Þjóðviljinn - 27.09.1955, Qupperneq 7

Þriðjudagur 27. september 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Ég hef áður minnzt á það,
að ríkið hafi tekið að sér með-
ferð ýmsra þeirra mála, sem
venjulega eru afgreidd af við-
komandi sveitarfélögum. Það
er nú einu sinni með okkur
Kópavogsbúa, að það virðist,
sem við séum ekki nema hálf-
ir menn og vart það, ef meta
ætti okkur eftir þeim rétti, sem
ríkisvaldið lætur okkur njóta.
Þegar litið er á núverandi skip-
an lóðamála í Kópavogs-
hreppi, þá verður það augljóst
að ríkið hefur tekið sér í hend-
ur allstóran hluta af fram-
kvæmdum hreppsins og um
ekki einu sinni á skipulögðu
svæði. i
IV. Eftir upplýsingum Kópa-
vogstímans virðist svo, sem
lóðanefnd ríkisins hafi gert til-
lögur um hvaða svæði skuli
tekin til skipulagningar á
hverjum tima og hafi jafnvel
lagt svo fyrir að allur Digra-
nesháls skuli tekinn til skipu-
iagningar og það skipulag
staðfest til framkvæmda.
Með þessu er beint verið að
ráðstafa fé hreppsins, því það
er hreppurinn, sem verður að
borga skipulagskostnaðinn.
Þegar ríkisvaJdið léf á síðast-
Pétur Sumarliðason:
Ríkisvaldið gegn
Kópavogsbyggð
'ieið ráðstöfun á tekjum
hrepps|élagsins.
Núverandi skipan á lóða-
málum okkar Kópavogsbúa er
hagað á eftirfarandi hátt:
I. Ríkisvaldið, eða umboðs-
maður þess, gerir tJlIögur um
hvaða erfðaleigulöndum skuli
sagt upp og hve mörgiun.
Með þessu er það ríkisvald-
ið, sem ákveður hvaða svæði
skuli tekin til byggingar á
hverju ári. Nú hlýtur það að
vera augljóst, að það er tölu-
vert hagsmunamál fyrir
hreppsfélagið hvar er byggt á
hverjum tíma, þó ekki sé ann-
að en það, að vegur og vatn
sé komið á því svæði, sem tek-
ið er undir byggingar. Þegar
landsvæði er tekið undir bygg-
ingar án nokkurs samráðs við
byggðarlagið, þá sé ég ekki
betur en um sé að ræða nokk-
urskonar falska ávísun af
hálfu þess opinbera, því lóð
sem ekki er byggingarhæf er
verri en engin lóð.
II. Ríkisvahlið eða mnboðs-
maður þess ákveður sjálft
þann lóðafjölda, sem það út-
hlutar á árinu.
Með þessu er það ríkisvald-
ið, sem tekur í sínar hendur
að ráða því hversu ört hrepps-
félagið byggist upp. En hitt
er augljóst, að því hraðari
sem þessi uppbygging er, því
meira fjármagn þarf til að
gera lóðirnar byggingarhæfar.
Sem sagt, enn ávísun á
ihreppssjóðinn, því ríkið tekur
engan þátt í þeim kostnaði,
sem nýbygging hefur í för
með sér fyrir eitt byggðarlag.
Það aðeins leigir lóðirnar og
sér þannig um að það hafi
tekjur af sínu landi. Hitt virð-
ist því ekki koma við, þótt sú
leiga sé á kostnað viðkomandi
hreppsfélags.
III. Lóðaleigusamningur er
afhentur og gerð krafa um að
lionum sé þinglýst áður eií við-
hoiriandi hefur hafið nokltrar
framkvæmdir á Ióðinni.
Þannig er landinu ráðstaf-
að til byggingar án nokkurs
samráðs við byggingarnefnd.
Sá sem fær lóðina hefur enga
tryggingu fyrir því að hann
fái nokkurn tíma að byggja á
lóðmni. Oft á tíðum er lóðin
liðnu ári fella úr gildi skipu-
lagsuppdrátt, sem bæði það
sjálft og hreppsfélagið var bú-
ið að samþykkja, og gera nýj-
an uppdrátt af þessu svæði,
þá var ríkisvaldið þar með að
ráðstafa fé hreppsins, því mér
þykir ólíklegt að Bygginga-
samvinnufélag Kópavogs liafi
kostað skipulagsbreytinguna á
hinu fyrirhugaða iðnaðar-
svæði, en skipulagið á þessu
iðnaðarsvæði. var einmitt eitt
af þoim svæðum, sem allir að-
ilar höfðu fullkomlega gengið
frá. Svo kemur ríkisvaldið og
fellir þessa samþykkt úr gildi
að því er virðist til þess eins
að áðurnefnt byggingarfélag
geti byggt íbúðarblcxkkir á
þessu svæði.
