Þjóðviljinn - 27.03.1955, Blaðsíða 6

I
B) — ÞJÓÐVILJINN — Simnudagur 27. marz 1&55-----------
þjóovmiNN
Otgefandi: Sameiningarflokkur alþýöu — Sósíalistaflokkuriim.
Rltstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.)
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriítarverð kr. 20 á mánuðl í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staffar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
____________________________________________________/
Enn kenna þeir alþýðunni
Mörgum verkamönnum hefur þegar skilizt, að það er
engin tilviljun að ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins vinnur af alefli gegn því að samningar
takist í vinnudeilunni. En þeim sem ekki hafa gert sér ljóst
eðli þeirrar ríkisstjórnar er nokkurt undrunarefni það
ofurkapp, sem ríkisstjórn Ólafs Thórs, Bjarna Ben., Ey-
steins Jónssonar, Steingríms Steinþórssonar, Ingólfs Jóns-
sonar og Kristins Guðmundssonar leggur á það að torvelda
sættir, ryðja úr sér röngum og villandi skýrslum 1 þeim
eina og augljósa tilgangi að tefja deiluna, aftra því að at-
vinnurekendur gangi að sanngirniskröfum verkamanna.
Hótanir Ólafs Thórs og Eysteins um gengislækkun og
nýjar álögur í ótal myndum ef verkalýðshreyfingin réttir
hag félaga sinna er hvort tveggja í senn ögrun og óviljandi
kennsla: Alþýðan í landinu þarf ekki að eiga óvini sína
i ráðherrastólum, alþýðan getur ráðið því, að Alþingi sé
hennar virki en ekki virki auðburgeisa landsins.
Banáamenn í landhelgismálinu
Til eru menn og jafnvel stjórnmálaflokkar sem finnst
óhugsandi að íslendingar eigi frumkvæði að nokkru í al-
þjóðamálum.
Nú flytja þrír alþingismenn, Einar Olgeirsson, Finnbogi
R. Valdimarsson og Lúðvík Jósefsson, þingsályktunartil-
lögu um íslenzkt frumkvæði í máli, sem er mikið deilumál
á alþjóðavettvangi, en jafnframt brýnt hagsmuna- og nauð-
synjamál íslenzku þjóðarinnar. í tillögu þeirra, sem flutt
var nú í vikunni, er lagt til að Alþingi feli ríkisstjórninni
að hlutast til um að haldin verði sarpeiginleg ráðstefna
allra þeirra ríkja, sem hafa hagsmuni af víðtækri landhelgi,
hvað fiskveiðitakmarkanir snertir. Er svo mælt fyrir í til-
lögunni, að ríkisstjórnin skuli hið bráðasta snúa sér til
þeirra ríkja, sem þegar er vitað að hafa fiskveiðitakmark-
anir gagnvart erlendum þjóðum, miðaðar við meira en
þrjár mílur, og mælast til þess að athugaðir verði mögu-
leikar á, að slík ráðstefna verði haldin. Tilgangurinn er
að sjálfsögðu sá, að reyna að samræma aðgerðir þessara
ríkja á alþjóðlegum vettvangi, er miða að því að tryggja
iframkvæmd og viðurkenningu þeirra fiskveiðitakmarkana,
er þau telja nauðsynleg.
Ekki eru bornar á það brigður af íslendingum, að krafan
um yfirráð yfir landgrunninu og að við getum sjálfir á-
kveðið fiskveiðitakmarkanir kringum landið, er mál sem
.varðar miklu tilveru þjóðarinnar og framtíð. Svo mikið
er þar í húfi, að allur þorri íslendinga lítur á það sem
fjarstæðu, að leggja það mál undir „dóm“ erlends dómstóls,
eins og Haagdómstólsins, hvort íslendingum skuli teljast
heimilt að gera þær takmörkuðu ráðstafanir, sem þegar
hafa verið gerðar til að færa út friðunarsvæðin umhverfis
jandið. En málið hefur þegar verið tekið upp á alþjóða-
vettvangi og er þar að mæta fjandskap stórvelda, eins og
iBretlands, sem ekki virðast geta sæt sig við að sá tími
ér senn liðinn að þau geti farlð ránshendi um náttúruauð-
æfi hvers þess lands, sem ekki hefur nægilegt hervald til
•að stugga frá sér erlenaum ránsmönnum. Af því sem gerzt
heíur í málinu til þessa má ljóst verða, að málstað íslend-
inga gæti orðið að því hinn mesti styrkur, ef samstaða á
alþjóðavettvangi næðist með þeim ríkjum öðrum, sem
hafa gert eða eru í þann veginn að gena hliðstæðar ráð-
stafanir — mörg þeirra miklu víðtækari en íslendingar.
