Þjóðviljinn - 05.12.1957, Síða 7

Fimmtudagur 5. desember 1957 — ÞJÖÐVILJINN — (7
Ritstjórn: Loftur Guttormsson (ábm.), Hörður Berg-
mann, Sigurjón Jóhannsson.
Skipufagsrabb
Nú, þegar kosningar til bæj-
.arstjórnar eru skammt undan,
er tekinn að færast glímu-
ekjálfti í stjórnarherra þessa
bæjar. Vondir menn hafa
nefnilega sýnt fram á, að för
íhaldsins í valdasessinn um
.síðustu kosningar, hefði betur
verið farin án fjTÍrheits, eins
og málum er nú komið. Tek-
ur þessi staðreynd ekki hvað
sízt til húsnæðis- og skipu-
lagsmála bæjarins. Ihaldið
hefur því einu sinni sem oft-
ar undir slíkum kringumstæð-
nm gripið til þess örþrifaráðs
að gala sem hæst í tómri
tunmmni, svö að enginn skuli
efast um fyrirheitin sem gef-
in verða fyrir þær kosningar
sem nú fara í hönd.
í öllum þessum bægslagangi
l>ótti okkur foi-vitnislegt, að
rabba við Skúla Norðdahl,
Skúli hefur verið í þjónustu
bæjarins síðustu tvö árin og
er hann því mörgum hnútum
kunnugur. Við leggjum land
tindir fót vestur í bæ og knýj-
itm dyra á Hjarðarhaga 26,
stóra fjölbýlishúsi. Skúli tek-
ur beiðni okkar vel og býð-
ur okkur að ganga til stofu
að fomum sið. Við rekum
fljótlega augun i það, að hér
er herbergjaskipan öll með
nokkuð óvenjulegum hætti,
því að úr litilíi forstofu göng-
um við inn í sal, sem er harla
víður til veggja. Hér er eng-
inn myrkur gangur, heldur
er stofan aðalsamgönguæð í-
búðarinnar, úr henni er geng-
ið inn í eldhúsið og svefnher-
bergið. Okkur fallast hendur
andspænis þessum modern-
isma, en Skúli brosir við.
Og síðar er setzt og við
tökum að spjalla um skipulag
bæjarins almennt. Skúli bend-
ir okkur á, að skipulagning
lóða og gatna sé aðeins for-
liðurinn í þeirri heildarskipu-
lagningu, sem þarf til að sjá
íbúunum fyrir mannsæmandi
húsakosti. Skipulagning fjár-
magnsins verði að haldast í
hendur við framkvæmdirnar,
en á því hafi orðið mikill mis-
brestur á undanfömum árum.
l>anníg hafi mjög skort á
isamvmnu milli bæjarins og
byggnxgameistara eða bygg-
ingarfélaga, sé það einkum
bagaiegt þegar um fjölbýlis-
hús er að ræða, sumum þeirra
hefur verið skipt niður á
allt að þrjá sjálfstæða bygg-
ingameistara, sem hver hefur
svo haft sinn háttinn á um
framkvæmdir, en það stríðir
gegn skynsamlegum bygging-
arháttum.
Hvemig telur þú högum
unga fólksins borgið með nú-
verandi byggingafyrirkomu-
lagi ? . J Jaí'g '
Ég 'tei.'hð i mörgum tilfell-
um væri heppilegra fyrir ungt
fólk að hafa aðgang áð leigu-
íbúðum við hæfilegu verði.
Eins og nú hagar til verða
ung hjón að leggja allt kapp
á að festa kaup á einh\-ers
konar húsnæði eigi þau að
hafa þak yfir höfuðið. Margt
af þessu fólki hefur ekki
markað sér lífsbraut á þessu
stigi og því þarf leiguhúsnæði
að vera fyrir hendi, svo að
fólk sé ekki fjötrað við sinn
blett. Þessi liður hefur verið
vanræktur í bæjarfélaginu.
Hvers konar hús telur þú
þá að eigi að reisa?
Bærinn þarf að byggjast
Stórhýsi Byggingarsamvinnufélags byggingarmanna við Ljósheima í Hálogalandshverfi, —
eitt stærsta fjölbýlishús á landinu.
Skúli H. Norðdahl
að borgar sig ekki. Æskilegt
væri því að bærinn gengist
fyrir skipulagningu smáíbúða-
hverfa, þar sem teiknaðar
væru 3—4 húsagerðir. Bygg-
ingarefni þyrfti síðan að vera
til á staðnum og gætu menn
fengið það lánað en legðu að-
eins fram vinnuafl sitt fyrst
í stað. Ég held, að þessi leið
sé ein af fáum raunhæfum,
sem til greina koma fyrir
efnalaust fólk.
