Þjóðviljinn - 15.03.1958, Blaðsíða 6

6)
!C
ÞJÓÐVIUINN — Laugardagur 15. marz 1958
IÓÐVIUINH
Útfrefancli: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Ritstjórar .
Maenús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.). — Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
' ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Auglýs-
ingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 25 á
mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 22 annarsst. — Lausasöluveró kr. 1.50.
Prentsmiðja Þjóðviijans.
Nánustu skjólstæðingamir
'T’itt helzta baráttumál Sjálf-
stæðjsflokksins um þessar
xnundir er andstaðan gegn stór-
eignaskattinum, sem samþykkt
var á síðasta þingi ,að inn-
heimta hjá þe;m sem eiga yfir
eina miiljón króna í skuldlaus-
um eignum. Rétt er að rifja
upp til skýringar á þessari af-
stöðu Sjálfstæðisflokksins að
af 1—1% m.llj. kr. eign greið-
ist 15% af því sem umfram
er eina millj. kr. Af IV2—3
milíj. kr. greiðist 75 þús. kr.
af einni og hálfri millj. og
20% af afgangi. Af 3 millj. kr,
eign og þar yfir greiðist 375
þús. kr. af 3 millj og 25% af
afgangi. Greiðsla skattsins
dreifist á 10 ár,
jL kvörðunin um álagningu
■**• stóre gnaskattsins var tekin
í sambandi við efnahagsmála-
ráðsiafanir ríkisstjórnarinnar
á s.1. ári. Sjálfsagt þótti og rétt
að þeir efnamestu í þjóðfélag-
inu legðu fram sinn skerf um.
leið og aukins framlags var
krafizt af almenningi til þess
að bjarga því öngþveitisástandi
sem stjórn Sjálfstæðisflokksins
hafði le.tt yfir framleiðsluna og
þjóðfélagið. Um það varð sam-
komulag milli stjórþarfiokk-
anna að stóreignaskattinum
skyldi varið til þess að efla í-
búðabygg ngar í kaupstöðum
og kauptúnum og auðvelda
ungu fólki bústofnun í sveit.
Tveir þriðju hlutar hans renna
til Byggingarsjóðs ríkisins og
einn’þr.ðji til Veðdeildar Bún-
aðarbanka íslands.
A llír hljóta að viðurkenna að
** álagning stóreignaskattsins
var ekki aðeins réttmæt heldur
beinlínis sjálfsögð og nauðsyn-
leg. Það er mik;ð og brýnt
nauðsynjamál að auðvelda
fólki íbúðabyggingar og bú-
stofnun og stóreignaskatturinn
á að greiða fyrir þeirri starf-
semi á næstu árum. Og þegar
skattar eru heimtir af þjóðinni
er ekkert eðlilegra en þeir láti
mest af hendi sem breiðust
hafa bök.n og mest hafa hagn-
azt í skjóli verðbólgu og dýr-
tíðar undanfarinna ára. Engir
efast um að það eru einmitt
þeir sem mestar eignir hafa
undir höndum.
lVegar þess er gætt að stór-
*• eignaskatturlnn er aðeins
lagður ó milljónera hefði mátt
vænta þess að þeir einir hefðu
staðið upp til andmæla. Svo er
þó ekki. Stærsti stjórnmála-
flokkur landsins, Sjálfstæðis-
flokkurinn, hefur lagzt fast
gegn skattinum. Þingmenn
hans greiddu allir atkvæði
gegn honum á Alþingi og enn
halda þeir uppi málþófi og
andófi í blöðum og á þingfund-
um í þágu milljóneranna.
17'lokkur „allra stétta“ hefúr
■* *• hér komið illilega upp um
sig. Hann hefúr ehn einu s;nni
sannað að honum liggja í léttu
rúmi erfiðleikar þeirra sem eru
,að byggja eða stofna bú í sveit
og þurfa á lánsfé að halda. Og
hann hefur einnig sannað að
þrengstu e.'nkahagsmunir auð-
mannanna standa hjarta hans
næst og áð milljónerarnir eru
hans nánustu skjólstæðingar.
