Þjóðviljinn - 13.09.1957, Síða 7

Síðan krafan um bann v'ð
tilraunum með kjarnorku-
vopn var fyrst borin fram
hefur mikil breyting- orðið
é almenningsáliti í heimin-
um. Þegar Stokkhólmsá-
varp friðarhreyfingarinnar
var birt var bví t.d. tekið
mjög fálega af ráðamönn-
um á Vesturlöndum, og
mega íslendirgum vera í
minni undirtektir aftur-
haldsblaðanna hér á landi.
En reynslan hefur sýnt að
ekkevt var ofmaelt í aðvör-
un þeirra sem beittu sér
gegn kjarnorkuvopnum og
tihaunum með þau, m'klu
heldur vanmælt. Og nú er
svo komið að allir segjast
í orði vera sammála því að
bundinn verði endi á le:k-
inn að dauðanum, en sam-
komulag fæst ekki enn um
fyrirkomulag Og á ntcðan
halda t’lraunir áfram, og
helrykið fellur, einnig hér
á Islandi.
lríál þetta hefur borið
mjög á góma í viðræðum
und’rnefndar afvopnunar-
nefndar sameinuðu þjóð-
anna í Lundúnum undan-
farna mánuði. Hér fer á eft-
ir kafli úr yfírlýsingu sem
sovézki fulltrúinn í þeirri
nefnd, V. A. Zorin flutti
27. ágúst s.l. Er þar gerð
grein fyrir afstöðu Sovét-
ríkjanna til banns'ns við
kjarnorkutilraurum og um-
ræðu nefndarinnar um þau
mál.
„Baráttan fyrir því, að hætt
yrði tilraunum með kjamorku-
vopn, er á síðari árum orðin
að hreyfingu, er nær til alira
þjóða. Milljónir alþýðufólks
'um allan heim krefst þess, að
hinum háskalegu tilraunum
með kjarnorku- og vetnisvopn
verði hætt Samkvæmt ótví-
ræðum vilja allra þjóða lét síð-
asti fundur Haimsfriðarráðs-
ins, sem haldinn var í Colombo.
út ganga áskorun til allra vís-
indamanna. hreyfinga, félags-
heilda, samtaka, flokka og ein-
staklinga um að berjast fyrir
því, að þessum tilraunum yrði
hætt, og að hefja sameigin-
legt átak í því skyni að fá
framgengt þessu hále'ta mark-
miði.
Skilningur á nauðsyn þess
að binda sem fyrst endi á t:i-
raunir með kjarnorku- og vetn-
issprengjur verður nú æ al-
mennari, ekki aðerns meðai
almennings um heim alian.
heldur og .nnan ríkisstjórne
og ríkisþinga í mörgum lönd-
um. Ályktanir, þar sem kraf-
izt er samkomulags um að
hætta kjarno’-kutilraunum, hafa
. verið samþykktar í Æðsta-
ráði Ráðs jórnarríkjanna og í
ríkisþ'ngum Indlands. Japans.
Júgósíavíu, Indónesíu, Burrna
og fleiri 'anda.
Fiestir he’ztu vísindamenn
heims'ns benda nú á þá miklu
hættu, sem mejnnkyninu er
búin aí áf’-amhaldandi kjarn-
orku- og vetnistilraunum.
Hundruð og jafnvel þúsundir
merkra vís'ndamanna í Ráð-
. stjórnarríkjunum, Bandaríkj-
unum, Bretlandi, Frakklandi,
Þýzkalandi, Japan og mörgum
öðrum ,’öndum hafa að undan-
förnu látið uppi álit s.'tt á
nauðsyn þess, að þessum til-
raunum verði hætt þegar í
stað.