Nokkur þeirra ríkja eiga í höggi við sömu arðránsstórveldin
og íslendingar og ætti því slík samstaða á alþjóðavett-
vangi, að geta orðið eðlileg og sjálfsögð.
Tillaga þeirra Einars, Finnboga og Lúðvíks um frum-
kvæði íslendinga að ráðstefnu um samvinnu í þessu máli
er því brýnt nauðsynjamál. I baráttu sinni fyrir stækkun
friðunarsvæðis með ströndum fram ætti ísland að geta
eignazt öfluga bandamenn, ekki síður en volduga andstæð-
jnga. Frumkvæði íslendinga eftir þeim leiðum sem þings-
iályktunartillagan bendir á, gæti orðið til þess að íslend-
ingar fyndu bandamfenn, er orðið gætu að miklu liði. þar
sem um landhelgismálin er fjallað á alþjóðavettvangi.
Haraldur Jóhannsson,
hagfræðingur:
HVERBER
SKARÐAN
HLUT
FRÁ BORÐI?
3. grein
5Það er haft fyr-
■ ir satt, að fjár-
festingin ráði öðru meir um
atvinnuástandið. Fjárfesting
að ákveðnu marki er nauðsyn-
leg hverju sinni til að halda
uppi nægri atvinnu handa öll-
um landsmönnum. En svo get-
ur farið, að sú fjárfesting, sem
tryggir næga atvinnu við ríkj-
andi kaupgjald sé ekki sam-
ræmanleg haftalítilli innflutn-
ingsverzlun. Sú að staða get-
ur þannig skapazt, að velja
verði milli nægrar atvinnu
handá landsmönnum og hafta-
lítillar innflutningsverzlunar,
en það er önnur saga.
í umræddri grein sinni í
Morgunblaðinu 15. marz 1955
kemst prófessor Ólafur
Björnsson þannig að orði:„Ég
fær því eigi annað séð en nauð-
synlegt verði, livað sem öðru
líður að taka f járfestingarmál-
in til rækilegrar endurskoðun-
ar að loknum þeim vinnudeil-
um, sem nú standa yfir“.
Þar sem fjárfestingin er
eins snar þáttur í atvinnuá-
standinu og drepið hefur ver-
ið á, getur samdráttur henn-
ar haft langdrægar afleiðing-
ar í för með sér. En eru horf-
ur á að skera þurfi niður fjár-
festingu þótt kaupgjald verði
hækkað? Á livaða forsendum
er skoðun sú reist?
Prófessor Ólafur Bjömsson
leggur á það ríka áherzlu, eins
og ástæða er til, að samræmi
þurfi að vera milli fjárfesting-
ar og sparnaðar.* Aftur á móti
verður ekki séð, hvernig þetta
snertir núverandi kjaradeilu.
Afleiðing hækkaðs kaupgjalds,
að óbreyttum þjóðartekjum,
yrði nokkur endurskipting
þjóðarteknanna verkamönnum
í vil. (Þróun undanfarinna ára
hefur aftur á móti verið sú,
eins og bent var á í 4 kafla
þessara greina og viðurkennt
var af prófessor Ólafi Bjöms-
syni 1. maí 1952, að átt hefði
sér stað talsverð endurskipt-
ing þjóðarteknanna verka-
mönnum í óhag). En er þar
með sagt, að í kjölfar þessarar
þróunar kæmi aukin neyzla og
minnkandi spamaður?
Engar heimildir eru enn til
um það, hvernig sparnaður
skiptist niður á atvinnustétt-
ir hérlendis. Meðal erlendra
stórþjóða hafa menn tekið
eftir, að sparnaður virðist
vera því meiri, þvi ójafnari
sem tekjuskiptingin er. Það
getur þó ekki talizt sönnun
þess, þótt í þá átt bendi, að
þessum málum sé á saiha veg
farið hérlendis. Hugfast verð-
ur að hafa, að tekjuskipting-
in meðal erlendra stórþjóða,
er miklum mun ójafnari en
hér þekkist, og um leið
hefð neyzluvenja fastari en
hér á landi. Hin tiltölulega
jafna tekjuslcipting er undir-
staða þess jafnréttis, sem hér
ríkir þó enn þrátt fyrir allt
manna meðal. Efnamenn
standa hér og fáir á gömlum
merg og haga allflestir neyzlu
við þol tekna. Að órannsök-
uðu máli verður þannig ekkert
um það fullyrt, hver áhrif
hækkun kaupgjalds verka-
manna hefði á spamað í land-
inu. En jafnvel þótt svo færi,
að neyzla ykist eitthvað, á
kostnað sparnaðar, væru þau
rök gegn hækkun kaupgjalds
verkamanna léttvæg í saman-
burði við þau x-ök, sem mæla
með hækkun kaupgjalds
verkamanna.*
Tillit þarf ennfremur að
taka til, að laun verkamanna
munu ekki hækka alveg að
sama skapi og tímakaup
hækkar, (en meðalafköst
sennilega hækka lítið eitt,)
nema einungis sé unnin dag-
vinna við yfirleitt næga at-
vinnu. Ef almennt væri um
mikla yfirvinnu að ræða, má
ætla að hækkun verðs vinnu-
afls hefði einhver áhrif í þá
átt að draga úr eftirspurn
þess. En þá er komið að síð-
asta, en ekki sízta atriði, þess-
ara greina, ástandinu á vinnu-
markaðinum.