Hver er
skaðabótaskyldur?
Það er staðreynd, að það
eru hundruð manna, sem hafa
lóðarsamning frá ríkinu fyrir
byggingarlóðum í Kópavogs-
hreppi. Hinsvegar hafði
hreppsnefnd Kópavogshrepps
samþykkt á síðastliðnu vori,
að innansveitarmenn skyldu
ganga fyrir byggingarlóðum
og byggingarnefnd samþykkti
þá byggingaleyfi handa 50 um-
sækjendum um byggingaleyfi.
Fjöldi þeirra manna, sem
fengið hafa lóð hjá ríkisvald-
inu, hefur hugsað sér að
byg’gja á þessum lóðum.
Þeir hafa útvegað sér láns-
fé og margir keypt efni, en
þegar til átti að taka höfðu
þeir ýmist gleymt að sækja
um byggingaleyfi, eða ekki
fengið samþykkt fyrir bygg-
ingu.
Þessir menn háfa orðið fyrir
stórskaða, um það er ekki að
efast. Þá kemur spurningin,
hver er skaðabótaskyldur við
þessa menn? Þetta er spurn-
ing, sem dómstólarnir munu
þurfa að skera úr, sennilega
fyrr en marga grunar. Það ér
mjög ólíklegt, þótt hinn al-
menni maður sé seinþreyttur
til vandræða, að ekki komi að
því að lokum, að hann reyni
að leita réttar sins.
Yfirleitt sækja menn um
lóðir til þess að byggja á þeim
og vegna þess að þeir eru í
meiri og minni húsnæðisvand-
ræðum. Það er því ekki nema
eðlilegt að þessir menn geri
ráð fyrir því, að þegar ríkis-
valdið selur þeim land á leigu,
þá hafi rikið gengið svo frá,
að þeir geti notað sér þetta
land. Reynslan hefur samt
sem áður orðið sú, að þótt
menn hafi uppfyllt öll ákvæði
ríkisvaldsins, þá hefur strand-
að á því að þessir menn fengju
byggingarleyfi.
Það hlýtur að reka að því
fljótlega að höfðað verði
skaðabótamál vegna þess að
lóðarhafi hefur ekki getað
hafið framkvæmdir á bygg-
ingalóð. Við skulum gera ráð
fyrir að lóðin sé á skipulögðu
svæði, því ef hún er það ekki,
er úthlutun hennar til bygg-
ingar algerlega réttlaus.
Annaðhvort eða . . .
I slíku tilfelli er ekki nema
tvennt um að ræða: Annað-
hvort er byggingarnefnd
lireppsins skyldug til að veita
byggingarleyfi á ölluin þeim
lóðum, sein ríkisvaldið úthlut-
ar, svo fremi sem frainkvæmd-
in samrýmist skipulagi, eða þá
að úthlutun lóðarinuar án
samráðs við byggingarnefnd
er ólögleg.
Ef dómur félli á þá leið, að
bygginganefnd hrepisins væri
skyldug að veita byggingar-
leyfi á útlilutaðri lóð, þá er
um leið augljóst, að það er
ríkisvaldið, sem ákveður hvað
skuli vera miklar byggingar-
framkvæmdir innan hreppsins
og um leið ráðstafar ríkið
beint allstórum hluta af t.ekj-
um hreppsfélagsins, en það er
því fé, sem verður að verja til
þess að gera lóðirnar bygg-
ingarhæfar. Yrði niðurstaðan
þessi, er greinilegt, að sveitar-
félög og bæjarfélög hafa alls
engan sjálfsákvörðunarrétt
um það, hversu ört byggist
upp það land, sem ríkið á inn-
an takmarka þeirra.
Ef dómurinn félli á þá leið,
að bygginganefnd sé ekki
skylt að veita byggingaleyfi á
úthlutaða lóð, þá er um leið
greinilegt að úthlutun ríkis-
ins á lóðinni er ekki annað en
fölsk ávísun á framkvæmda-
möguleika, þar sem notkun
lóðarinnar væri þá háð leyfi
byggingarnefndar.