Ráðstjórnin er fyllilega sam-
mála stjórnum og þingum ým-
Pöstudagur 13. september 1957 — ÞJÓÐVILJINN — (7
issa landa, almenning: og vís-
indamönnum víða um heim
um hina m k'u nauðsyn þess,
að þegar í stað sé bundinn
endi tilraunir með kjam-
orku- og vetnisvopn. Árum
saman haia Ráðstjómarríkin
haldið uppi baráttu fyr r því
í ýmsum stoínunum innan
Eftir kjarnorku-
sprengjutilraun Banda-
rikjanna við Marsjalleyj- |
ar 1. marz 1954 fengu I
64 innbornir menn j
álvarleg brunasár. Hér |
sést einn þcirra. |

■
1 ®
n við
num með
norkuvopn
S .meinuðu þjóðanna, að gerð-
ar verði ráðstafanir í þessa átt,
svo aðkailandi sem þær eru
orðnar.
Eío af helztu röksemdunum
fyriv því, að þegar í stað verði
hætt tilraunum með kjarnorku-
vopn, er ]>að, að siík ráð-
stöfúú’ myndi reynast tálnverð-
ur tálmi við frekari fullkomn-
un kjarnorkuvopna og upp-
finningu nýrra vopna þessarar
tegundar með ennþá meiri eyði-
legg ngarmátt, og myndi verða
fyrsta mikilvæga skrefið á
leiðinni til fullkomins banns
við kjarnorkuvopnum. Það er
alveg augljóst mál, að tilraun-
'
Við kjarnorkusprengingar myndast geislavirkar agnir, hel-
ryk, sem berast upp í háloftin og falla smátt og smátt tií
jarðar uin alian hnöttinn. Mœlingar sýna að þær höfðu
failið i mjög nkum mæli hér á landi um mitt ár í fyrra.
ir með kjarnorkuvopn em
gerðar til þess að ganga úr
skugga um eyðileggingarmátt
þeirra í þeim tilgangi, að unnt
megi verða að gera þau að
ennþá hryllilegri tækjum til
múgmorða. Það er ekki hægt
að neita þeiiTÍ staðreynd, að
sérhver tilraunasprenging
kjamorku- eða vetnissprengju
í einu landi verður öðrum hvöt
til að gera sams konar til-
raun, svo að þau skuli ekki
„dragast aftur úr“. Og þetta
hlýtur að leiða til ákafari
kjarnorkuvopnakeppni, sem
eykur á viðsjár og magnar
hættuna.
Það er líka mikilsvert at-
riði, að samkomulag stórveld-
anna í þessu máli myndi hafa
heiiladrjúg áhrif á alþjóðasam-
skipti og verða til þess að
styrkja gagnkvæmt traust
þjóða í milli,
Þess verður e;nnig að minn-
ast, að geislaverkun sú, sem
stafar af kjarnorkusprenging-
um þeim, sem framkvæmdar
hafa verið, er nú þegar orðin
svo mikil, að í henni er fólgin
raunveruleg hætta lífi og
heilsu þjóðanna. Stöðvun kjarn-
orkutilrauna myndi kom.a í
veg fyr’r framhald á þessum
skaðlegu afleiðingum kjarn-
orkusprengnga.
Ráðstjórnarríkin hafa lagt
til, að tihagan um stöðvun
kjarnorkutilrauna verði greind
frá afvopnunarmálinu í heild
og samþykkt þegar í stað sér
í lagi, án þess að tengja hana
öðrum þáttum afvopnunarmál-
anna.
Tillaga þessi er vel fram-
kvæman’eg, og það er aug-
ljóst, hver hagur yrði að fram-
kvæmd hennar. Það er þá
fyrst að athuga, að kjarnorku-
og vetnisvopn framleiða ekki
nema þrjú ríki, enn sem kom-
ið er, sem sé Bandarikin, Ráð-
stjómarríkin og Bretland, og
tilraunir með slík Vopn gera
því ekki önnur ríki. Samkomu-
lag um bann við þessum til-
raunum er því eingöngu kom-
ið undir góðum vilja þessara
þriggja velda. Og með því að
Ráðstjórnarríkin hafa lýst sig
reiðubúin að fa’last á taíar-
lausa stöðvun tilraunanna, er
allt í rauninni komið xmdir
hinum veldunum tveim, Banda-
ríkjunum og Bretland:.
f öðru lagi er það, að stöðv-
Un tilraunanna er einföid ráð-
stöfun, sem ekki kx'efst marg-
brotinna skipulagsaðgerða, ’ því
að á núverandi st’gi vísind-
anna er eftir’it með því, að
slíkt samkomulag yrði haldið,
mjög vel framkvæmanlegt, ám
þess að til þess þurfi að koma
upp þunglamalegu gæzlukerfi.