„Hagsmunir okkar fyrst, síðan
flokks okkar og loks þjóðarinn-
ar“ var boðskapur Ólafs Thors
á landsfundinum forðum. Enn
er það siðalögmál greinilega í
fullu g;ldi.
Einfalt — og einfeldningslegt
¥jeim sem byggja áróður
* sinn á gulu siðferði og
meginreglu Göbbels um end-
urteknar stórlygar er ekki ver
við neitt en einfaldar, auð-
skildar staðreyndir. Þannig
hefur Bjami Benediktsson
truflazt í staksteinahoppi sínu
vegna þeirrar einföldu stað-
reyndar sem Þjóðviljinn
minnti á fyrir nokkrum dög-
um:: Samhengi þess, að Is-
land skuli ekki enn hafa lent
í hrjngiðu kreppunnar sem er
að lsesa helgreipum atvinnu-
líf auðvaldslanda vestan hafs
og austan, —• og hins, að ís-
leazka ríkisstjórnin skuli hafa
fyrirhyggju og dugnað til að
gera stórfellda sölusamninga
til langs tírna um aðalfram-
leiðsluvörur Jplendinga við
lönd sem búa kreppulausum
áætlunarbúskap. Það er ein-
föld staðreynd, að væru Is-
lendingar einskorðaðir með
aðalútflutningsvörur sínar við
þær þjóðir, sem nú eru að sog-

ISLENZK TUNGA
Ritstjóri: Árni Böðvarsson.
3. þáttur 15. marz 1958
ast í gin kreppunnar, væri
þess ekki langt að bíða að hér ‘
yrði stórfellt atvinnuleysi og
framleiðslusamdráttur.
V*að er einföld staðreynd, að
* með engu öðru móti en^-
með þessum stórfelldu við-
skiptasamningum við Sovét-
ríkin og önnur lönd Austur-
Evrópu hefði tekizt né tækist
nú að selja framleiðsluvörur
Islendinga í því magni sem
heldur uppi núverandi lífs-
kjörum og atvinnuöryggi þjóð-
arinnar. Það er einföld stað-
reynd að árið sem leið var
flutt meira af freðfiski til
Sovétríkjanna einna en allur
útflutningurinn af þeirri út-
flutningsvöru nam fyrir sex
árum, 1952. Þeir menn sem
vilja í pólitísku ofstæki hætta
þessum viðskiptum og ríg-
binda íslenzkt efnahagslíf við
kreppuþungað atvinnulíf auð-
valdslanda, eru reiðubúnir að
steypa þjóðinni í grimmilegt
I fyrsta þættinum var
minnzt á nauðsyn þess að
safna orðum meðal almenn-
ings og heitið á lesendur til
liðsinnis.
Þorsteinn Magnússon frá
Gilhaga í Skagafjarðardölum
sendir þættimun gott bréf og
segir m.a.:
„Vil ég því nota tækifærið
og senda nokkrar línur um
gömul orð sem nú hafa tap-
að gildi sínu, en eiga þó sína
sögu og sína fyrri tíð. —
Verður þá fyrst fyrir mér
orðið augaleið, nú skrifað í
tveim orðum. Do’ktor Jakob
Benediktsson segir'að í elztu
heimildum sé það skrifað í
einu orði, og það vil ég heldur
heyra. Fyrr á árum voru fjár-
hús, einkum beitarhús, byggð
3—5 í röð með þykkum torf-
veggjum á milli, sumir hlaðn-
ir með kringlóttu gati í gegn-
um miðjan vegginn, svo stóru
að maður gat skriðið í gegn.
Þess á milli var því lokað
með torfuskekli. Var það kall-
að að hafa augaleið á milli
húsanna. Svipuð göt voru höfð
undir þakbrún á húsum og
voru þau kölluð vindaugu. Til
voru líka hlöður með gat í
gegnum miðjan vegg, þar sem
heystæði var úti fyrir, og
var það kallað að hafa auga-
leið í fúlguna (þ.e. í heyið).
