Þjóðviljinn - 19.04.1959, Blaðsíða 6

<0) — ÞJÓÐVILjrNN —- Sunnudagur 19. apríl 1959,
'■r
þlÓÐVIUINN
•Útgefandi: Sameiningarflokkur albýðu — Sósíallstaflokkurinn. — Ritstjórar:
-Magnús KJartansson (áb.), §igurður Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
B.iarnason. — Blaðamenn: Asmundur Sigurjónsson, Eysteinn Þorvaldsson,
Guðmundur Vigfússon,, ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður
V. Friðþjófsson. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritsfejórn, af-
'&retðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími 17-500 (5
línur). — Áskriftarverð kr. 30 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 2.
Verður aldrei þolað
uis og rakið var hér í blað -
tnu í gær var ékki minnst
ana orði á 12 miliia landhelg-
:.n,a í ályktun landsfundar
Sjáífstæðisflokksins um land-
helgismál. I staðinn var að-
■■ma sagt að landhelgin mætti
• -kki vera minni en hún er
■ nú„ Það prðalag sýnir aðfferð-
:na sem ráðamenn Sjálfstæð-
isfkikksins hugsa sér að
beita' ef þeir fái aðstöðu til
--amninga við Breta. Þeir
gætu hugsað sér að hleypa
Bi- tum inn fyrir 12 mílna
■ landhelgiiia á tilteknum stöð-
jtíi, ef Bretar lofuðu að veiða
tkki á tilteknum svæðum
,'af‘iistcrum utan 12 mílnanna!
Með slíkum samningum teldu
Br-Vr sig hafa unnið þann
stó'rsigur að brjóta 12 míina
reg-'-inia á bak aftur, en ráða-
Sjálfstæðisflokksins
-gætu haldið því fram að
! a t> Vhelgin væri ekki minoi
én'hún er nú!
SMk „lausn“ væri auðvitað
lítillækkandi ósigur fyrir
Isr'Pndinga. Með henni væri
vcsfíð að semja við erlent
rilti um íslenzk landsréttindi,
gef i því íhlutunarrétt um ís-
'oii".v innanríkismál. Með því
vsé'í i verið að gera sérsamn-
!>: um ,1’rlðindi við eina rík-
ið sem beitt hefur okkur
skefjalausu ofbeldi vegna
landhelgismálsins. Með því
værum við að svíkja samstöðu
12-'míl:.Oa ríkjanna, þótt að-
gerðir okkar allar hafi verið
framkvæmdar í skjóli þeirra
og vegna stuðnings þeirra á
ráðstefnunni í Genf og hjá
Sameinuðu þjóðunum. Og
samningur um einhver svæði
sem iBretar lofuðu að friða
utaú 12 mílnanna yrði auð -
vitað pappírsgagnið eitt, því
liann myndi ekki ná til neinna
annarra þjóða sem stunda
veiðar við ísland. Allir ættu
að skilja hvernig ganga
myndi að semja við þær á
eftir, þegar við hefðum þakk-
að þeim fyrir að virða land-
helgi okkar með því að gera
sérsamning við eina ríkið sem
hefur óvirt hana.
Ráðamenn Sjálfstæðisflokks-
ins ættu að gera sér ljóst
án tafar að Islendingar munu
aldrei þola neina samninga
við Breta um fráhvarf frá
12 mílna landhelginni. Sjálfra
sín vegna ættu þeir umsvifa-
laust að hafna þessum hug-
myndum sínum — og ekki
síður vegna þjóðar sinnar,
telji þeir heill hennar og
framtíð nokkru skipta.
