Þjóðviljinn - 04.07.1957, Síða 4

1) — ipJuÐVILJINN — Fiouutudagrtu’ 4. júU 1057
(MÓÐVILJINN
ÖtgefaatU: Samelnlngarflokkur alþýOu — SðalaUGtaflokkurlan. — BltstWrar;
Magnús Kjartansson, Slgurð,ur QuBmundsson (áb.). — PréttarUatlðrl: Jón
Blaznason. — Blaðamcnn: Ásmundur Sleurjónsson, OuBmUndur Vlgfússon,
::vai- a. Jónsson.Magnús Torfl Ólafsson, Slgurjón Jóbannsson. — Auslýo-
íngaátjórl: Quðgelr Magnússon. — Rltstjórn, afgrelBsla, auslýslngar. prent-
ímlBJa: SkólavörSustlg 19. — Síml 7S00 (3 línur). — AskriftarverS kr. 35 4
mán. í Reykjavlk og nágrennl; kr. 22 annarsstaSar. — LausasSluverff kr. 150.
PrentsmlBja ÞJóSvtlians.
Viljayfirlýsing Alþingis <
| íf staksteinatifi sínu í Morg-
í unblaóitiu í gær er Ejarni
] Benediktsson fokvondur vegna
; |>ess að Samband ungra Fram-
i eóknarmanna hefur minnt á
þá staóreynd, að ályktun Al-
fiingia um brottför Banda-
jríkjahers, frá 28. marz 1956,
' er að sjálfsögðu í fullu gildi.
Er það dálítið broslegur mis-
skilniágur ritstjóra Morgun-
< Sjlaðsirts, ef hann heldur að
1 skapvoazkukast og illyrði í
í jnú blaði nægi til að gera að
’ ®íigu samþykkt Alþingis um
f ffloSckurt atriði.
h '
itstjórinn ákallar í vanda
sínum utanríkisráðherra og
I ®egir orðrétt: „En hvað segir
•4tóanríkisráðherra um þetta,
I ffidtir allt sem á undan er
1 gengið milli hans og Banda-
f sríkjamanna ?“ Það hefur að
f fTÍsu vakið almenna athygli að
1 Bjárni Benedikteson og Morg-
í amblaðið virðast hafa sérstakt
I SáJæti á einum, og einungis
I eimum ráðherra núverandi rík-
! featjórnar, utanríkisráðherran-
í asna, ýmis ummæli ráðherrans
i liafa einnig bent til að honum
] Wseri ekki alltaf jafnljóst að
í feonum var ætlað að vera ut-
[ ©nríkisráðherra í vinstri
Btjórn. En í þessu máli er al-
■ veg jafngagnslaust fyrir
Bjarna Benediktsson að ákalla
VÁn sinn utanríkisráðherrann
og samherja sinn í Alþýðu-
í fiokknum Áka Jakobsson.
83a mþykkt Alþingis frá 28.
} sociarz 1956 um brottför
| Baniarikjahers er að sjálf-
sögðu í fullu gildi, og ófrá-
víkjanlegt atriði í samstarfi
stjómarflokkanna og stefnu-
yfirlýsingu ríkisstjómarinnar.
Þeirri staðreynd verður ekki
haggað af óskum bandaríkja-
sinnaðra Sjálfstæðisflokks-
foringja né heldur af einum
eða neinum yfiriýsingum vina
þeirra, vandræðamanna Al-
þýðuflokksins,
Aliur þorri ungra Fram-
sóknarmaima fagnaði því
af alhug er flokkur þeirra
sleit hinni illa þokkuðu
stjómarsamvinnu við Sjálf-
stæðisflokkinn, og í bæði
Framsókn og Alþýðuflokkn-
um fannst mönnum samþykkt-
in frá 28. marz um brottför
Bandaríkjahersins mikill og
kærkominn léttir. Þeir voru
margir í þeim flokkum báðum
sem fundu sárt til þess að
flokkar þeirra höfðu fylgt
Sjálfstæðisflokknum stig af
stigi á undanhaldi fyrir
bandarísku ásælninni, og
treystu því að með samþykkt
Alþingis 28. marz væri því
undanhaldi lokið Samþykkt
Sambands ungra Framsóknar-
manna er því í fyllsta máta
eðlileg áminning um fram-
kvæmd samiþykktarinnar, og
er þess að vænta að ungir
Framsóknannenn fylgi því
máli svo eftir í flokki sínum
að þar verði ekki fyrirstaða
á efndum þeirra loforða sem
þjóðinni voru gefin 28. marz
1956, og fagnað var um land
allt.