Á þeim árum voni ekki önn-
ur fangahús en þessir moldar-
kofar, og urðu þessar leiðir
oft snar þáttur í örlögum
manna. Upp úr því hefur svo
spunnizt orðasambandið „það
gefur au,galeið“, sem þýðir
að sjá megi gegnum blekk-
ingavefinn. Þannig er margt
frá gamla tímanum, lítil orð
sem segja stóra sögu. Mér
finnst það því óhugnanleg
öfugþróun að taka þessi orð
í nútímanotkun og gleyma
sögunni."
Hér er komin fram hjá Þor-
steini skýring á orðasambandi
sem vafizt hefur fyrir mönn-
um hingað til að skýra. Ekki
merkir þó orðasambandið „það
gefur augaleið" í mínu eyra
sama og að sjá megi gegnum
blekkingavefinn, heldur nán-
ast það að „það er augljóst".
En hitt þykir mér merkilegt
atvinnuleysi og fátækt, örygg-
isleysi sem ungt fólk á Islandi
hefur sem betur fer enga
reynslu af.
Ijetta eru einfaldar stað-
* reyndir, og Islendingar
þekkja þær. Hitt er aftur ein-
feldningslegt þegar Bjarni
Benediktsson reynir að gera
sem minnst úr fregnunum um
atvinnuleysið í auðvaldslönd-
unum. Og þá ekki síður hitt
að halda að elsku bandalags-
ríki okkar i Vestur-Evrópu
ætli að fara að koma sér upp
ísskápum svo þau geti keypt
af okkur allan freðfiskinn, til
að forða okkur frá óvestræn-
um Rússaviðskiptum!
að enginn sem ég hef spurt
um þetta, kannast við orðið
í þessari merkingu né heldur
fjárhús með þessum útbúnaði.
Væri mér hin mesta þökk á
að fá vitneskju um þetta
hvorttveggja, bæði slikan frá-
gang fjárhúsa og orðið, frá
þeim, sem til þekkja. Það
er mikill misskilningur hjá
fólki þegar það heldur að
engu máli geti skipt hvort
málfræðingar fái þær upplýs-
ingar sem það kann að geta
veitt.
Því skyldi bjargað sem
bjargað verður, nóg vitneskja
og þeíkking á lífi forfeðranna
fer í súginn samt. Og nútíma-
menn geta miklu síður skotið
sér undan þessari skyldu en
forfeðurnir, vegna þess hve
aðstaða okkar til varðveizlu
er betri en þeirra sem fyrrum
skráðu bækur við grút-artýru.
En þetta var nú nokkuð langt
frávik frá efninu sjálfu.
I bréfi Þorsteins er eitt orð
sem er ekki skráð á orðabæk-
ur. Það er dýfilsdagur: ,,Nú
gerðist það á dýfilsdag",
skrifar Þorsteinn. Orðið er
auðsjáanlega dregið af dýfill
(skrauthvörf, fegrandi mynd
orðsins djöfull), en gott væri
að fá heimildir um samsetn-
inguna á dýfilsdag, ef ein-
hverjar eru fleiri.
Þá skal minnzt að lokum
á beygingu nokkurra kvenna-
nafna. Er þar fyrst að minn-
ast á nöfn eins og Sjöfn,
Dröfn, Hrönn, Ösk. Þetta eru
góð, og gild forn nöfn, en
því betri sem nöfnin eru, því
hneykslanlegra er ef fólk
kann ekki að beygja nafnið
sitt. Það er rangt að segja
t.d. „til hennar Dröfn, mað-
urinn hennar Sjöfn, bókin
hennar Hrönn, mágur hennar
Ósk“, heldur væru þessi orða-
sambönd rétt á þessa leið:
„til hennar Drafnar, maður-
inn hennar Sjafnar, bókin
hennar Hrannar, mágur henn-
ar Óskar.“ Það er misskiln-
ingur um þessa seinustu orð-
mynd, eignarfallið Óskar, að
hún geti ruglazt saman við
karlmannsnafnið Óskar, því
að það er í eignarfalli „tíl
hans Öskars.“ — Útvarps-
hlustendur hlusta á tónlistar-
kynninguna hennar Sjafnar
Sigurbjörnsdóttur. Öll þessi
orð beygjast rétt þannig:
Sjöfn, um Sjöfn, frá Sjöfn,
til Sjafnar; sbr. Sjafnargata.
