Þjóðviljinn - 12.02.1956, Side 7

Sunnudagur 12. febrúar 1956 — ÞJÓÐVILJINN — (7
c
Jó
I Ht
Jóhannes
Hélgi
Fjöreggí
tröllahönflam
Aísiðun. æskunnar, þáttur hersins, glæpa-
ritanna, kvikmyndanna, bóksalanna,
æskulýðshöll eða tukthús; skilningsblinda
almennings, úrbætur

N. ,
w '■ • ........ :
Á daginn slæpist ungviö-
ið á speglasjoppum, sláandi
fimmkaJl fyrir ísglundri og
vindlingum; á nóttunni
pegar hleypt hefux verið út
úr danshúsunum slœst pað
kringum pylsuvagnana og
ryðst ölmótt og illa til reika
fram og aftur um miðbœ-
inn og spýr og grætur ut-
an í húsveggi fram eftir
nóttu. Þá hefur þessi lýður
farið á mis við pjóðerni sitt,
talar ékki íslenzku nema að
nafninu til og gengur undir
annarlegum orðskrípum í
stað skírnarnafna sinna, er
blindur á flest nema glys
og prjál, les ekki annað en
lesefni lélegustu tegundar,
horfir ekki á annaö en rusl-
kvikmyndir og hefur
skömm á landi sínu og
þjóðerni. Smápattar rotta
sig saman í skipulögð pjófa-
félög, dýr eru kyrkt, jafnvel
fiskum mispyrmt, það er
skotið á fólk, saklausir
rnenn barðir til óbóta,
rœndir og gengið nœst lífi
þeirra. Sama er að segja
um velsœmið. Það heyrir til
tíðinda að lagleg ógift
stúlka nái tvítugsaldri án
þess að verða barnshafandi.
Herstöðin í Keflavík hefur
á annan áratug verið eitt
pútnahús, pangað hafa ís-
lenzkar unglingsstúlkur
flykkzt árum saman eins og
fénaður, hver árangurinn á
fætur öðrum, til að lát.a
fleka sig, punga og nakt-
ir líkamir peirra síðan liós-
myndaðir undir áhrifum
kynœsandi lyfja, flugvall-
arstarjsmönnum til
skemmtunar og íslending-
um til háðungar. Og hinir
fullorðnu láta ekki sitt eft-
ir liggja, priðji hver maður
fœst við einhvers konar
brask. Hvert fjársvika- og
okraramáliö rékvr annað.
VirðuZegir höfðingjar
standa skyndilega st.impl-
aðir þjófar og svikarar
frammi fyrir albióð og kvn-
ferðisglœpir á börnum fœr-
ast í aukana.
Þessi andstyggð blasir við
hinum reykvísku borgurum ár
eftir ár, en einasta andsvar
þeirra er fyrirlitning. Þó eru
þeir þess fullvissir að þetta
sé sú siðlausasta og óíslenzk-
asta æska, sem nokkru sinni
hafi dregið andann í þessu
landi. Og því miður hafa þeir
rétt fyrir sér, en samt er ekk-
ert gert til þess að sporna við
þessum ófögnuði, líkt og menn
haldi að hér sé um að ræða
innri orsök og óviðráðanlega,
einhverja skyndilega stökk-
foreytingu niður á við í kyngæð-
r
SðNNAB J-AXiMAl.A- <»C I.KVNrJ.Oí'.KKÚUfStfGbfi
um hjá þjóðinni, sem ekkert
verði við gert og bezt sé að
loka augunum fyrir að hætti
strútsins. Einhvern slíkan reyk
virðast menn vaða, þvi að ann
ars hefði eitthvað verið gert
öll þessi ár annað en að gapa
í geypilegri forundrun yfir
hátterni æskunnar. Það hefur
engin hnignun orðið í kygæð-
um, það vita allir; það er ann-
að sem hefur gerzt.
Þó að sprengjur og eldur hafi
ekki dunið á íslenzkum æsku-
lýð þá slítur hann bamsskóm
íslendingar ærast
sínum mitt í öryggisleysi því
hann hrærist á bamsaldri í um-
hverfi sem plantað er sand-
pokavígjum, gaddavír og útlend-
um mönnum með alvæpni.
sem fylgir dyjn herflugvéla,
fallbyssuskotum og sýrenuvæli,
Skapgerð hans mótast á því
tímabili í sögu landsins þegar
allt flýtur í peningum og fs-
lendingar sleppa svo fullkom-
lega fram af sér beizlinu í ó-
lifnað.i og bruðli að lengra
verður vart komizt í þeim efn-
um. Og þótt stríðinu sé lokið
fyrir alllöngu, þá hefur ekkert
, . ? ? ggg gjgl

ök
Tíwiarit uw
sövtw lö^rc^lvvvMtvI
Grein þessi kom upp-
haflega i tímaritinu Birt-
ingi, en birtist hér með
nokkru breytingum höf-
undar. Fyrri hluti grein-
arinnar birtist í dag —
síðari hlutjnn á þriðjud.
lát orðið á bruðlinu og segja
má að enn ríki ófriðarástand
að nokkru leyti; blöðin voru til
skamms tíma dag hvern full af
stríðskjafthætti og frásögnum
um atómsprengjutilraunir og
voveiflegar afleiðingar þeirra,
auk þess sem enn hvílir bölvun
erlendrar hersetu eins og mara
á landinu og eitrar þjóðlífið.
