Þjóðviljinn - 17.08.1957, Síða 5

Laugardagur 17. ágúst 1957 — ÞJÖÐVILJINN (5
Þegar svo er orðið áliðið
vors, að nætur hafa breytzt í
daga, kemur skyndilega i ljós,
að í raun réttri eru Reyk-
víkingar sveitamenn, enda
iþótt þeir kalli sig borgarbúa,
og skiptir sáralitlu máli, hvort
þeir eru fæddir á Landsspítal-
amira eða fremst frammi í af-
dölum. Þá þrá þeir að heyra
loftið hneggja af hrossa-
gauki, finna ísúran gróðurilm-
inn, sjá fagurtærar silungsár,
og elta Ijónstyggar ær á heið-
um uppi, ef þörf gerist.
Hundruðum saman leita þeir
atvinnu og þúsundum saman
hvíldar og hressingar i sveit-
um iandsins. Hvart menn
fara, er undir því komið hvers
menn leita. Og meður þvi að
ég leitaði bæði atvinnu og
hvíldar réðst ég í byggingar-
vinnu til Þorsteins bónda
Snorrasonar á Hvassafelli í
Norðurárdal.
Um smekb
Einn er sá fjörður á ís-
landi, sem útlendingar hæla
mjög fyrir fegurðarsakir en
Islendingar miður. Sá fjörður
er Hvalfjörður, enda fara
hinir fyrrnefndu leiðina
sjaldnar en tvisvar en þeir
síðarnefndu miklu oftar. En
hvenær kemst það í fram-
kvajmd, að komið verði upp
bílaferju yfir Hvalfjörð á
heppilegrum stað, svo að bíl-
'farandi menn gætu sparað
þrennt í senn, hjólbarða,
benzín og tíma? Uxahryggja-
leiðin er engin lausn á þessu
Vandamáli. Til þess þarf hún
að stórbatna.
Hlaup
Það var um hádegisbil ann-
an í hyítasunnu, að ég lcomst
upp að Hvassafelii. Og sjá,
þarna stóðu hlöðumótin nær
upp slegin og biðu næstum
eftir steypunni. Mikið lá á
. að koma þessari hlöðu upp
fyrir slátt, en hún átti að taka
urn 800 hesta af skraufþurri
sílgrænni töðu. Svo átti að
reisa tuttugu kúa fjós seinna
um sumarið, þegar slætti væri
lokið. Langmest lá samt á að
smala að og marka. Og eftir
'hádegí, þegar húsfreyja liafði
gætt obknr á nýjum silungi
héldum við Þorsteinn og syn-
ir hans tveir, Snorri og Gísli,
af stað í smalamennskuna.
En um kvöldið, þegar heim
var konriið og ég studdist laf-
móður fram á smalastafinn,
datt mér smalamaðurinn í
hug, sem Þorgeir Hávarson
hafðí höggvið þar í túninu
tæpum þusund árum fyrr, af
því að manngreyið stóð svo
vel til höggsins.
ernig á að kornast?
Júni lauk en ekki veru
minni í Borgarfirði. í mörg
ár hafði mig langað til að
fara fram á Amarvatnsheiði
og sjá þessi merkilegu vötn,
sem um aldaraðir hafa verið
drjúg matarhola nálægum
bæjum. Allmörg undanfarin
vor hafði ég lagt fram miklar
áætlanir í málinu en nú sá
ég, að þær höfðu ævinlega ver-
ið reistar á sandbleytu. Við
samningu þeirra höfðu Húsa-
fellsbændur gleymzt.
Þorsteinn Þorsteinsson,
fjórði maður frá séra Snorra
(1710-1803), tók mér ákaf-
lega vel, og ljúfmannlega eins
og fjórtán árum fyrr. En því
miður gæti hann ekki léð mér
hest, hvað þá tvo hesta. Hins
vegar mundi Kristleifur son-
ur sinn ugglaust lofa mér að
fljóta með, þegar hann færi
fram í Álftakrók með efni í
leitarmannakofa. Nú sem
stæði, væri Kristleifur fram
við Olfsvatn á jarðýtu sinni
og únímokk, sem er þýzkur
jeppi, mesta veltiþing. Þó að
ég hafi ævinlega dáðst að
jarðýtum, langaði mig lítið til
að fara á einni fram eftir og
afþakkaði þetta ágæta boð,
með fyrirvara þó.