Vín og tóbak
rIT“ndazifarið hefur oft verið
minnzt á þá ákvörðun
Bikisstjómarinnar að veita
«kki vín í opinberri vei?lu 17.
júní, og virðist það einróma
álit að slíkt sé lofsvert og ætti
að verða regla. Vínaustur í
opinbenim veizlum er engum
? xi' sóma og ónauðsynlegur, og
1 væri vel ef vínveitingum í
' veizlum stjórnarvalda ríkis og
bæja væri með öllu hætt. Jafn-
fr&mt mætti afnema hin hvim-
3eíðu forréttindi vissra emb-
ættismanna til áfengiskaupa,
isem heldur ekki eru neinum
til virðingarauka. Þó hvorugt
þetta sé nein stórmál varð-
í ,'&jidi áfengisvandamál á Is-
f landi yrðu þessar ráðstafanir
| bending sem eftir yrði tekið.
Mörgum hættir til að skop-
ast að allri viðleitni til
®ð draga úr notkun áfengis og
fóbaks, og hefur tekizt að
) innlima hvorttveggja í sam-
Srvæmissiði um heim allan.
i Hér koma líka til greina
I gróðahagsmunir, og er engu
I itíl sparað í alþjóðlegan á-
f róður til lofs og dýrðar áfeng-
F Ss- og tóbaksnotkun. Niður-
f srtöður af rannsóknum á sam-
f Siengi sígarettureykinga og
J tfcrabbameins virðast þó þess
F ifiðlis að ekki sé hægt að visa
f l>eim frá með léttúð, og væri
F fekki ólíklegt að staðreyndim-
i 8® vm þessar rannsóknir
verði til þess að ungt fólk
tæki síður upp reykingar-
óvanann og að fullorðnir
leggðu hann niður.
iT
Ihaldsnart
IMforgunblaðið reynir dag
Ifl eftir dag að rægja Jón
Grímsson, er ráðinn hefur ver-
ið aðalbókari Landsbankans,
og telur hann alveg óhæfan
til starfans vegna þess, að
vörurýrnun hefur orðið all-
mikil í nokkrum búðum Kron
undanfarið! Að sjálfsögðu er
ekkert tillit tekið til þess, að
undir stjórn Jóns Grímssonar
síðustu tvö árin hefur Kron
rétt við, enda þótt félaginu
hafi verið haldið í lánsfjár-
svelti samtímis því að gæð-
ingar íhaldsins hafa vaðið í
bankana. Morgunblaðið gleym-
ir einnig að upplýsa, hvort
það hafi t.d. verið reynslan af
rekstri Hærings h.f. sem gerði
Jóhann Hafstein sérstaklega
vel fal|inn til bankastjóra, og
mætti raunar minna á fleiri
dæmi. Morgnnblaðið gleymir
því einnig að Jón Grímsson
hefur unnið nær alla starfs-
ævi sína sem mikilsvirtur
bankamaður og munu hvorki
bankamemi né viðskiptavinir
harma það þó reyndur og
traustur bankamaður hljóti á-
ábyrgðarmikla stöðu í Lands-
bankanum.
Fögur ljóð og
ÞORSTEIN'N VALJÍIMARS-
SON: HEIMHVÖRF. LJÓB
— Helmskringrla 1957. *—
SjStti bókaflokkur Máls og
menningar, 3. bók.
Það hafa engin vatnaskil
orðið í skáldskap Þorsteins
Valdimarssonar síðan Hrafna-
mál hans komu út fyrir jól-
in 1952; en i list hans eni
tveir megins traum a r, sem
falla nú nær hvor öðrum en
fyrr. Annar kemur upp í
hjartarótunum — hin tæra
lýrik náttúrubarnsins, bland-
in trega og angurværð; hinn
á upptök í hugsun skáldsins
— hin dynþunga kviða baim-
færanda og spámanns. Ljóða-
söfn Þorsteins bera í senn
svip af Ferðalokum og Völu-
spá; en í Heimhvörfum helg-
ar lýríkin sér stærra land
ea. í Hrafnamálum, og eldur-
inn í geði skáldsins brennur
efcki eins Ijósum loga. Og
kvæði á borð við Sumar-
kvöld á heiði pg Júníregn
sýna, hvernig ljóðhugðin
markar í ríkari mæli stór-
brotin próblem-kvæði höfund-
ar: straumarnir blandast
margvislega um dulin undir-
göng.
