Þjóðviljinn - 05.12.1957, Page 6

6) — ÞJÓÐVIUINN — Fimmtudagur 5. desember 1957
Þióoviliinn
Úfcgefandi: Samelningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Ritstjórar
Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmunciur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
fvar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Auglýs-
ingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsia, augiýsingar. prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 25 &
máa. í Reykjavík og nágrenni: kr. 22 annarsst. — Lausasöluverð kr. 1.50.
Prentsmiðja Þjóðviljans.

Þing Sósíalistaflokksins
Þeir sem byggðu borgina
'IT'Iökksþlngi Sósíalistaflokks-
ins lauk í fyrramorgun, og
iöfðu þá farið fram mjög ýtar-
::egar umræður um þjóðmálin
©g málefni verkalýðshreyfing-
erinnar og stjómmálasamtaka
þeirra. Voru gerðar ýmsar mik-
ilvægar ályktanir á þinginu,
sem birtar verða hér í blaðinu
iaæstu daga, og svo vel tókst
eð komast að sameiginlegum
r.iðurstöðum iað allar meiri-
þáttar ályktanir voru sam-
þykktar einróma.
Mjög veigamiklar breytingar
hafa orðið í íslenzku
bjóðlífi síðan síðasta flokks-
þing* var haldið 1955, og ís-
ieiiZkir sósíalistar hafa ástæðu
ftil þess að fagna stórfelldum
sigrum. Samfylkingarstefna
fiokksins bar ríkulegan árang-
i;r með myndun Alþýðubanda-
"agsins, sem varð næststærsti
flokkur þjóðarinnar í þingkosn-
ingunum í fyrra; lagði flokks-
þingið áherzlu á það að þau
samtök treystust og efldust og
yrðu enn víðtækari með auk-
snni samvinnu innan verkalýðs-
breyfingarinnar og stjómmála-
samtaka hennar. Þá hefur á
tessu tímabili tekizt það ætl-
unarverk, sem rík áherzla var
iögð á af flokksþinginu 1955,
að mynda samstjórn vinstri
íiokkanna, sem batt endi á
■ aldaskeið íhaldsins, er mötað-
ist.fyrst og fremst af hagsmun-
vm auðmannaklíkunnar í
Reykjayík og hermangarantia.
Lýsti flokksþingið ánægju sinni
yf.ir myndun vinstri stjórnar og
jag$i áherzlu á nauðsyn þess
£ð tryggja henni brautargengi.
Rifjaði þingið upp í ályktunum
sínum að þegar hefðu verið
framkvæmd ýms veigamikil
■ erkeíni af núverandi stjórn
og þeim flokkum sem að henni
svanda.
Jafnfram lagði þingið áherzlu
á að framundan biðu mikil-
•væg verkefni bæði í efnahags-
rnálum og sjálfstæðismálum
fcjóðarinnar og vær_i framtíð
og gifta stjómarinnar háð því
sð vel tækist til um lausn
fceirra. Þingið rifjaði upp að
án fyrirheitsins um brottför
fcersins hefði núverandi stjórn
eldréí verið mynduð, þar sé
sem sagt um úrslitaatriði í
sijórnarsáttmálanum að ræða
seni ríkisstjórnin sé skuldbund-
8a til að framkvæma. í annan
Biað lagði þingið megináherzlu
á það að ríkisstjómin hefði
þeitið því að halda kaupmætti
iauha óskertum og bæta hann;
fcá baráttu yrði einnig að heyja
i.il sigurs, bæði með aukinni
framleiðslu og öðrum þjóðfé-
fcagslegum ráðstöfunum.
E*ramgangur þessara stórmála
* og annarra er háður því að
íslenzk alþýða taki sem virk-
astan þátt í samvinnu vinstri
flokkanna, veiti stjórninni
stuðning og aðhald og heyi lát-
lausa baráttu með fulitrúum Al-
þýðubandalagsins á þingi og í
ríkisstjórn. Enginn getur látið
sér til hugar koma að í verkum
núverandi ríkisstjórnar birtist
heildarstefna Sósíalistaflokks-
ins og Alþýðubandalagsins;
verkin; mótast ævinlega af því
samkomulagi sem unnt er að
ná á hverjum tíma. Þess vegna
skiptir það meginmáli að sam-
tök alþýðunnar séu alltaf sem
virkust og ýti sem fastast á eft-
ir baráttumálum sínum; árang-
ur þeirrar baráttu sker úr um
það hverju stjórnin kemur til
leiðar og hversu löng og giftu-
rik saga hennar verður.
ess vegna er það meginatrlði
að sem víðtækust eining
takist með vinstri mönnum um
öll þau mál sem mestum úr-
slitum valda í náinni framtíð.
