Þjóðviljinn - 04.02.1958, Síða 6

6)
BJÓÐVIIíJINN — Þriðjudaguií 4. febrúar iilðöS
MT.'.ÍH*
Mrg&aajr* ***•■*
> m U -
IIJÓÐVIUINH
uiseíandl: Samelnlng&rílokfcur aipyOu - Sóslallstafloklcunnn. — Rltstjóraz
Magnús KJartansson (áb.). SlgurSur OuOmundsson. — Fréttarltstjórl: Jón
BJarnason. — Blaðamenn: Ásmuncur Sigurjónsson. Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson. Slgurjón Jóbannsson. — Auglýa-
ingastJóri: Quðgeir Magnússon. - Rltstjórn, afgreiðsla. auglýsingar, prent-
gmlðJa: Skólavörðustíg 19. - Sími: 17-500 (5 línur). — Áskriítarverð kr. 25 á
»án f Reykjavík og nágrenni; kr. 22 annarsst. - L&us&söluverð kr- 1.50.
Prentsmiðja ÞJóðvilJana.
Hiklaus tök
mimm
Thaldið er að vonum all-
* kampakátt yfir úrslitum
bæjarstjórnarkosninganna í
Reykjavík. Forkólfum flokks-
ins þykir sá áróður er hann
beitti hafa vel gefizt og kunnu
sér í upphafi varla læti af
fögnuði. Eitthvað er farið að
draga úr sigurvímunni og ann-
að að setjast að í staði.nn í sál-
arfylgsnum áróðursstjóranna.
Ólafur Thórs og liðsmenn hans
héldu í upphafi að öll ráð og
völd í landinu lægju sjálfkrafa
við fætur „sigurvegaranna“. í
staðinn er nú komið vonleysi
hins virka dags og íhaldsfor-
kólfarnir sjá fram á langa og
stranga eyðimerkurgöngu,
dragi vinstri menn réttar á-
lyktanir af kosningunum.
TJú er það mál dagsins að
’*■ ’ gera vonleysi íhaldsins um
völdin í landinu að bláköldum
veruleika. Til þess að svo megi
verða þurfa vinstri menn að
treysta samstarf sitt á öllum
vígstöðvum og tryggja fram-
gang stjómarstefnu sem nýtur
trausts og viðurkenningar al-
þýðunnar í landinu. Á þetta
hefur mikið skort fram að
þessu þrátt fyrir ýmsar nyt-
samar og virðingarverðar að-
gerðir. Tök ríkisstjómarinnar
á vandamálunum hafi verið of
fálmkennd og skort þá festu
sem nauðsynleg er til að und-
an láti og stjórnarstefnan afli
sér álits og almennrar viður-
kenningar. f þessu skjóli hefur
íhaldið skákað og gemýtt hvert
tækifæri til að gera rikis-
stjórnina tortryggilega og það
meira að segja fynr mál sem
eru mestu áhugamál íhaldsins
og braskaraklíkunnar.
jL þessu verður að verða al-
ger breyting og væntanlega
verður ekki fyrirstaða í því
efni af hálfu neins stjórnar-
flokkanna. Markviss og stór-
huga stjórnarstefna, byggð á
hagsmunum alþýðunnar og
framkvæmd undanbragðalaust.
er það sem við verður að taka
Og það þýðir ekki að taka
neinum vettlingatökum á
vandamálunum. Það þýðir i
heldur ekki að láta neina I
einkahagsmuni standa í vegi
þess sem gera þarf. Hiklaus
tök og undanbragðalaus atlaga
að sérhagsmunum auðstéttar-
jnnra er raunhæfasta svarið
við áróðursherferð íhaldsins,
blygðunarlausum blekkingum
þess og gulu siðferði. Og í
raun og veru er þetta eina
svarið sem það skilur og nægir
til að halda því áfram í minni-
hluta og áhrifalausri aðstöðu
með þjóðinni. Um þetta þurfa
stjórtnarflokkamir að standa
saman og vinstri menn lands-
ins að veita þeim til þess öfl-
ugt brautargengi.
TT'n grundvöllur þess að raun-
T^ hæf vinstri stefna verði
upp tekin og henni fylgt fram
er að áhrif verkalýðsstéttarinn-
ar verði sem mest. Til þess
þarf að yfirvinna átök og tor- |
tryggni milli Alþýðubandalags-
ins og Alþýðuflokksins. í þess^-
stað þarf að koma sem nánast
samstarf, bæði á sviði verka-
lýðsmála og stjórnmála. Það
skiptir ekki meginmáli eftir
hvaða leiðum eða í hvaða
formi því samstarfi verður
komið á, en það er orðin lífs-
nauðsyn fyrir verkalýðsstétt-
ina, samtök hennar og hags-
muni að náin samvinna og
gagnkvæmur skilningur leysi
af hólmi átökin og tortryggn-
ina sem íhaldið hlýtur eitt upp-
skeru af. Og þegar svo væri
komið þyrfti íhaldið ekki að
vænta stuðnmgs fjölda ráð-
villts alþýðufólks og millistétt-
armanna sem orðið hafa her-
fang þess í skjóli innbyrðis
sundrungar þeirra sem saman
eiga að vinna og sameiginlegra
hagsmuna hafa að gæta.

