Þjóðviljinn - 13.08.1957, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 13. ágúst '1957 — ÞJÓÐVTLJINN — (5
íslendingar og Finnar búa
íjærsíir hvorir öðrum Norður-
landaþjóða. Á milli þjóðanna
voru um margar aldir lítil
skipti og gagnkvæm kynni því
fremur fátækleg íengi vel.
Finna er að vísu nokkuð oft
getið í íslendingasögum og þá
að öllum jafnaði í sambandi
við fjölkynngi, en þar er oftast
átt við íbúa Finnmerkur, þ. e.
Lappa, sem byggja eins og
kunnugt er nyrzta hluta Nor-
egs og Finnlands.
I Egilssögu er skemmtileg
lýsing Finnmerkur. Þar segir
svo: „Finnmörk er stórliga víð;
gengr haf fyrir vestan ok þar
af firðir stórir, svá ok fyrir
norðan ok allt austr um; en
íyrir sunnan er Nóregr, ok
tekr mörkin náliga allt it efra
suðr. svá sem Hálogaland it
ytra. En austr frá Naumudal er
Jamtaland, ok þá Helsingja-
iand ok þá Kvenland, þá Finn-
Jand, þá Kirjálaland; en Finn-
xnörk h'ggr fyrir ofan þessi
öll lönd, ok eru víða fjallbyggð-
ir upp á mörkina, sumt í dali,
én sumt með vötnum. Á Finn-
mörk eru vötn furðuliga s'tór
ok þar með vötnunum mark-
lönd stór, en há fjöll liggja
eptir endilangri mörkinni, ok
eru þat kallaðir Ki!ir.“
Sumt i þessari lýsingu Finn-
merkur geti\r raunar áti við
Finnland allt. Þar eru vötn
bæðj furðulega stór og mörg.
Fjöldi þeirra er talinn vera
yíir 60.000 og til samans eru
þau að flatarmáli nær tíundi
hluti landsins. Það er því ekki
að ástæðulausu, sem Finnland
heíur oft verið nefnt „Þúsund
vatna ]andið“. Hitt er ekki
síður sannmæli hjá höfundi
Egilssögu, að þar hjá vötnun-
um séu marklönd stór, því að
yfir 70% landsins eru skógi
vaxin. Finnland er því að yf-
irbragði harðla ólíkt okkar
skóglausa og vatnalitla landi.
Vafalaust hefur lega lands-
ins valdið miklu um, að Finn-
]and var íslendingum lengi, og
er raunar enn, ókunnast Norð-
uriandanna. Hitt hefur þó ver-
ið enn .meiri þröskuldur í vegi
náinna kynna á milli þjóðanna,
hve mál þeirra eru ólík og
framandi. Þött Finnar séu tald-
jr til Norðurlandaþjóðan’ha,
vegna legu lands síns og sakir
sameiginlegrar menningar, eru
þeir sem kunnugt er af öðrum
uppruna og tala óskylda tungu
ílestir hverjir.
í dag telur Finnland rösk-
lega fjórar milljónir íbúa. Mik-
jll meirihluti þjóðarinnar er af
hinum svonefnda finnsk-ugr-
iska þjóðflokki, en til þess
flokks teljast auk Finna Eist-
lendingar og Ungverjar. Eru
eistneska og finnska enda ná-
skyld mál, álíka og t. d.
danska og sænska, en ung-
verskan miklu fjarskyldari.
Auk þessara þjóða tala nokkr-
ir þjóðflokkar í norður og mið
Rússlandi skyldar mállýzkur.
Margt er enn á huldu um upp-
runa og frumbeimkynni þess-
ara þjóða, en síðustu árþús-
und'n fyrír Krists burð munu
forfeður þeirra hafa átt heima
í Rússlandi á svæðinu milli
t’olgu og Eystrasalts. Þaðan
hafa þær síðan fluízt til nú-
verandi heimkynná á fyrstu
öldum kristninnar eða á tím-
um þjóðflutninganna miklu.
Munu Finnar hafa verið bún-
ir að :aka sér endanlega ból-
festu í Finnlandi um 700 að
talið er.