Árangur í sjálfstæðismálum
næst aðeins með því að allir
hernámsandstæðingar taki
höndum saman, hvað sem líður
skoðanaágreiningi á öðrum
sviðum. Árangur í efnahagsmál-
um er háður því að sem víð-
tækust eining fáist innan verk-
lýðssamtakanna og að hrundið
verði öllum tilraunum íhaldsins
til þess að ná þar ítökum og
grafa þannig undan sjálfum
grundvelli stjómarsamvinnunn-
ar. Stofnun Alþýðubandalags-
ins hefur þegar sannað hversu
stórfelldum árangri má ná með
slíkri samvinnu, með því að
verklýðshreyfíngin láti að sér
kveða í vaxándj' mæli á stjórn-
málasviðinú. Ekkert ætti að
vera sjálfsagðara en að Al-
þýðubandalágið og Alþýðu-
flokkurinn hefðu sérstaka sam-
vinnu um efnahagsmálin og
berðust sámeiginlega fyrlr
stefnu sinni innan ríkisstjóm-
arinnar, og ekki er mikill
vandi að benda á sameiginleg
stefnumál þessara flokka sem
gera slíka samvinnu sjálfsagða.
En þá er það auðvitað höfuð-
nauðsyn að þessir flokkar
standj saman innan verkalýðs-
hreyfingarinnar og láti hags-
muni hennar fyrst og fremst
móta baráttu sína innan ríkis-
síjórnarinnar.
að er engin nýjung að þing
Sósíalistaflokksins leggi á-
herzlu á einjngarbaráttuna, en
reynslap sannar sí og æ að sú
stefna ein er rétt og færir ár-
angur. 11. þing flokksins mun
enn stuðla að því að auka sam-
heldni vinstri manna þannig að
stefnusmál verklýðshreyfingar-
innar- móti þjóðlífið í vaxandi
mæli.
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson:
Við sem byggðum þessa
borg. Endunninningar átta
Reykvíkinga. — 245
blaðsíður. — Bókaútgáfan
Setberg, Reykjavík 1957.
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson
og Bókaútgáfan Setberg halda
áfram verki, sem hafið var í
fyrra: að skrásetja og gefa út
á bók viðtöl við aldraða Reyk-
víkinga um líf þeirra og starf
í borginni. Það er af miklu að
taka og verður sjálfsagt ekki
látið sitja við tvö bindi. Hverri
kynslóð mun að sönnu koma
sitthvað spánskt fyrir sjónir í
lífshlaupi afa síns og ömmu;
en hjtt er öldungis víst, að
borgin og lífskjörin taka aldrei
framar jafngagngerum stakka-
skiptum á hálfri öld og hér
hefur orðið raunin síðastliðin
fimmtíu ár. Aldrei mun nokk-
urri kynslóð á fslandi koma
líf afa og ömmu jafnspánskt
fyrir sjónir og bamabörnum
þeirra, er nú segja af ævi
sinni. Þessvegna var vel til
fundið að hefja þetta verk ein-
mitt nú.
Það er ekki ástæða til að
skrifa langt mál um hvert ein-
stakt bindi í safnriti sem þessu.
Sá, sem þetta ritar, átti góðan
dag með bókinni; hún er í hejld
furðu margfróð um mannlíf og
bæjarbrag í Reykjavík á fyrri
tíð. Og þulimir kunna einir
skil á ýmsum þeim fróðleik,
sem hér er borinn fram; hann
hefðj því að öllum líkindum
farið í gröfina með þeim, ef
þessi útgáfa hefði ekki borgið
honum. Sennilega verður manni
einna minnisstæðast, hve kröpp
kjör sumir sögumennirnir áttu
við að búa í bernsku: húsa-
kynni slæm, matur af skornum
skammti, úrkostir fáir. Það er
sem verið sé að segja frá öðru
mannkyni og öðrum heimi. Á-
takanlegust í þessu efni er frá-
sögn Ólafs G. Einarssonar; og
mætti svo fara, að til hennar
yrði einhvemtíma vitnað.
Meirihluti þeirra, sem V. S.
V. hefur rætt við í þessari bók,
eru alvörugefnir menn. Frá-
sagnir þeirra eru ekki glæsi-
legar, en löngum trúverðugar og
bjóða af sér góðan þokka —
til dæmis frásagnir þeirra Guð-
mundar Thoroddsens, Sigurðar
Ólafssonar og Sesselíusar Sæ-
mundssonar. Meiri þulur og
persónulegri sögumaður er
Hannes Jónsson, en einhvem-
veglnn er efniviðurinn í frá-
sögn hans ekki hugtækur —
p það er einhver bannsettur
maðkur í mysunni. Snjallastur
, sögumaður er nafni hans Krist-
insson; þar stendur lesandinn
andspænis manni, sem kann að
segja frá.
V. S. V. hefur mikla æfingu
í að ræða v'ið menn: þótt
spumingar hans standi hvergi,:
þá er samt bert að hann hef-
ur spurt í þaula — því eru frá-
sagnirnar heilsteyptar og ná-
kvæmar. Sumir sögumenn hans*
eru líka býsna opinskáir með
köflum; og er lítill vafi á þvi,
að sú bersögli er oftast lægni
skrásetjarans að 'þakka. Veiga-
minnsti þáttur bókarinnar
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson
finnst mér, sem áður, ihngangs-
hugleiðingar höfundar að
hverju viðtali. Stíllirin á þeim
er næsta bragðlítill; þær inni-
halda of mikið af því, sem
Þórbergur kaliar „seivfölgelig-
heder“.