Einn þáttur í fram-
Fljótandi rannsóknarstöðlagi sovézkra vís.
indamanna til alþjóðlega jarðeðlisfræðiársins eru víðtækar haf-
rannsóknir. Á stærri myndinni sést eitt af sovézku hafrann-
sóknarskipunum, Vitjas, sem lagði upp í fyrstu rannsóknaför
sína frá Vladivostok seint á síðasta ári. Á skipinu eru 60 vjísindamenn og er verkefni þeirra
að gera rannsóknir á Kyrrahafi, m.a. að ,.kortleggja“ áður ókönnuð hafsvæði. Þær fréttir
hafa þegar borizt af leiðangri þessum, að fundizt hafi mikill neðansjávarhryggur, sem sé á
hæð við fjallið Elbrus í Kákasns (5229 metrar). Vitjas er húið fullkomnustu rannsóknarlækj-
um, sannkölluð fljótandi rannsóknarstöð. Á minni myndinni sjást tveir af vísindamönnunum
um borð undirbúa myndatöku af hafsbotninum.
Kol og steinoiía á Grænlandi
Hagalín gefur skýrslu
■J^örf væri að skrifa rækilega
■*■ um „menntunarástandið á
fslandi" ef mark væri takandi
á skýrslu þeirri sem sérlegur
bókafulltrúi Bjarna Benedikts-
sonar hefur nýlega birt um út-
lán úr 31 bókasafni (af 205
starfandi!). Þess mun minnzt,
að Bjarní Benediktsson beitti
sér fyrir stofnun þessa bóka-
fulltrúaembættis fyrir nokkr-
um árum og lét flokksmenn
sína fella það á Alþingi að í
það skyldi valinn sérfróður
maður um bókasafnsmál. Var
stofnun embættisins og veiting
þess sett beint í samband við
heimkomu Guðmundar G.
Hagalíns í Sjálfstæðisflokkinn
eftir alllangan sporttúr í Al-
þýðuflokknum. Eitt af verk-
efnum hans er að leiðbeina
bókasöfnum landsins um bóka-
val!
TT’ngan mun undra þó hægt sé
að fá það út úr skýrslum
fáeinna valinna bókasafna að
Guðmundur Hagalín og Guð-
rún frá Lundi séu mest lesnu
höfundarnir. En lítið mark
mun á slíku takandi. Fróðlegra
væri að fá skrá um bókaeign
bókasafnanna í landjnu, og
væri gaman að vita t. d. hve
mörg eintök sum þeirra ættu
af bókum Halldórs Kiljan Lax-
ness eða Ólafs Jóhanns Sig-
urðssonar og hve mörg af bók-
um Guðmundar Hagalíns og
Guðrúnar frá Lundi. Engin til-
raun er gerð í „skýrslu" bóka-
fulltrúans að fiokka lántakend-
ur eftir aldri, og er augsýni-
lega mikill hluti þeirra börn.
TTinsvegar er þess ekki að
TT dyljast, að sú forheimsk-
unarherferð gegn ýmsum beztu
Herra ritstjóri.
1 Þjóðviljanum þ. 28. jan.
er sagt frá fundi mikilla kola-
laga og steinolíunáma á Nugs-
suak-skaga á Grænlandi. Það
er sízt ofsögum sagt af kola-
lögum þeim, sem þarna eru.
En það sætir furðu, að ís-
lenzkir menn skuli nefna staði
höfundum landsins, og þá líka
Halldóri Kiljan Laxness, sem
farin hefur verið áratugum
saman í útbreiddustu blöðum
landsins, hefur haft sín áhrif.
Það er ljót saga að rekja vit-
firringsleg og ofsóknakennd
skrif afturhaldsmanna eins og
Jónasar Jónssonar og Guð-
mundar Hagalíns gegn mörgu
því bezta og heilbrigðasta í
bókmenntum síðustu áratuga.
Fer ekki hjá því að einhver
talsverður hluti af þjóðinni
hafi tekið eitthvert mark á
þessum skrifum, sér til and-
legrar formyrkvunar. Áratug-
um saman hefur Morgunblað-
inu og Tímanum, verið beitt til
þessarar þokkalegu iðju, og
sjálfsagt hefur hún borið ein-
hvern árangur.
TTins vegar er það í senn
TT þroslegt og hneykslanlegt,
að bókafulltrúi Bjarna Bene-
diktssonar skuli senda frá sér
„skýrslur“ á borð við þær sem
hér hefur verið drepið á — til
þess eins að „sanna“ að hann
sjálfur sé einn mest lesni höf-
undur á landinu. Til þess að
nokkuð væri að marka slíkar
skýrslur þyrfti að taka þær
frá helzt öllum bókasöfnum
landsins og bera útlánin sam-
an við bókaeign hvers safns.
