. Sparifé utan
af landinu er að mjög óveru-
legu leyti geymt í bönkum S
Reykjavik það er ýmist i spari-
sjóðum víðsvegar um iandið,,
bankaútibúum eða i innlánsdeild-
um kaupfélaga.
Stjórnum Búnaðarbankans hef-
ur verið þetta vel Ijóst alít frá
upphafi. Það eru nú á þessu ári
rétt 20 ár siðan ég, sem þetta
skrifa, tók við stjórn bahkans.
Þegar ég kom fyrir 20 árum, var
Búnaðarbankinn vissulega mjög
litil lánsstofnun og aðeins 5 ára.
Stjórnendur á undan mér voru
alls 4, allt þjóðkunnir menn. I
tið þessara manna var þegar
byrjuð iánastarfsemi lík og hér
hefur verið !ýst að sé óhjákvæmi-
leg. Auðvitað var það í smáum
stil þá, enda úr sáralitlu að spila.
Svo komið sé aftur að viðskipt-
um hins áðurnefnda firma, Ragn-
ars Blöndal hf., við Búnaðarbank-
ann er það að segja, að þau hafa
verið eingöngu þannig, að bank-
inn hafði um ■ nokkurt skeið
keypt af nokkrum viðskiptamönn-
um sínum stutta vöruvixla á
firmað. Gengu þessi viðskiipiti
ágætlega til síðla sl. árs. Allt var
greitt skilvislega á réttum gjald-
dögum. Að talið var öruggt að
kaupa slíka vixla var byggt á
því. að hér var um gwnalt þekkt
fyrirtæki að ræða, sem a.lmenn-
ingsorð hafði á sér fyrir að
vera heiðar’egt og fjárhagslega
sterkt, ein stærsta verzlun lands-
ins á glæsilegasta verzlunarstað á
Islandi. Eigendur þessa firma
voru sem vitað var erfingjar
Ragnars heitins Blöndal, er lézt
fyrir nokkrum árum frá fyrirtæki
sínu í miklum blóma. Ekkja
Ragnars heítins varð formaður
stjórnar fyrirtækisins, ,að honum
látnum, og aðaleigandi þess. Vit-
að var, að bú Ragnars heitins var
og er stórvel efnum búið. Bókhald
fyrirtækisins var talið í höndum
löggiltrar endurskoðunarskrifstofu.
Heiðariegir og sterkir aðilar stóðu
að á flesta vegu.
Það kom þvi mjög á óvænt, þeg-
ar ljóst varð i hvert óefni hér var
komið. Það tók nokkrar vikur
að reeða og ráðgera hvaða ráð-
stafanir skyldu gerðar til að gera
upp þetta fjárþrota bú, enda sjá’f-
sögð skylda, að svo sé á málum
haldið, að sem minnst töp verði.
Endirinn varð sá að umboðsmað-
ur ekkjunnar gerðl samning um
leigu á verzlunarhúsnæði fyrir-
tækisins og sölu á vöiulager og á-
höldum verzlunarinnar við Sam-
band isl. samvinnufélaga en jafn-
framt voru gerðir samningar um
skuldaskil við kröfueigendur. Víxl-
ar þeir, er Búnaðarbankinn átti
á þetta margumtalaða fyrirtæki,
eru nú þegar sumpart að fuliu
greiddir eða verða að fuilu greidd-
ir næstu daga. Búnaðarbankinn
hefur um enga eftirgjöf samið.
Víxlarnir í bankanum verða að
fullu greiddir að nokkru með and-
virði seldra eigna búsins eða af
ábyrgðarmönnum. Búnaðarbank-
inn hefur engin lán þurft að
veita í þessu sambandi önnur en
Sambandi ísl. samvinnufélaga á
allt að helmingi af kaupverði þess
á vörum búsins, og er það lán
til nokkurra ára.
Ég, sem þessar Knur. rita, hefi
engu að leyna um þessa hluti.
Enga.n annan er um að saka hvað
þessi viðskipti snertir, þau eru
ráðin og gerð af mér einum og
á mina ábyrgð eins. Um töp er
ekki að ræða. Að bankinn hefui'
getað greitt fyrir þvi, að Sam-
band ísl. samvinnufélaga hefur
getað fest sér glæsilegasta verzl-
unarstað á Islandi ,til útsölu á
iðnaðarframleiðslu sinni, sem
framleidd er úr hrávörum ís-
ienzkra bænda ull og skinnum,
er mér frekar til ánægju en ang-
urs.