En ekki er nóg að byggja
íbúðarhúsnæði einvörðungu.
Fólk þarf að vinna, hvílast
og skemmta sér. Fram hjá
þessum þörfum verður ekki
gengið við skipulagningu
nýrra hverfa. Ríður í því sam-
bandi á, að rétt hlutfall sé á
milli þess landsvæðis sem
lagt er undir húsnæði til í-
búðar, vinnu, hvíldar. En um
þessa hluti vitum við akkúrat
ekki neitt. T.d. er mikið sótt
um lóðir fyrir smáiðnað. Ung-
ir iðnaðarmenn vilja setja á
stofn sjálfstæðan atvinnu-
rekstur, en þeir verða ósjald-
an að hrekjast í óhæft hús-
næði, skúra og önnur hrófa-
tildur. I samkeppni við þá,
sem meira mega sín, verða
þeir útundan vegna f járskorts.
Lausnin er til. í stað þess að
útvega einstökum mönnum
lóðir, sé byggt stórt iðnhðar-
hús. Getur það jáfnt vcrið til
nota fyrir smáiðnáð sem stór-
iðnað. Þetta fyrirkomulag
hefur gefið góða raun í tiá-
grannalöndum okkar og raun-
ar hefur verið skipulagt land-
svæði hér með þetta fyrir
augum.
Um fagurfræðilega hlið hlut-
anna hefur ekki gefizt tóm
til að athuga, en hún er þó
háð þessu öllu.
Er það rétt, sem manni
virðist, að vonum minna sé
um nýmæli í byggingariðnað-
inum?
Svo kann að virðast fyrst
í stað, en sannleikurinn er sá
að margar nýjungar, bæði um
efni og aðferð, koma stöðugt
fram, en allar brejdingar í
byggingarháttum er fjárhags-
legt atriði. Alltaf verður dýr-
ara fyrsf í stað að reisa hús
með nýrri aðferð en méð
þeirri gömlu. Þessi tregða i
þróun byggingariðnaðarihs
stafar af því, að þetta er iðn-
aður, sem ekki hefur komizt
á verksmiðjuiðnaðarstig. Hús
eru stabílir hlutir sem eiga
að standa öldum saman. Svó
hefur það einnig mikið að
segja að fólk er ákaflega aft-
urhaldssamt um húsnæði. Það
er vant hinu garnla formi og
hefur vart þor í sér til að
breyta um.
Og svo að endingu, Skúli.
Hvað viltu segja okkur um
ráðhúsmálið. ;
Það er löng saga og ljót að.
sama skapi. Það síðasta, sem
gerzt hefur í því, er það, að
á auka-aðalfundi arkitekta-
félagsins var samþykkt álykt-
un til bæjarstjórnar, um að
efnt yrði til samkeppni um
skissu að ráðhúsinu. Þessi á-
lyktun var send fyrir tveim
mánuðum en hún hefur ekki
enn verið lögð fram í bæjar-
stjórn. En sem kunnugt er
skikkaði borgarstjóri 6 menn
Framh. á 11. síðu
<S-
upp af rað’húsum og stórum
fjölbýlishúsum í jöfnu hlut-
falli, eftir því sem þörfin seg-
ir til um og landinu er hag-
að. Þetta tel ég nauðsynlegt
vegna þess, að nýstofnuðum
f jölskyldum hentar oftast bet-
ur að setjast að í raðhús-
um en fjölbýlishúsum, sem
frekar eru fyrir barnmargar
fjölskyldur. Þetta krefst þess,
að gerð sé öðru hverju rann-
sókn á því, hversu margt sé
um nýstofnuð hjónabönd ann-
ars vegar og barnmargar fjöl-
skyldur hins vegar. Haga
verður svo byggingu íbúðar-
húsnæðisins eftir þessum nið-
urstöðum og áætlun ætti að
vera gerð um þetta þó nokkur
ár fram í tímann. Allt þarf
þetta að gerast með það fyrir
augum að nýbyggt húsnæði,
og gamalt notist til fullnustu
svo að hreyfanleiki fái skap-
azt.
Hvaða leiðir telur þú því
fólki færar sem vegna efna-
leysis getur hvorki fest kaup
á ibúðum með núverandi lána-
skilmálum né leigt dýrt hús-
næði?
Það fjTÍrkomulag hefur við-
gengizt, að íbúðir í fjölbýlis-
húsum skuli afhentar tilvon-
andi eigendum í fokheldu á-
standi, sem kallað er, og er
þá gert ráð fyrir, að hvér
ljúki við síná íbúð. Þetta tel
ég hreina fásinnu vegna þess,
að byggingarhættir fjölbýlis-
húsanna stóru eru miðaðir við
og krefjast fjöldavinnu; ann-
Gasprað um frelsi
Um það sem gleymdist
við liátíðahöld á vegum
stúdenta 1. desember.