Megineinkenni vinnumark-
aðsins síðustu tvö þrjú árin
hefur verið gífurleg eftir-
spurn eftir vinnuafli á Suð-
vesturlandi. Þrátt fyrir að-
streymi verkafólks munu vera
unnar að jafnaði ein eða tvær
yfirvinnustundir á dag á all-
flestum vinnustöðvum. Mann-
ekla er í báðum höfuðatvinnu-
vegum þjóðarinnar. Inn í
landið hafa verið flutt nokk-
ur hundruð minna til starfa
í ýmsum atvinnugreinum.
— Verða nokkrar ályktanir
dregnar af þessum staðreynd-
um um það, hvort kaupgjald
verkamanna er of hátt eða
lágt? Hvaða lögmál eru talin
gilda um kaupgjald verka-
manna ?
Óþarft er að fara langt
yfir skammt til að ganga úr
skugga um þá hluti. Gaumur
skal aðeins gefinn því sem Öl-
afur Björnsson prófessor
kennir nemendum sínum um
þau efni. í kennslubók sinni
Hagfræði skrifar hann, (bls.
62):
„Eftirspurn eftir framleiðslu-
kröftunum, hvort sem um er aJS
ræða vinnuafl, náttúrukrafta,
framleiðslúfé o. s. frv.—, er eins
og eftirspurn neyz'.ugæðanna háð
verði þessara framleiðsluþátta.
Má gera ráð fyrir því, á sama
hátt og að þvi er neyzlugæðin
snertir, að eftir því sem verð
framleiðsluþáttanna er hærra,
eftir því seljist minna :af þeim.
Eftir því sem vinnuaflið er dýr-
a.ra, t.d., eftir því spara atvinnu-
rekendur það meira að taka það
í þjónustu sína, eftir því sem
jarðnæði er dýrara er það meira
sparað o. s. frv...“
Engum blöðum er þannig
um það að fletta, að kaup-
gjald verkamanna er of lágt,
þar sem miðað er við 8 stunda
vinnudag. Meira jafnvægi næð-
ist þess vegna á vinnumark-
aðnum, ef tímakaup verka-
manna væri hækkað. En hvaða
lögmál eru það, sem ákvarða
hæð kaupgjaldsins ?
Prófessor Ólafur Björnsson
heldur áfram (bls. 64):
„En hvað er það nú, sem'nán-
ar tiltekið ræður því. hve at-
vinnurekandinn vill bjóða hátt
verð fyrir þjónustu hinna ýmsu
framleiðsluþátta? Þar sem at-
vinnurekandinn keppir :áð því að
öðlazt sem mestan hagnáð, get-
um við í stuttu máli slegið því
föstu, að hann tekur aðeins
framleiðsluþætti í þjónustu sina
og að því marki, sem það eykur
hagnaðarvon hans. En hvar er
þetta mark nánar tiltekið?"
,>f um frjálsa samkeppni
er að ræða, getur fyrirtækið,
samkvæmt skilgreiningu okk-
ar á hugtakinu frjáls sam-
keppni, aukið framleiðslu sína
að vild án þess að eiga á
hættu að verðið lækki. í því
dæmi ber atvinnurekandinn
saman annarsvegar andvirði
hinna auknu framleiðsluaf-
kasta, sem hann gerir sér
vonir um að fá, ef hann eyk-
ur notkun þess framleiðslu-
þáttar, sem um er að ræða,
eða takmarkaafköst fram-
leiðsluþáttarins annarsvegar
og hinsvegar það, sem hann
þarf að borga fyrir fram-
leiðsluþáttinn. Við getum tek-
ið sem dæmi bónda, sem íhug-
ar það, hvort hann eigi að
bæta við sig kaupamanni.
Hann metur þá annarsvegar
andvirði hinnar auknu fram-
leiðslu, sem hann gerir sér
vonir um, ef manni er bætt
við, og hinsvegar kaupið, sem
þarf að greiða, eða m. ö. o.
Framhald á 10. síðu.