í Heimhvörfum eru eigi
allfá ljóð, sem heyra flokki
fegurstu kvæða á tungunni:
1 sumarhýsi við Sog, Hvíld,
Á veg með vindum, Norður-
ljós, Döggfall, Mater dolor-
osa, Við lindina, í morgunblæ
— það er ekki lítil eftirtekja.
Þótt merkilegum hugmyndum
skjóti upp í sumum þessara
ljóða, er aðaltraust þeirra
kliðurinn og hrynjandin, feg-
urð málsins, tilfinningin sem
þau miðla — þau eru altær
lýrík: æðasláttur og lijarta-
slög. Þessi ljóð eru sannköll-
uð fegurðarverk og orka
hinu sama og öll fegurð:
hryggð og gleði í senn, upp-
stigningu hugans. Við vænt-
um þess að skáldið veiti okk-
ur enn marga slíka opinber-
un dýrrar listar; en hitt er
jafnsatt, að eftirmæli hans er
þegar borgið.
En það er fleira gilt í
skáldskap en fullkomnun feg-
urðarinnar ein saman. Menni-
legt viðhorf skálds við um-
heimi og samtíð er einnig höf-
uðatriði — jafnvel þótt því
, auðnist ekki ævinlega að
túlka það algjörri list. Og
þeim sem þetta ritar eru ekki
siður hugumkær þau kvæði
Þorsteins, þar sem hann bein-
ir sjónum að' ytri mörkum:
hersetu á íslandi, háskanum
sem vofir yfir heimsbyggð-
inni. Túlkun hans er að vísu
ætíð svo persónuleg, að kvæði
hans verða auðgreind frá
verkum annarra 1 jóðskálda;
en það eitt að yrkja kvæði
af þessum toga leiðir hug les-
andans að stórskáldum Is-
lendinga fyrr og síðar: Step-
hani, Þorsteini, Einain, Jó-
hannesi, Guðmundi Böðvars-
syni — þeim sem bundu ekki
list sína við fegurðina í sjálfri
sér, heldur fólu henni einnig
þjónustu við land og mann og
málstað. Nú er mikil tízka að
telja naflann á sér merkast
viðfangsefni í skáldskap; og
marklausar alhæfingar eins
og sú að ekki beri að skilja
ljóð, heldur aðeins skynja
mikil kvæði
þau, vaða uppi í ýmsum átt-
um. Árangur Þorsteins Valdi-
marssonar í ofannefndum
próblem-kvæðum er nýjast
dæmi hjá okkur um haldleysi
þessara kenninga. Mér sýnist
raunar einungis eitt kvæði
hans í þessum flokki fullkom-
ið með sama hætti og Norð-
urljós og í sumarhýsi við
Sog; en þau eru mikil í snið-
um, skáldið hefur lagt i þau
I»orstelnn Valdimarsson
andríki og skaphita, þau vitna
um ríkan þrótt, og sannarlega
er þeim oft og tíðum léð
glæsilegt málfar. Skáldið hef-
ur til dæmis fátt betur kveð-
ið en sviðslýsinguna í Sumar-
kvöldi á heiði og lokakaflann
í Júníregni. Þessi tvö kvæði
og nokkur fleiri eru framlag
til íslenzkrar frelsisbaráttu
nú á dögum, þau tákna nýj-
an áfanga, á langadal ís-
lenzkra baráttukvæða,
Formsköpunin hefur jafnan
verið Þorsteini Valdimarssyni
mikið vandamál — og verður
það allt til loka. Hann hefur
sem sé ekki valið þá hægu
leið að leysa ljóðin upp í ó-
bundið mál í eitt skipti fyrir
öll, heldur stendur hann í
byrjun hvers ljóðs frammi
fyrir óleystum vanda fonns-
ins. En hann hefur leyst hann
meðal annars þanuig, að ekk-
ert núlifandi skáld á íslandi
hefur samið jafnmarga nýja
hætti og haiui; og eru ýms-
ir þeirra svo fagrir, að stór-
um fögnuði veldur. Stuðla-
setning og rím Þorsteins er
oft með nýstárlegum hætti;
hann hefur leyst fjötra af
hvorutveggja. Snorri Hjartar-
son og Þorsteinn Valdimars-
son eru helztu formskapend-
ur í íslenzkri ljóðagerð á líA-
andi tíð.