T r únaða rmaðu rin n
gæti orðið ríkinu dýr
Nú er það staðreynd, að
trúnaðarmaður ríkisins í
Kópavogi úthlutaði á síðast-
liðnu ári fjölda lóða á svæði,
sem að vísu var komin skipu-
lagstillaga af, en hann sjálfur
sem hreppsnefndarmaður
hafði samþykkt að leggja
skipulagstillöguna fram til al-
mennra mótmæla. Það fór líka
svo, að þessi skipulagstillaga
var tekin til baka og gerð ný
tillaga, en þar með féllu nið-
ur þær lóðir, sejn búið var að
gera lóðarsamninga fyrir, og
flestar þeirra eru nú ekki leng-
ur til, nema sem þinglýstur
pap 'ír. Hver skyldi vera
skaðabótaskyldur við þá menn
er á síðastliðnu sumri fengu
þessar lóðir í góðri trú um
það, að þeir mundu fá að hefja
framkvæmdir á þeim? Varla
verður það hreppsfélagið. Eg
er hræddur um, að ef allir þeir,
sem orðið hafa fyrir svipuðum
ráðstöfunum trúnaðarmanns-
ins, gerðu kröfur um leiðrétt-
ingu simia mála, þá gæti far-
ið svo að trúnaðarmaðurinn
yrði ríkinu nokkuð dýr.
Hverskonar plagg er
lóðarsamninguiinn?
Hverskonar plagg er lóða-
samningurinn? Hvaða réttindi
veitir hann og hverju er hann
háður?
Hann veitir leyfi til fram-
kvæmda á viðkomandi lóð, ef
sú framkvæmd er hafin innan
árs. Það er óleyfilegt að fram-
selja lóðaréttindin án þess að
framkvæmdir hafi verið hafn-
ar. Og meðal annars þá get-
ur bygginganefnd stytt frest-
inn til framkvæmda, eftir því
sem henni þykir þurfa.
Með þessu ákvæði viður-
kennir leigusali lóðarinnar, að
það sé viðkomandi bygginga-
nefnd, sem hafi úrslitavald um
framkvæmdafrestinn, en rétt-
ur til lóðarinnar er liáður því
að framkvæmd sé hafin innan
ákveðins tíma. Við skulum
bara hugsa okkur að bygg-
inganefnd ákvæði að fram-
kvæmd skuli hafin innan
mánaðar frá því að bygginga-
leyfi er veitt. |i
Þar með er áframhaldahdi
réttur til lóðarinnar algerlega
háður vilja bygginganefndar.
Með þessu viðurkennir ríkis-
valdið að viðkomandi hrepps-
félag sé úrslitaaðili um rétt-
indi til byggingalóðar.
Það er augljóst af því, sem
hér hefur verið drepið á, að
úthlutun lóða, án nokkurs
samráðs við viðkomandi sveit-
arfélag, er ekki aðeins mjög
vafasamur verknaður, heldur
um leið falskur verknaður
gagnvart þeim, sem fær lóð-
ina. Þetta sést bezt ef athugað
er, hvernig Reykjavíkurbær
hefur ráðstafað þessum mál-
um. Þar fá menn fyrst leyfi
til framkvæmda á ákveðinni
lóð og verður ákveðinn hluti
framkvæmdarinnar að vera
búinn innan skamms tíma.
Þegar svo þessu skilyrði er
fullnægt og þá fyrst, fær við-
komandi lóðarsamning fyrir
þeirri lóð, sem framkvæmd
hans er gerð á.
Lóðarréttindi ganga
kaupum og sölum
Hér í Kópavogi eru mönnum
aftur á móti fyrst veitt full-
komin lóðaréttindi, sem þó eru
fölsk, því lóðaréttindin eru
háð því að framkvæmd sé haf-
in innan ákveðins tíma. Þár
sem menn samt sem áður fá
þessi lóðaréttindi, þá reýna
þeir að gera sér þær arðbærar
á einlivern hátt, þegar þeir
hafa komizt að raun lun að
þeir fá ekki að byggja á þeim.
Þannig var til dæmis einn mað-
ur, sem fengið hafði lóð hjá
ríkinu á óskipulögðu svæði.
Hann fékk lóðarsamning, en
ekki bvggingaleyfi. Hann
byggði þá smákofa á næstu
lóð við sína. Kofinn var að-
eins á lausu undirlagi og á
baklóð annars húss. Siðán
seldi hann lóðarsamning sinn
og kofann fyrir 65 þúsund kr.
Maðurinn, sem keypti komst
fljótt að raun um, að ekkert
Framhald á 10. síðu
i.MMll 1,5X1 W8 Dnépr í Sovétríkjunum er nú veri'ö aö gera rnikld raf-
! 111 löSiíld 11J01 stöö sem nefnist Kakkovka. Af myndinni má marka að hún
\er ekkert leikfang: drífhjólið — annaö af tveimur — vegur 177 tonn. ,Á