Þegar ég kom fyrst í stjórn
bankans voru ba.nkastjórar þrír,
Pétur heitinn Magnússon, síðar
ráðherra, og Bjarni Ásgeirsson,
sendiherra. Milli okkar þriggja
var hin ákjósanlegasta samvinna
og bar aldrei skugga á Sama
mátti segja meðan þessir menn
voru yfirstjórnendur bankans,
hvor á sínum tíma, sem landbún-
aðarráðherrar. Siðar, eftir að ég
varð einn, og bankaráð kom til
sögunnar, hefur samvinna milli
mín og þess verið eins góð og
frekast veiður á kosið. Á fundum
bankaráðs og min hefur ekkert
mál enn verið afgreitt án þess,
að allir væru samþykkir. Þar hafa
átt sæti menn af öllum flokkum.
Búnaðarbankinn er ópólitísk
stofnun. Og honum hefur verið
stjórnað algjörlega án tillits til
stjórnmáiaskoðana, enda hefur
hann aldrei verið vændur um
annað. Við hann skipta menn og
fyrirtæki allra flokka, og þarrnig
á það að vera.
SJðan elsti banki landsins var
stofnaður, Landsbankinn, eru ekki
nema tæp 70 ár. Á þessum til-
tölulega mjög stutta tima hafa
bankatöp á Islandi orðið geysi
mikil. Þetta er ekki sagt ,til lasts
neinni stofnun eða einstaklingum,
siður en svo. Þetta hefur til orðið
af Ktt viðráðaniegum orsökum,
sakir óhagstæðna sveif'na í fá-
mennu og fátæku þjóðfélagi og
fábreyttu atvinnulífi þess. Búnað-
arbankinn hefur verið svo láns-
samur til þessa, að losna við töp
svo teljandi séu. Það ætti því,
naumast að vera ástæða til að
óttast sérstaklega töp hjá honum
hér eftir en áður.
Kröfur Útvegsbankans á fyrir-
tækið Ragnar Blöndal hf. munu
hafa verið svipaðar að upphæð
og kröfur Búnaðarbankans. 1 Út-
vegsbankanum eru þrír banka-
stjórar, þeim hefur ekki virzt
ástæða til að vantreysta hinu
áður glæsilega fyrirtæki.
Búnaðarbankinn hefur vaxið
stórum þau 20 ár, síðan ég kom
þangað. Inn- og útlán hafa marg-
faldaZt. Víðslkiptamannafjöildi
margfaldazt. Skuldlaus eign allra
deilda bankans er nú um sjötíu
og fimm milljónir króna, og eru
ýmsar eignir bankans, svo sem
húseign hans i Austurstræti, upp-
færðar á mjög lágu verði. Að
svo vel hefur til tekizt er fyrst
og fremst að þakka vinsemd fólks-
ins, sem við bankann hefur skipt
og ýmis konar heppni, en ekki
sérstaiklega minni hæfni til að
stjórna honum. Reynt hefur hins
vegar verið að fara gætilega.
Stofna ekki til stórskulda. Hafa
nægilegt laust fé fyrir hendi, ým-
ist í sjóði bankans eða í inn-
stæðu hjá þjóðbankanum. Land-
búnaðurinn hefur verið studdur
eftir því sem frekast hefur verið
unnt. Reynt hefur verið að eiga
marga viðskiptamenn og gera sem
flestum úrlausn. Því miður fer
mar^ir án þess að erindi hans
verði leyst. Verðgildi peninganna
hefur lækkað stórkostlega á sl.
20 árum. Upphæðirnar og hinar
stóru tölur, sem nú þurfa til
hlutianna eru eins og stórt þrumu-
»ký, og er ekki undur, þó menn
skelfist.
Reynt mun verða að halda sömu
stefnu um stjórn bankans eins
og hingað til meðan ég ræð.
Hilmar Stefánsson.
ASalfundur
cö*
verður haldinn í Tjamarcafé uppi, þriðjudag 22.
marz kl. 1.30 stundvíslega.
FUNDABEFNI: Aðalfundarstörf o. fl.
Stjómin
800 stykki
gálldbuxur á börn, 2ja til 8 ára.
Verð frá kr. 35.00 — 39.00 stk.
Við selium ódýrt
T E M PLARAS U N O.l - 3