Heimsborgarar og hug-
sjónameun
Það tók tvo daga að sætta
mig við þá tilhugsun að eiga
eftir að rjúfa fjallaþögnina
með jarðýtuskrölti í stað hófa-
liljóðs. Föstudaginn fyrsta
júlí fór ég enn fram að Húsa-
felli og beið nokkra daga eft-
ir því, að Kristleifur kæmi of-
an. Og nú gafst mér miklu
betra tækifæri að átta mig á
ýmsu en fyrr. Húsafell er eins
og kunnugt er stór jörð, og
að fornu var hið kjarngóða
beitiland höfuðundirstaða
þeirra stórbænda, sem þar
hafa lengi setið. Nú búa á
jörðinni fjórir bændur sem
sé Þorsteinn eldri Þorsteins-
son auk sona hans Kristleifs
og' Magnúsar og tengdasonar
Þorsteins, Guðmundar. En
Húsafell hefur fleira sér til
ágætis en mikið landrými. Þar
út og upp í Bæjarfelli (líkleg-
ast þar, sem höf. Brekku-
kotsannáls ætlar, að séra
Snorri hafi sýnt Magnúsi
Stephensen niður í helvíti)
eru laugar snarpheitar, sem
spara þeim Húsfellingum mik-
ið fé í hitunarkostnað ár
hvert. Og skógarmegin við
Kaldá rennur undan hrauninu
á ein örstutt en ákaflega
vatnsmikil og knýr rafstöð
bæjarins. Fyrir þessara hlunn-
inda sakir og margra annarra,
er Húsafell einhver bezta
jörðin þar fremra, enda voru
heimamenn að byggja tvö í-
búðarhús, heldur í stærra lagi,
er ég renndi í hlað á mjólkur-
bílnum. Kapella stóð þar ný-
gerð. Eg spurði Þorstein af
hverju þeir væru að byggja
tvö íbúðarhús. Hann fræddi
mig á því, að þriðji sonur
sinn, Þorsteinn, sem lokið
hefur embættisprófi í iíffræði
í Danmörku, en dvelst nú við
gagnmerka vísindastofnun í
grennd við Boston, ætlaði að
búa í öðru nýja húsinu, er
hann gerðist bóndi innan
skamms.
Hallfreður Örn Eiríksson:
A
íerd um
Ýtan hafði nefnilega tekið
upp á þeim skramba að bila,
og er Kristleifur komst ofan
voru tún orðiti sprottin. Nú
tók slátturinn og alvara lífs-
ins við. Eg tók mér sem skjót-
ast far niður í Borgarhrepp
og endurnýjaði kunnáttu mína
. í sláttumennsku, en orf og
ljár eru enn víða í allgóðu
gildi, þó að véltæknin vinni
á með hverju ári. Fátt er
skemmtilegra en slá hæfilega
loðið tún, meðan enn er vott
á og ekkert undarlegt þó að
andinn kæmi yfir Jónas og
Ólaf Kárason við siátt. En
hvenær ætla ungu skáldin að
yrkja um vélslátt, svo að
æskan geti haft þær vísur
yfir sér til gamans?
Ehn af stað
Fyrr en mig varði var
júlímánuður langt kominn, en
þá var heyskapur húsmóður
minnar brátt á enda og þó
dálítið varð ég hissa. þegar
ég sá tvo menn uppi á þak-
inu, svo að ég gleyr.idi r.ð
heilsa stundi aðeins: ,,Eruð
þið ekki í Alftakrck ?“
Þetta voru þeir smiðir'
Bjarni og Kristján. Þeir voru
jafnhissa á að sjá mig og cg
þá, en öllu slógu við upp i
mikla kaffidrykkju og sváfura
af nóttina.
,,Efst á Arnarvatnshæðum"
t
Daginn eftir, föstudag vatf
enn þoka. Þeir Bjarni vilda
endilega halda mér skarfa-
kjötsveizlu, en ég hafði enga
lyst fyrir ferðahug. Reið ég
nú af stað endurnærður af
Nestlé-kakó og miklum bless-
unaróskum, fór heldur harfc
og hugðist fara í Álftakrók á
klukkutíma. Nú var um tvær
leiðir að ræða, en meður þvt
að þoka mikil var á en ég ó-
kunnugur með öllu og Húsa-
fellshestar heimfúsir eins og
Húsfellingar voru hinir síðustu, sein gerðu til kola á lslandi.
Eins og að framan getur
hefur löngum verið stórbú á
Húsafelli og svo mun enn
verða. Þeir Húsfellingar
hyggjast ekki skipta upp jörð-
um sínum (þeir eiga aðra
jörð nokkru utar í Hálsasveit)
lieldur nytja þær í félagi.