Hvað um það: ég gseti lesið
fleiri bækur í þessum flokki
með góðri gleði,
B. B.
Ævintýr
handa börnum
„Já, vina mín. Hjörturinn sá
er mjög sérstæður. Á hægra
framfæti hans er silfurhófur,
og þegar hann stappar hófnum
niður, spyrnir hann frá sér
glitrandi gimsteini. Stappi hann
tvisvar, koma í ljós tveír gim-
steinar, og fari svo að hann
krafsi í jörðina með feilfur-
hófnum, sindra glitrandi gim-
steinar í allar áttir“. . .
Þessi einkennilegi hjörtuy átti
heima í rússneskum skógi.
Hann nefndist Silfurhófur; og
ævintýrið um . Silfurhóf hefur
landi hans, P. Bazhov, sagt svo
vel, að það hefur verið þýtfc
á mörg tungumál. Og ekki má
heldur gleyma litmyndunum,
sem hún Uspenskaya teiknaði
við textann og eru svo ein-
staklega skemmtilegar á . að
horfa. Svo koma tvær persónur
enn við sögu: hann Kokovanya
gamli, sem tekur Daryonku ,
litlu í fóstur og lieldur með
hana út í skóg. En persónurn- ,
ar voru nú reyndar þrjár, því
kisa hennar Dar.vonku litlp,fór ;
með þeim. Svo kemur Silfur-
hófur heim að bjálkakofanum
þeirra, og þá gerist nokkuð
skrítið; en við skulum ekki
segja frá því núna.
Nú hefur Lithoprent gefið
þetta yndisfagra ævintýri iúi;
í íslenzkri þýðingu Jakobs ;
Hafsteins, með öllum litmynd-
unum hennar Uspenskayu: Er
þetta gullfalleg bók bæði um
efni og búnað; það á að gefa •
hana börnum.
B. B.
STEINIA SÖLBERGI
Mimtingarorð
í gær var til grafar borinn
Þorsteinn Jónsson, verkámaður
á Sólbergi, Höfn. Hanri fæddist
að Brunnum í Suðursvéit árið
1894, sonur Jóns Þorsteinsson-
ar bónda þar og konu hans
Steinunnar Jónsdóttur. Þor-
steinn var yngstur 14 systkina.
Þegar hann var á sjöunda ári
fluttu foreldrar hans að Hlið
í Lóni og siðar að Krossalandi
í sömu sveit og þaðan flutti
Steini eins og hann var venju-
lega kallaður hingað á Höfn,
og fyrst þegar ég minnist þess
að hafa heyrt hans getið var
hann nefndur Steini frá Krossa-
landi.
Steiní var einn af hinum ó-
brej-ttu verkamönnuni. Einn af
þúsundunum til lands og sjós
?em vinna sín störf af þög-
ulli trúmennsku en gleymast
begar þeir hverfa, af sviðinu.
Einn þeirra sem ekki : er að
aeinu getið í blöðuin eða út-
varpi að æ\áskeiði loknu eða
bó þeir eigi sextugsafmæli, að-
eins vegna þess að þeir hafa
lídrei komizt til neinna met-
jrða í mannfélagsstiganum,
ildrei í hreppsnefnd, sóknar-
nefnd eða skattanefnd en hafa
bó engu að síður unnið sín
störf til heilla landi og þjóð.
Eins og * getið hefur. verið
ivaldi Steini æskuár sín í
sveitinni og vann þar öil al-
geng sveitastörf. 8íðan fór
hann að stunda sjóróðra og réri
löngum með mági sínum Sig-
urði Ólafssyni, útgerðarmanni
og síðar syni hans Þorbirni. f
En þegar þeir hættu útgerð ;þá
fór Steini eingöngu að vinna í
landi og stundaði hann þá al-
menna verkamannavinnu og
gekk að hverju því verki sem ■
honum bauðst, því illa e undi
liann atvinnulaus Það sem
kom mér sérstaklega til að 1
fara að skrifa minningarorð :
um þennan látna félaga okkar í
var það hvernig hann vann
sín störf. Af hve mikilli trú-
mennsku og starfsáhuga hann
vann. Mér dettur ekki í hug
að halda því fram að verka-
menn yfirleitt vinni störf sín
slælega. Enginn taki orð mín
þannig. En þó mættu margir .
taka Steina hvað þessu viðvik-
ur til fyrirmyndar. Hann var
mjög vakandi yfir því að ekki
væri gengið á rétt hans eða
þeirra sem með honum u'nnu
og var þvi betra fyrir; verk-
stjóra hans að fýlgjá ákvæð-
um kaupsamninga í einu, og
öllu. En aftur á móti vildi hann
líka uppfylla þær kröfur: sem
þeir samningar gerðu til hans.
Hann gætti þess jafnan að •
vera kominn til vinnu á réttum •
tíma og þó að drægist framyfifi: .-•?
tilskilinn tima4 að : verkstjórfc
kallaði menn til vinnu að lokn-
FraTnhald á 8. Siðu.