Framsókn einangruð
Ei-ja Framsóknarmenn engin
: í ok í kjördsemamálinu
netva tilfinningavaðalinn um
,-orið sé að ráðast á strjál-
,ý slagorðin að verið sé að
er.;a kjördæmin niður og
, að menningu og frelsi
bjúðarinnar? Þannig hefur
, ne/rgur spurt frá þvi útvarps-
i.> .æðumar fóru fram á dög-
■,ii>m, en það er í rauninni
.;y>ki:a tækifærið sem lands-
.T.er.u hafa fengið til að hlýða
málflutning forystumanna
-lokkanna um þetta mikilvæga
.uá;, bera saman rök þeirra,
kytma sér máhð frá öllum
/ui’i.m. Framsókn sendi ttf
bessarar umræðu tvo mestu
-ná afvlgjumenn sína, en meira
?,5 seg.ia flokksmenn þeirra
ir.V; fyrir vonbrigðum. Þeir
:e«5gu að heyra vel samdar og
r't.Lr.ar ræður, eins og ræðu-
.T.ant’a .var von og vísa. En
pf-t-n eru óvenju sammála um
bað, ’íka Framsóknarmenn, -að
frao-bærtfeg rök fyrir málstað
Fram.sóknarflokksins í kjör-
'iærriamálinu hafi skort í þess-
um. ræðum. Og víst er for-
úsUsmönnum Framsóknar
nokktir vorkunn þótt þeir séu
ekki fundvísir á slík rök.
■Jks.l mun einnig hafa komið
"■* Framsóknarmönnum mjög
óvart að í þessum umræðum
iikynnti Framsókn algert und-
stihald frá þeirri stefnu í kjör-
iaamamálinu sem flokksþing
Frámsóknarflokksins hafði
mótað. Flokksþing Framsókn-
armanna var sem sagt svo
langt frá því að vera til
viðtals um lausn á kjör-
dæmamálinu í réttiætisátt, að
það lýsti yfir sem stefnu
flokksins afturhaldsstefnu sem
hefði hlotið að stórauka rang-
lætið, gera skipun Alþingis enn
fjær því að vera sæmileg
mynd af vilja kjósendanna.
Jafnframt hófust skrif í Tím-
anum þar sem af ótrúlegri ó-
svífni var haldið fram að slík
afturhaldsskipan væri alþýð-
unni og verkalýðsflokkum fyr-
ir beztu, vinstri kjósendur áttu
að fá að sameinast um Fram-
sóknarflokkinn og halda áfram
að kjósa hann til eilífðarnóns.
Afstaða flokksþings Framsókn-
ar sýndi alþýðu landsins að af
Framsóknarflokknum var
einskis að vænta í kjördæma-
málinu nema steinrunnins aft-
urhalds. Meira að segja innan
Framsóknarflokksins þótti
mörgum of langt gengið, en þó
munu þeir hafa talið víst að
haldið yrði við samþykkt
flokksþingsins. Það sýnir þó
bezt ráðleysi foringjanna, áð
nú þegar þeir sjá ekki annað
vænna en að kasta frá sér
samþykkt flokksþingsins, og
boða enn nýja stefnu Fram-
sóknar. En lítið mun það stoða.
Tækifæri Framsóknarflokksins
til að móta kjördæmabreyting-
una er liðið, og kemur ekki
aftur.
Elías Mar rithöíundur:
Hvað vantar okkur Islendinga?
Ég skal svara því strax:
Okkur vantar stolt. Heilbrigt
stolt, samfara hlutlægu sjálfs-
mati. Eiginleiki af því tagi
á ekkert skylt við mont, það
skyldi enginn halda. En um
mont okkar er það að segja,
að af því höfum við meira
en nóg; við erum einhver
montnasta þjóð i heimi. Við
erum sí og æ að monta okk-
ur — það getur stundum
minnt á ungling sem ekki er
meira en svo viss um eigin
hæfileika, en skírskotar þeim
mun meira til þess sem pabbi
hans eða afi gerðu á sinni
tíð.
Við segjum: Forfeður okk-
ar skrifuðu Islendingasögur,
Noregskonungasögur og hvur
veit livað. Forfeður okkar
þraukuðu um aldabil undir
ánauð í lítt byggilegu landi,
án þess að freistast til að
skera sig á háls. Og síðast
en ekki sízt: Forfeður okkar
voru svo miklir frelsisvinir að
þeir flýðu önnur lör.d og sett-
ust að á þessari afskekktu
ey, svo þeir gætu stofnsett
nýtt og háþróað þjóðfélag
með lýðræðislegri löggjafar-
samkundu. Og fleira tínum^
við til.
En við erum líka ærið
drýldnir af sjálfum okkur, nú-
tima-Islendingar: Við erum
enn einhver gestrisnasta,
sögufróðasta, bóklæsasta, lýð-
ræðissinnaðasta, þrifnasta,
heilsuhraustasta, en þó
kannske umfram allt gáfað-
asta þjóð undir sólunni. Að
okkar eigin mati. Og við höf-
um aldrei verið heimsfrægari
en einmitt nú.