Með því telja þeir hag sínum
bezt borgið. Eg varð var við
að ýmsir, sem ég átti tal við
í Borgarfirði litu á þessa fyr-
irætlan þeirra sem háskalega
villu. En með þessu nýja bú-
skaparlagi sínu vísa þeir
Húsafellsmenn íslenzkum
bændum veg til bjartari fram-
tíðar.
Sláttur og skáklskapur
Helgin leið lielzt til fljótt
en ekki bólaði á Kristleifi.
? vWVhi jj jró v+í" V

tfá fjöll hafa, málarar á íslaiwU lagt mehi hug á eu Strútinn og EiriksjökuL
(Ljósmynd: Þ. Th.).
nokkurt hey komið inn. Eftir
nokkurt umstang náðist líka í
Húsafellshesta. Nú V£tr ég
loksins eftir langa mæðu kom-
inn af stað fram á þá marg-
frægu heiði Arnarvatnsheiði.
Það var síðla dags, er ég
lagði af stað frá Húsafelli. Og
veðrið var ekki sem bezt. Það
er fljótriðið gegnum Húsa-
fellsskóg. Enda þótt hann sé
ekki mjög hár, er hann lands-
frægur fyrir fegurð. Brátt
kom Kalmanstunga í ljós og
nokkru síðar Hallmundar-
hraun úlfgrátt. Það var fönn
í Surtshelli en Vopnalág hin
vinalegasta, enda var hér
tjald. Mig grunaði, að hér
væri Carlson minkabani á
ferð og guðaði að íslenzkum
sið, en enginn anzaði.
Auðratað er fram heiðina,
því að hér höfðu farið bílar
urn oftsinnis en jarðýta ný-
lega. En nú tók að skyggja
og þokubólstrarnir komu hver
af öðrum að norðan. Öræfa-
hrollurinn greip mig, ég leit
æ oftar á kortið, reyndi að
hugsa um fólk og kvað við
raust þetta gamla huggunar-
vers.
Fram um heiðar held ég á
hesti stórum, brúnum.
Enn mun mærin björt á brá
búa í hugar túnum.
Norðlingafljót var nær í
kvið hestunum á Helluvaði.
Nú tóku við enn verri slóðir.
Stundum týndi ég ýtuförun-
um en fann þau ævinlega aft-
ur eftir einhverri undarlegri
eðlisávísan. Úlfsvatn blasti
við mér úfið og kuldagrátt.
Þaðan var sex tima reið i
byggð. Við norðurenda vatns-
ins er nýr leitarmannakofi, en
- (Ljósmynd: Þ. Th. 1951>.
hestar eru vanir að vera fór
ég lengi dags í ranga átt.
Vissi ég ekkert, hvar ég
fór en rankaði loks við mér
þegar ég kom að Helluvaði
laust um miðjan dag. Þar
vildi ég hita mér sopa. Þá
vantaði það sem við átti að
éta semsé eldspýtumar. En
blessuð mjólkin bjargaði mér
þá sem endranær.
Eftir því sem ofar dró á Am-
arvatnshæðir varð vötnóttara.
1 fljótu bragði virtist hvert
líkjast öðra; væri betur að
góð, vora þau ólík. Öll höfðu
þau sinn persónulega svip.
Sum voru nær kringlótt, önn-
ur sporöskjulöguð og ena
önnur víkótt og hólmótL
Nöfnin voru lika hvert
cðru ólíkara: Mordísarvatn,
Leggjabrjótstjarnir, Gunnars-
sonavatn. Hins vegar höfðu
hæðirnar ekki svipuð ein-
staklingseinkenni til að bera.
Uppi á flestum þeirra stóð
stór, grár steinn og nokkrir
minni í kring. Gróðurinn varð
æ fábreyttari mosi, lyng, brok
óx í flánum, sums staðar sást
glóra í geldingahnapp. Þokan
varð áleitnari og áleitnari,
það ýrði úr henni á hestana,
svo að draup úr föxunum.
Allt var dimmt og heldur'
draugalegt.
Silungur
’Milli Réttarvatns og Arnar-
vatns stóra er ekki langur
vegur, enda heitir áin þar á
milli Skammá. Eg tók af
hestunum, hefti þá, og lét far-
angurinn sunnan undir heldur
hrörlegan kofa, sem heitir
hinu tilkomumikla nafni Hlið-
skjálf. Við sjónum mér blasti
Framhald á 6. síðu. ,