Til viðbótar hinum almennu
spillingaráhrifum, sem af her-
Örlagaríkur samanburður
setunni leiddi á striðsárunum
gerist svo það, að einangrun
landsins er rofin strax í stríðs-
byrjun; landið kemst fyrirvara-
laust í þjóðbraut og þá byrja
unglingamir að glata þjóð-
erni sínu. Er .auðvelt að gera
sér í hugarlund með hverjum
hætti það verður. Yfir landið
rignir kvikmyndum úr banda-
rísku þjóðlífi, og þær eru skað-
legar á tvennan hátt, í fyrsta
lagi eru þær heimskandi að
níu tíundu hlutum, í öðru lagi
er bakgrunnur þeirra óvenju
fagurt land og auðugt og vel-
megun þar slík sem gerist mest
á jarðarkringlunni. Þegar svo
illa upplýstur æskumaður ber
saman þessi tvö lönd, þá er
ekki von á góðu, annarsvegar er
íslenzkt framlag til uppeldis
æskunnar.
auðugasta þjóð veraidar, hins
vegar fátæk smáþjóð á hjara
heims. Unglingurinn lítur skilj-
anlega í kringum sig í leit að
einhverju sem vegið getur upp
á móti glæsileik stórþjóðarinn-
ar, sem sífellt blasir við honum
á kvikmyndatjaldinu, en hann
kemur ekki auga á neitt þjóð-
legt, engin sýnileg tákn um af-
rek og manngildi forfeðranna,
ekkert sem vakið getur þjóð-
erniskennd hans. Það sem hann
sér er útlend steinsteypa, jám
og gler, en ekki einu sinni svo
. mikið af þessu að það komist í
í neinn samjöfnuð við svo mik-
ið sem minnstu bæi í Banda-
ríkjunum. Fornbókmenntir
lands síns, svo til eina afrek
forfeðra hans, en að sama
skapi stórt, þekkir hann ýmist
ekki eða kann ekki að meta, og
er því enginn styrkur í þeim;
hann gerir sér ekki heldur ljóst
að land hans er að rísa uppúr
sjö alda áþján. Hann glatar
þjóðerni sínu, hættir að vera
íslendingur, vill vera Amerík-
ani, en verður ekkert. Og svip-
uð er sagá þeirrar æsku sem nú
er að vaxa úr grasi og fjöl-
margra fullvaxta manna iíka.
Síðan lýkur stríðinu, og hinar
ýmsu pestir sem upp gusu í ís-
lenzku menningarlífi á stríðsár-
unum eru heldur í rénun, þ.
á. m. ófögnuðurinn sem fylgdi
kvikmyndunum frá Bandarikj-
unum; kvikmyndahússeigend-
ur eru farair að leita sér fanga
á evrópskum kvikmyndamark-
Þyngir í lofti
aði, ýmislegt stendur til bófa
þótt hægt fari, og menn eru
farnir að líta ögn bjartari
augum til framtíðarinnar. En
þá þyngir snögglega í lofti
þoka dimm, nú af völdum ís-
lendinga sjálfra, og upp gýs
í landinu ómengaður menning-
arlegur svarti dauði. Svo köll-
uð hasarblöð, bandarísk að upp-
runa, þar sem menn eru
skotnir, kyrktir og hengdir,
konum nauðgað og lík étin,
komast í umferð og ganga
kaupum og sölum millí barna.
Um síðir er snúizt gegn þess-
ari viðurstyggð og hún kveðin
niður; er þá kyrrt um hríð, en
skyndilega byrja púkarnir aft-
ur að dansa. Útgófa glæpa-
tímarita í stórum stíl hefst,
í þetta sinn fyrir fullorðna, og
upphefst nú hátið mikil hjó út-
gefendum, prentsmiðjum og
bóksölum og stendur sú fiesta
enn; hvert ritið rekur annað,
þau eru prentuð í risaupplög-
um, tugþúsundir eintaka, en
markaður er óþrotlegur -— og
ritunum fjölgar enn, upplögin
ná lýgilegri tölu og útbreiðsla
ritanna fer sem sléttueldur um
Hátíð púkanna
landsbyggðina. Karlar og kon-
ur, ungir og gamlir, fleygja frá
sér bókunum og grípa glæpa-
ritin tveim höndum, þau eru
rifin út úr bókabúðunum og
lesin hvar sem höndum verður
undir komið, standandi í stræt-
isvögnum, á sjoppum, i heima-
húsum, á veitingahúsum —
og blómlegar ungar konur
spranga um göturnar með rit-
in standandi upp úr innkaupa-
töskunum innan um matvælin.