Saga Finna hefur, svo lengi
sem hún er þekkt, verið saga
um baráttu lítillar þjóðar fyrir
tilveru sinni. Um ]angan aldur
má segja, að Finnar hafi setið
milli tveggja elda. Að vestan
sóttu Svíar á og varð þeim
lengi vel mei.r ágengt en Garða-
ríkismönnum, er sei'dust aust-
an til yfirráða og íhlutunar um
málefni Finna. I fyrstu voru á-
rásir nágrannanna gerðar að
yfirvarpinu til þess að boða
landsmönnum kristna trú. Fóru
Sviar alls þrjár krossferðir til
Finnlands á 12. og 13. öld með
stuðningi páfans i Róm. Lauk
svo að þeir kristnuðu landið,
og varð hin rómversk-kaþólska
trú þannig yfirsterkárí hinni
grísk-kaþólsku, er Finnum var
boðuð frá Garðaríki. Afleiðing-
ar þessara trúarbragðastyrj-
alda urðu þær, að Finnland
varð smám saman hluti af
sænska ríkinu, og 1362 hJufu
þeir rétt til þess að kjósa kon-
ung með Svíum.
Á næstu öldum var blóma-
skeið sænska stórveldisins.
Áttu Svíar þá í sífelldum styrj-
öldum, bæði við Rússa og við
nágranna sína sunnan Eystra-
salts. Gátu Finnar sér mikið
frægðarorð fyrir hréystilega
framgöngu í þessum styrjöld-
um og færðu Svíum margan
sigur. Svo fór Þó að lokum,
að veldi Svía var brotið á bak
aftur í Norðurlandastyrjöldinni
miklu í upphafi 18. aldar, eftir
misheppnaða herför Karls XII.
til Rússlands. Fór Rússum nú
að veita betur í baráttunni um
yfirráðin í Finnlandi og kom
þar um siðir, að Svíar urðu að
afhenda þeim Finnland allt ár-
ið 1809 í rótj Napóleonsstyrj-
aldanna. Var Finnland þá gert
að stórfurstadæmi, og varð
Rússakeisari stórfursti þess.
í rösklega eina öld lutu
Finnar Rússakeisara. í fyrstu
var keisarinn afskiptalítill um
innanlandsmál Finna, en er
líða tók á öldina og þó eink-
um eftir 1900 fór hann mjög
að þrengja kost þeirra og kúga
þá til hlýðni við sjg. Loks,
þegar byltingin var gerð í
Rússlandi og keisaranum
steypt aí stóli, gafst Finnum
kostur á að endurheimta frelsi
sitt. Fór skilnaður Rússlands
og Finnlands friðsamlega fram.
6. desember 1917 lýstu Finnar
yfir sjálfstæði sínu og varð
sovétsí jórnin rússneska fyrst
til þess allra erlendra ríkis-
stjóma að viðurkenna það.
Útsýn frá fjallinu Koli.
gradborgar. Leiddi það til
finnsk-rússneska vetrarstríðs-
!ins 1939,—-10. Síðar drógust
Finnar afíur inn í styrjöldina
með Þjóðverjum. Afleiðing
þessarar þátttöku Finna í
heimsstyrjöldinni varð sú, að
þeir urðu að láta af höndum
við Rússa nokkur landsvæði,
er ýmist höfðu lotið Finnum
SIIOMI
ÞjÓð OQ SA0ft
Finnar voru þó ekki svo gæfu-
samir að endurheimta sjálf-
stæði sitt átakalaust, þvi í
landinu sjálfu brauzt út borg-
arastyrjöld milli hægri og
vinstri aflanna, sem lauk með
sigri borgaraflokkanna eftir
harða baráttu.
í heimsstyrjöldinni siðari
drógust Finnar inn í átök stór-
veldanna sökum hemaðarlegs
mikilvægis landsins. Rússar,
sem óttuðust að Þjóðverjar
myndu nota Finnland til árása
á sig, kröfðu Finna um nokkurt
landsvæði til þess að treysta
varnir sínar, einkum Lenin-
L
Hreindýrahjörð í Lapplandi.
eða Rússum, en síðast verið lögð
til Finnlands á 19. öld, er það
laut Rússakeisara, svo og við
samningana 1920. Einnig fengu
Rússar Porkkalasvæðið fyrir
herstöðvar til 50 ára.