Einnig að greinarmunur væri
gerður á börnum og fullorðn-
um lesendum. En jafnvel þá
yrðu útlánin alltaf lélegur
mælikvarði, bækur margra höf-
unda fær fólk lítið að láni,
heldur kappkostar að eignast
þær; þannig er því t. d. varið
með ljóðahöfunda. En einmitt
svona lélegar áróðursbrellur
eru yndi bókafulltrúans og
húsbónda hans sem lét hann í
embættið.
á Grænlandi útlendum nöfn-
um, þegar menn vita hin ís-
lenzku nöfn á þeim. Nugssuak
hét Eisunes til forna, og það
er hið elzta nafn, sem menn
hafa gefið því. Nafnið mun
annaðhvort stafa af kolaeld-
um eða af því, að víða eru
leirlög þar svo þrungin af
steinolíu, að þau loga ef eldur
(t. d. eldspýta) er borin að
þeim.
En þessi kolalög á Vestur-
Grænlandi ná yfir miklu
stærra svæði en Eisunes. Þau
ganga suður á Bjarney
(Disco) og norður á Króks-
fjarðarheiði fyrir norðan Um-
anak-flóann. En við Umanak-
flóa og við strendur hans eru
heil fjöll og eyjar af allavega
litum marmara. Er þessa
marmara bæði getið í Kon-
ungsskuggsjá og Grænlands-
lýsing Ivars Bárðarsonar frá
ca. 1360.
Hversu margar þúsundir
milljóna tonna af ágætum kol-
um liggja þarna í jörðu, það
veit enginn, þótt kolalcg þessi
séu ekki nýfundin, heldur
gamalkunn. Kolalögin eru víða
þrír metrar á þykkt, ef leir-
rákir, sem kunna að vera í,
lögin, eru taldar með. Þessar
leirrákir, og svo leirinn und-
ir kolunum er þrunginn af ol-
íu frá kolunum. í greinargerð
um gæði þessara kola, segir
H. B. Krenchel í bókinni „De
danske Atlanterhavsöer” bls.
528: „Gæði kolanna eru hér um
bil hin sömu og venjulegra
Newcastle-kola. — Hitagildi
[æirra er ca. 6400 hitaeining-
ar, og askan er sárlítil".
Haustið 1919 tók kyndarinn
á millilandaskipinu ,Godthaab‘
við mjög daufa birtu 9 sýnis-
horn af þessum kolum úr
kolarúmi skipsins. Atvinnu-
málaráðuneytið í Reykjavík
lét efnarannsóknarstofu ís-
lands rannsaka þau. Raki í
þeim reyndist 5—6%, aska
10—12% og notagildi í hita-
eimngum ca. 5374. Tvö sýnis-
hornin reyndust mjög af-
brigðileg. Annað var nánast
leirmoli með 14,25% raka og
18.30% ösku og með 3815
eininga hitagildi. Hitt, vaxtar-
knappur af pálma, með 4%'
raka, 6.55% icsku og 5980
hitaeininga notagildi. Um gæði
kolanna sagði Gísli Guð-
mundsson efnafræðingur:
„Kolin brenna fremur ört,
ef þau hafa nægilegt loftað-
streymi, og eru ekki daunill,
enda er örlítið um brennistein
í þeim. Fyrst í stað brenna
kolin með löngum loga, en
hann sloknar brátt, og úr því
brenna þau logalítið. Askan
er miklu léttari í sér en venju-
leg steinkolaaska. Yfirleitt
\irðast kolin ágætis eldsneyti,
og eru áreiðanlega eins góð og
skozk kol. Eftir þessum níu
sýnishornum að dæma, virðast
grænlenzku kolin vera mitt á
milli ágætis brúnkola og stein-
kola, bæði hvað útlit og gæði
snertir“.
Þessi vestur-grænlenzku kol
eru úr pálmaskógum, en þó
eiginleg steinkol, ekki brún-
kol. Olíumagn þeirra er feikna
mikið. Fyrir síðari heims-
styrjöldina sóttist hrezkt
syndikat með 100 millj. gull-
króna fjármagni eftir því, að
fá að bræða þau og framleiða
úr þeim, benzín, olíu og um
1000 verðmæt efni, sem notuð
eru í meðala- og efnaiðnaðin-
um. Um það leyti var mikið
kapp á það lagt í Þýzkalandi,
að bræða kol, og hvílir efna-
og meðalaiðnaður Þýzkalands
aðallega á kolabræðslunni
þar.
I nánasta sambandi við þessi
vestur-grænlenzku kolalög
eru lög af rauðum járnsand-
steini með 38—48% af járni.
Mikið er til af þessum járn-
sandssteini. Lægi þá ekki næst
að nota kolin til þess, að
bræða þetta járn? Svo mætti
nú virðast, en ekki er ég fær
um að svara því. Ef til vill
eru kolin of feit fyrir „há-
ofna“, þ. e. valda sprenging-
um, svo bræða þurfi þau
fyrst? En mikil og ágæt kol
eru þama. I kolunum virðist
hvorki vera gas, vatnsagi eða
Framhald á 11. síðu