Heimilisblöðin bregða skjótt
við, glæpasögu má ekki vanta,
og sjá; þar skartar hún brátt
á óberandi stað og sölunni er
borgið.
Ríkisútvarpið hefst ekki að í
fyrstu, bíður átekta, en síðan
fer það af stað og þá tekur
Ríkisúti arpið
fer á stúfana
fyrst í hnúkana. Þeir vísu
herrar sem þeirri stofnun
stjórna, háborg menningarlífs
alþýðu, sjá'nú að við svo búið
má ekki lengur standa, það
skyldi aldrei verða um útvarpið
sagt, að það þekkti ekki sinn
vitjunartíma, og nú voru hend-
ur látnar standa fram úr erm-
um. Mergjuð glæpasaga, Hver
er Gregory?, er þýdd í hasti
og síðan dembt yfir þjóðina í
guðs friði. Og svo mikið lá á
hampað þeim og útgefendumir
borið höfuðið hátt. Það sjónar-
mið hefur greinilega ráðið vali
Klámsaga
í undirbúningi?
sögunnar að koma til móts við
óskir fjöldans, þær óskir sem
hin ótrúlega sala glæparitanna
hafði staðfest, en eigi þetta
sjónarmið að rikja, þá geta
menn vænzt þess að útvarpið
fari bráðlega á stúfana með
flutning sögu þar sem uppistöð-
urnar eru nauðganir og mergj-
aðar kynlífslýsingar, og geta
menn nú farið að hlakka til
þess húslesturs.
Skaðsemi glæparitanna leikur
ekki á tveim tungum, þó að til
séu þeir sem telja þau skað-
lausa dægrastyttingu. Um það
er engutn blöðum að fletta, að
sá maður sem sýknt og heilagt
hrærist í umhverfi glæpa og
hvers kyns spiiiingar, hvört
sem það er í veruleika eða i-
myndun (og sennilega er það
síðarnefnda fullt eins hættu-
Forherðing
legt, því að þar er maðurinn
ekki á verði) hlýtur óhjá-
kvæmilega að draga dám af
umhverfinu og bíða tjón ó sið-
gæðisvitund sinni, glæpurinn
glatar ægileik sinum, verður
hversdagslegur, og lesandinn
forherðist með svipuðum hætti,
þótt í minna mæli sé, eins og
hermaður á vígvelli, sem smám
saman verður ónæmur fyrir
skelfileik og viðurstyggð eyði-
leggingar og manndrápa. Og
stórhættuleg eru slík rit börn-
um og unglingum og geta vafa-
laust leitt til glæpa, þar sem
stór skapgerðarveila er fyrir,
enda benda sterkar líkur til að
sumir unglingaglæpir síðustu
ára eigi rót sína að rekja til
þessara rita og nokkur eru þau
dýr sem hengd hafa verið í
nafni „Gregorys“, og sitthvað
fleira mætti tína til, en þess
gerist engin þörf.
Er þessi útgáfustarfsemi firn
mikil, og vandséð hverra sekt
Æskan veitir lífsgleði sinni útrás
að þeysa þessari spýju yfir
landsins börn að sagan var
flutt örar en almennt gerist
um útvarpssögur. Tveir há-
skólastúdentar þýddu og lásu,
og er það útaf fyrir sig ekkert
undrunarefni, en það er glöggt
tímanna tákn og kórónaði
smekkleysuna. Sagan sem slík
gerði hvorki til né frá, en
flutningur hennar í útvarp var
hættulegur og óverjandi, til-
tækið var stuðningur við útgef-
endur glæparitanna og hlaut
að verka sem einskonar bless-
un, viðurkenning á glæpasögu-
lestrinum. Þeir sem haft hafa
löngun til að lesa þessi rit, en
skammast sín fyrir að láta sjá
sig með þau, geta nú óhræddir
er meiri, útgefenda, prent-
smiðjanna eða 'mannanna sem
taka að sér dreifingu þeirra,
bóksalanna. Útgefendurnir eru
Bóksalar
renna á lyktina
greinilega hrakmenni, en ef til
vill hafa þeir það sér til máls-
bóta, að þeir eru fávísir menn
og menntunarsnauðir og bera
máski ekki fullt skyn á hvað
þeir eru að gera, en það verður
ekki um bóksalana sagt, þeir
verða að teljast menntaðir
menn og hafa til að bera bók-
menntavit, eða a.. m. k. verður
að ætla þeim það, og vita því
Framhald á 10. síðu.