Eítir styrjöldina hafa Finnar
kappkostað að eiga sem bezta
sambúð við nágranna sína og
halda sér utan átaka stórvæld-
anna. Reynslan hefur sannað
þelm, að friður og vinsamleg
samskipti við allar þjóðir er
vænlegasta leið hverrar smá-
þjóðar til þess að halda sjálf-
stæði sínu. Sú leið er haldbetri
en þátttaka í nokkru hernaðar-
bandalagi. Hafa Finnar þegar
séð nokkurn árangur þessarar
stefnu sinnar, því að bæði
hafa Rússar gefið þeim eftir
nokkurn hluta stríðsskaðabót-
anna, er þeir áttu að gjalda,
og, sem meiru máli skiptir fyr-
ir Finna, fengið þeim aftur i
hendur Porkkalasvæðið. Slíkan
ávöxt hefur hlutleysisstefnan
borið.
Á þeim öldum, þegar Finnar
lutu Svíakonungi, settist
margt Svía að í landjnu, eink-
um vestustu héruðum þess og
í borgunum. ' Varð þetta
sænska þjóðarbrot brátt mik-
ils ráðandi í landinu, og
sænska, sem var mál stjórnar-
valdanna, að nokkurs konar yf-
irstéttarmáli, einkum sótti
mjög í þetta horf á 17. öld.
Sænska var líka bókmennta-
málið og mál menniamanna
allt fram á 19. öld. Skilnaður-
inn við Svía varð hins vegar
til þess að greiða götu finnsk-
unnar sem bókmenntamáls og
aðaltungu finnsku þjóðarinn-
ar. Sú þróun gekk þó ekki á<
takalaust, því að um 1850 fór
rússnesku keisarastjóminni áði
þykja n'óg um framgang
finnskrar tungu og samfaraL.
henni vöxt og viðgang finnskr-
ar þjóðemiskenndar, og reyndí
að hamla gegii hvoru tveggja
með því að banna noikuri >
finnskunnar sem bókrh.áls M
nema á trúarritum og við-
skiptaplöggum, en sú viðleitnil
bar lítinn árangur. Einnig kom
upp um 1860 máladeila millf .
fylgismanna sænskrar og
finnskrar tungu. Þær öldun
hefur lægt fyrir löngu og njóta
bæði málin jafnréttis. Tæp 10%'
þjóðarinnar tala nú sænsku0
en tölu þeirra sem það gera
fer þó fækkandi. ,<
Finnar eiga miklar og merki-
legar bókmenntir, bæði >'£'
finnsku og sænsku. í fyrstu var*
sænskan, eins og áður vaf
sagt, einvörðungu bókmennta-
málið, og lengi voru það eink-
um sænskumælandi skáld, serri yo
þekkt voru hér á landi og þýtii
var eftir á íslenzku. Frægusti
sænskumælandi skálda Finnai
eru Johan Ludvig Runebergr
(1804—1877) og Zacharíua
Topelíus (1818—1898). Með
þýðingum sínum á Sögum Stáls
merkisbera eftir Ruueberg o§
Sögum herlæknisjns eftir Tope-
líus, gerði Matthías Jochums-
son finnskar bókmenntir kunn-
ar á fslandi. En ekki einasta!
finnskar bókmenntir helduí*
og finnska sögu og hetjulegsi
barátiu finnsku þjóðarinnar*
fyrir land sitt oe frelsi sitt. þv£
að bæði þessj verk fjalla um
þau efni, fslendingar, senh
sjálfir voru að berjast fyrir
frelsi sínu á þeim árum. serfit
þeir kynntust þessum verkurrs
af þýðingum Matthíasar,
drukku þau í sig með fögnuði.
Og síðan hefur ætið leikiö
hetju- og ævintýraljómi una
nafn og sögu finnsku þjóðar-
innar í hugum fslendinga.
Finnsk tunga varð ekki r;f-
og bókmenntamál svo að heititS
sæti fyrr en á 19. öld, þegaU
Elías Lönnrot (1802—1884)1
safnaði saman finnsku þjóð-
kvæðunum Kalevala og gaF
þau út. Fyrsta útgáfan var
prentuð árið 1835. en 1849 gaff
hann út aðra ú+gáfu beirra
mjög aukna. Þessi þjóðkvæðE
höfðu varðveitzt á vörum þíóð-
arinnar öldum saman, en aldref
verið skráð fyrr en Lönnroti
steypti þe:m sarnan í eina
heild og gaf þau út. Eru baff:
alls 50 kvæði. Nú hafa Kale-
vala-ljóðin loks verið þýdd á
íslenzku af Karli fsfeld os?
munu þau vera að koma; út
þessa dagana. Er það vonandi'
undanfari þess, að fslendingar
fái að kynnast meir finnskum
Framhald á 7. síðu.