*
Það er merkilegt, hvernig
málið á kvæðum Þorsteins
skiptist í tvö hora: annars-
vegar ljóðrænn einfaldleikur,
hinsvegar hátíðleg&sta skálda-
mál og stundum rekið orða-
lag. Sannleikurinn er sá, að
barátta hans við málið er
jafnhörð baráttu hans við
formið. Honum veitist frá
upphafi hægra að tala dýrt
mál en einfalt, hann er fljót-
ari að kveða þungt en létt.
Hann hlýtur því að hafa lagt
hart að sér að ná þeim heið-
ríka einfaldleik, jafnt í máli
og hugsun, sem einkennir
mörg indælustu ljóð hans; en
þó mætti segja mér að upp-
hafið skáldamál, ofan úr há-
fjöllum tungunnar, væri hon-
um ekki síður hugleikið. Mál
hans er enda táðum sterkt og
hliómríkt, en öðnrm stundum
skýtur skáldið yfir markið;
hann hefur verið sakaður um
tyrfni, og r hún verður ekki
með öllu af hpnnm borin. Tií
dæmis um rekið orða]ag og
þunga sptningaskipan má
nefna erindi í Snmarkvöldi á
heiði: og bar Wýtur til dæmis
nafn Þakkar, sem forðum grét
þurrum tánnn vfir Baldri, að
fara fvrir ofan garð og neðan
hjn borra lesenda. Unphafíð
á .Túmreeni roun áð vonum
vefiast fyrir mörgum: og beg-
ar rætt er um að drykkja
f jallviði/ sollnu brjósti/ á seyru
moldar. bá hefttr hár lesand-
ans rökstudda ástæðu til -að
rísa. Þorstemn Valdimarsson
verður að sækia enn fastar
eftir skvru tungutaki; spurn-
ingin um ljósara má! er sém
sé nokkuð oft snuming um
betri skáldskap. í bessu efni
væru Ferðalok hollari fyrir-
mynd en Vöhispá. Vísuhelm-
ingur. sem var prentaður
þannig 19511 En fomrar
sögu/ frægðardæmi/ urðu þö
ei dróma/ dreom úr hjörtum,
— stendur Hka þa.nnig á
nrenti 1957: En frægðardæmi/
þess er forðum leið/ mátti ei
áþján/ má úr hjörtum. Fram-
förin er augljós og vafajaus.
Þess verður þó ekki krafizt
að skáld, sem léð er ímynd-
unarafl og sjóngáfa Þorateins
Valdimarssonar, bregði aldreí
fyrir sig ferskiHn orðum ell-
egar djarflegum málmyndum.
í Hrafnamálum gekk Þor-
steinn Valdimarsson fram. I
sviðljósin fullveðja skáld.
Bókin gaf ekki fögur fyrir-
heit, heldur var hún fylling
þeirra sjálf. Sem við höfurn
í höndum nýtt ljóðasafn eftir
höfund hennar er okkur eðli-
legt að' spyrja: stendur hann
á hærri tindi en áður, hefur
skáldinu farið fram? Ég
mundi svara því til fyrir mitt
leyti að Heimhvörf stæðu
HrafnamáJum jafnfætis, en
ekki framar. En höfundur
tveggja slíkra Ijóðabóka hJyti
á hverjum tíma að teljast með
höfuðskáldum.
B.B
Norska
bókmenntatímaritið
Vinduet
flytur Ijéð eftír Stefán írá
Hvítadal, sögu eftir
Friðjón Stefánsson
Nýlega er komið út 2. heftá
af norska bókinenntatíniaritimi
„Vinduet“ og flytur það in.a.
J)ýðingar á Ijóðum eftir Stefán
frá Hvítadal og smásögu eftír
Friðjón Stefánsson.
Ivar Orgland hefur þýtt þau
þrjú kvæði Stefáns frá Hvíta-
dal sem birt eru í þessu hefti,
eru það ljóðin Vorsól, Frá liðn-
um dögum og Erla. Tvö fyrstu
erindin í Frá liðnum dögum eru
þannig í þýðingunni:
Dagen halla, / og haust det
var. / Lauvfok or skogane vind-
en bar.
Inn gjennem opne / glaset
det gauv. / Strádd over golvet
lág fölna lauv. .
Saga Friðjóns Stefánssonar
heitir Sýnir Karólínu; þýðihg-
una gerði Peter. Magnus,_