1. desember efndi Stúdenta-
ráð Háskólans til samkomu í
hátiðasal skólans og var henni
útvarpað að vanda.
Eftir að alþjóð hafði fengið
að hlusta á hátíðargesti hósta
og ræskja sig í 20 mínútur
hófst dagskráin með því, að
formaður stúdentaráðs, Birgir
Isi. Gunnarsson fyrrv. fram-
kvæmdastjóri Heimdallar setti
samkomuna. Talaði hann
fjálglega um „þær þjóðir, sem
sviptar hafa verið frelsi sínu
á síðustu árum“ og mun þar
vera átt við þjóðir, þar sem
verkamenn og bændur hafa
svipt kapítalista og gósseig-
endur frelsinu til að hirða arð-
inn af vinnu þeirra.
Að lokum bað formaður
hvern mann „að gæta þess
frelsis, sem í brjósti hans
býr“.
Eftir ávarp Birgis ísl. var
flutt erindi um: Islendingseðl-
ið frá sjónarhóli geðlæknis,
og féll það auðvitað mjög vel
inní dagskrána.
Þvínæst talaði einn af höf-
uðklerkum þjóðarinnar og var
ómyrkur í máli um ófrelsið í
ríkjum kommúnismans, en síð-
asta ræðan fjallaði um orku-
eyðslu. Því miður féll niður
erindi landflótta f jármálaspek-
ings úr miðstjóm Alþýðu-
flokksins.
Á þessum degi, sem hald-
inn er hátíðlegur til að minn-
ast merkasta áfangans í
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar
mundi enginn ræðumanna eft-
ir að fullveldi og freísi Is-
lendinga hefur verið skert, að
í landinu situr óboðinn erlend-
ur her, sem ógnar lifí lands-
manna í ófriði og efnahags-
legu og menningarlegu sjálf-
stæði á friðartímum, eins og
margoft hefur verið bent á.
Þetta er það mál, sem mest
reynir á þolrifin í ungu lýð-
veldinu, en um það hefur
þjóðin samt aldrei fengið að
segja álit sitt með atkvæði,
sá meirihlutavilji fyrir brott-
för heraflans af landinu, sem
segja má að komið hafi fram
við síðustu kosningar til Al-
þir.gis liefur verið hundsaður.
Um þessa skerðingu á sjálf-
stæði og lýðræði í sínu eigin
landi voru ræðumenn þögulir.
Var svo að skilja að hér rikti
hið fullkomnasta lýðræði og
mannréttindi.
Það er ekkl úr vegi að at-
huga þessa höfuðbíekkingu,
semi rtijög er haldið á lofti
nú á dögum, dálitið nánar.
Eitt megineinkenni þess
þjóðskipuiagS, sem við búum
við er það að verkamaður*
inh hefur eklci einu sinni þau
frumstæðu mannréttindi að
mega hirða arðinn af vinnú
sinni sjálfur og þegar arður,
skattar og útsvör hafa verið
tekin af launum hans er ekkí
annars kostur en að lengjá
vinnudaginn uppí 10 tíma til
að hafa sæmilega afkomu. Það
verður þó að teljast til gránd-
vallar mannréttinda nú á
tímum að 8 stunda vinnúdag-
ur sé í fullu gildi, eins og
er víðast hvar um hinn sið-
menntaða heim.
Það er einnig kunnara en
frá þurfi að segja að rétt-
indi ungs fólks í Reykjavík
til að stofna heimili eru harla
lítilvæg. Flestir, sem vilja
nota þennan rétt verða að
fórna óbærilega miklum hluta
lanna sinna fyrir húsnæðið, ef
það er þá nokkuð fyrir hendi.
Kjarni málsins er nefnilega
sá. að það hefur enga þýð-
ingu að hafa frelsi til að gera
þetta eða hitt, ef ekki eru
til skilyrði að nota þetta
freisi. Það eina, sem getur
gert menn raunveralega
frjálsa er að það takist að
framleiða nóg af öllu sem fólk
þarf.
Það væri þarfara hlutverk
þeim pótintátum, sem til þess .
\reljast níi á síðustu túnum
að gaspra um frelsi, lýðræði
*og mannréttindi í útlöndum
að beina athýglinni að því,
sem. óleyst er í þeim efnum
í eigin landi.
Eða skiptir það þá kann-
ski engu máli?
H.B.
■. ''T-r