— Svi'niðu máli gegnir um
nöfn eins og Hildur, Unnur,
en bæði beygjast þau eins og
Sigriður, og myndirnar Hild-
ur, Unnur eru aðeins réttar
í sömu samböndum og rétt
er að segja Sigríður, en mynd-
imar Unni, Hildi í sömu til-
vikum og sagt er Sigríði.
Beygingin er sem sé Unnur,
um Unni, frá Unni, til Unnar.
Þessu skyld er meðferð
þeirra erlendra kvennanafna
sem tekin hafa verið upp í
íslenzku og eru sum hver á-
gæt. Nöfnin Ester og Rut eru
bæði tvö .komin úr biblíunni,
en eignarfall þeirra er „til
Esterar, til Rutar“, sbr. Rut-
arbók og Esterarbók í biblí-
unni. Orðasamband eins og
„til Ester, til Rut“ er jafn-
fráleitt og t.d. „til hennar
Laufey. til hennar Kristin".
Nú má vera að sumir hugsi
sem svo að öðrum komi anzi
lítið við hvemig fólk fer með
nafnið sitt, og rétt er það að
virða ber mjög nafnhelgi
fólks, en einkum að því er
tekur til stafsetningar, ekki
beygingar. Einstök nöfn geta
ekki fengið að leika lausum
hala og fylgja engum reglum
málsins. Þetta skal skýrt ögn
nánar. Rut verður að teljast
sjálfráð, þó að hún stafsetji
nafn sitt Rutli, en þó er h-ið
algerlega óþarft í nafninu og
ekki til neins. En þegar nöfn
sem þessi eru notuð í íslenzku,
verður vitanlega að beygja
þa.u eftir islenzkum venjum
og íslenzkum beygingum. I
öðrum málum eru þau beygð
eftir. þeim reglum sem þar
gilda. I íslenzku er t.d. eignar-
fallið af nafni núverandi fé-
lagsmálaráðheri’a Ilannibals
Valdimarssonar — og þykir
hverjum manni það sjálfsagt.
En á sumum hinum Norður-
landamálanna öðrum en ís-
lenzku er það Hannibal Valdi-
marssons, öðrum germönskum
málum svipað, esperanto de
Hannibal Valdimarsson, rúss-
nezku Gannibala Valdimars-
sona, af því að slík beyging
á við í þeim málum. Á sama
hátt verða íslenzikumælandi
menn að fara með þau orð
sem notuð eru í íslenzku á
þann veg sem þeirri tungu
hæfir.
Umsóknir nm lóðir fyrir
íbúðarhús í Reykjavík
Bæjarstjórn Reykjavíkur hefur ákveðið að umsóknir
um lóðir fyrir íbúðarhús á bæjarlandinu skuli senda
á þar til gerðum eyðublöðum og ennfremur skuli
endurnýja fyrri umsóknir, ef þess er óskað að þær
haldi gildi.
Eyðublöðin fást í skrifstofu bæjai-verkfræðings,
Skúlatúni 2, og framfærsluskrifstofunni Hafnar-
stræti 20 (Hótel Heklu).
Athygli er sérstaklega vakin á því, að allar fyrri
umsóknir um lóðir fyrir íbúðarhús, eru úr gildi
fallnar.
Reykjavík, 14. marz 1958,
BORGARSTJÓRINN