Ráðstjórnarríkin leggja til,
að samþykkt verði .algert og
skilyrðislaust bann v.’ð tilraun-
um nxeð kjarnorkuvopn. En
með því að vesturveldin hafa ’
ekki reynzt fáanleg t:i :.ð faR-
ast á þetta, hefur ráðstjórmn
vi jað t V“ja sig enn lengra
til samkomulags með því að
stinga upp á því, að kjarn-
orkutilraunum verði að minnsta
kosti hætt um sinn, eða í 2
til 3 ár. Um leið og Ráðstjórn-:
arríkin taka til greina afstöðn
vesturveldanna, leggur ráð-
stjórnin jafnframt til, að
stöðvum til eftiriits með því,
að slíku samkomulagi yrði
framfylgt, verði kom ð upp í
löndum Ráðstjórnarrikjanna,
Bandaríkjanna og Brstlands,
svo og á Kyrrahafssvæðinu,
þannig að eitt sé látið yfis;
báða aðila ganga.
Ætla mætti, að ekki yrði
nein andstaða við því að koma
fram slíkri ráðstöfun, sem er
svo augljóst hagsmunamál allð
mannkyns. Þó hefur ekki tii
þessa reynzt unnt að fá vest-
urveldin til að fallast á að
hætta tilraunum með kjarn-
orkuvopn, þó að ekki væri
nema til bráðabirgða, í svo
sem 2 eða 3 ár. Til skamms
tíma hafa þau ekki einu sinni
reynt að dylja andstöðu sína
til þessarar tillögu.
Vegna þess, hversu einróm.a
er orðin krafa þjóðanna ura
það, að hætt sé einum háska-
legu tilraunum með múgtíráps-
tæki, hafa Bandaríkin og þau
önnur vestræn ríki, sem að-
ild e:ga að undirnefhdinni,
tekið upp nýja baráttuaðferð,
eins og sjá má af yfirlýsingu
þeirri, er fulltrúi Ráðstjórnar-
ríkjanna í nefndinni lét frá
sér fara hinn 21. ágúst. Þó
að Bandaríkin neiti nú ekki
formlega að fa’Iast á tillögu
um að hætta tilraunum með
kjarnorku- og vetnisvopn, gera
bau að engu horfurnar á því,
að slíkt megi takast, með því
að krefjast algerlega óeðlilegra
tengsla rnilli þessarar tiilögu
og annarra afvopnunarráðstaf-
ana, en samræming þeirra
rekst aftur á talsverða erfið-
le ka, sem eiga sér rætur í
afstöðu þessara sömu vestui'-
velda. Til dæmis lýsa þau yf-
ir því, að þau muni ekkj fall-
ast á að hætta kjarnorkuvopna-
ti’raunum, jafnvel ekki um
stundarsakir, nema áður hafi
tekizt samkomulng um að
hætta framleiðslu kjarnkleyfra
efna til hernaðarþarfa.
En jafnvel með þessu skil-
yrð' vilja Bandaríkin ekki taka
í mál að ræða stöðvun til-
rauna í meira en 12 mánuði
sem er ekki lengri timi en
tl undirbúnings nýjum til-
raunum. Og þó að í yfirlýsingt
Bandaríkjanna 21. ágúst sé
minnzt á annað 12 mánaðs
tímabil, er tilraunir kynnu ac
Framhald é 10. eíflu