Þetta segjum við hver við
annan og framan í allan heim-
inn, og ef þetta er ekki grobb,
þá veit ég ekki hvað grobb er.
Því að jafnvel þótt þetta væri
satt, ættum við helzt að láta
aðra um að hafa orð á því.
Sem sagt: Okkur vantar
ekki montið.
En hvað um sjálfsvirðing-
una, þetta sem ég vil kalla
heilbrigt stolt? I hverju kem-
ur það £ram ?
Kannske finnst sumum það
sé nægjanlegt lítilli þjóð til
að halda virðingu sinni í aug-
um heimsins, að hún eigi
sendimenn og opinbera full-
trúa á sérhverju alþjóðaþingi
og í velflestum fínni kokkteil-
veizlum heimsborganna, eða
fái öðru hverju birtar myndir
af þeim fulltrúum í erlendum
vikublöðum. En sannleikurinn
er þó sá, að það að púkka
upp á slíka ágætismenn —
það er ekki að sanna heiminum
að við séum sjálfstæðis verð-
ir. Það eitt er sönnun mann-
dóms, sjálfstæðs hugsunar-
háttar og sannrar menningar,
að við kunnum að segja nei
frammi fyrir öllum heimi,
framan í sérhverju alþjóða-
þingi eða í hversu fínni kokk-
teilveizlu sem er — þegar það
á við og okkur finnst það ís-
lardi í hag. Slíkt ber vitni
um það reista höfuð, einstak-
lings og þjóðar, sem sérhver
siðmenntaður maður hlýtur
að bera virðingu fyrir — já,
allur heimurinn.
En það er einmitt þetta,
sem okkur vantar.
Ef við hefðum borið gæfu
til að eiga þá fulltrúa á ör-
lagastundum undanfarinna
áratuga, sem hefðu hugsað
eins og ábyrgir menn, fastir
Elías Mar
fyrir og óhræddir við sér-
hverja ógnun — þá væri hér
enginn her í landi; þá værum
við ekki taglhnýtingar neins
hernaðarbandalags, þá værum
við síður en flestar nálægar
þjóðir í hættu kjarnorkuárás-
ar, ef til striðs kæmi. Og þá
nytum við virðingar alls
heims.
En við bárum ekki gæfu til
þess arna. Við létum fallast
fyrir blekkingum í formi gylli-
boða og ógnana. Við leyfðúm
velflestum framámönnum okk-
ar óhindrað að ráðstafa rétti
lands og þjóðar. Og enn lát-
um við það viðgangast að villt
sé um fyrir okkur; látum
ginna okkur, hræða okkur og
jafnvel gera grin að okkur
á alþjóðavettvangi. Einn af
,bandamönnum‘ okkar, heims-
veldi komið á grafarbarminn,
durndar sér við að smána okk-
ur — og stærir sig af.
Hvers vegna? Hvers vegna;
allt þetta?
Okkur vantar að kunna að
bera höfuðið hátt. Okkur
vantar samtakamáttinn, sem
ekki hvað sízt er nauðsynleg-
ur smáþjóðum. Okkur vantar
löngun til þess að standa á
eigin fótum, en leggjumst
jafnvel svo lágt að gerast
sníkjudýr.
Okkur vantar lieilbrigt þjóðj
arstolt.
Skáldaþáttnr
Ritstjóri: Sveinbjörn Beinteinsson.
Varla er grundað vilji og þrá
vitsins göllum mæti;
lífsins stundarstigum á
stend því höllum fæti.
Þessi vísa eftir Guðmund
Ingiberg var ekki alveg rétt
í síðasta þætti og leiðréttist
hér með. — Orðið stundar-
stig er myndað eins og stund-
argaman, stundarbið o. fl.
Fornsögurnar okkar hafa
orðið flestum íslenzkum skáld-
um yrkisefni, enda voru þess-
ar sögur helzta undirstaða
þeirrar menningar sem við
köllum íslenzka. Það er vægt
að orði kveðið að við séum
í þann veginn að hætta að
vera menningarþjóð, hitt er
kennske nær sanni að við sé-
um að keppast við að útrýma
menningu okkar. Það hefur
gleymzt að kenna mönnum
hin fornu fræði, en í staðinn
var kennt að sögur okkar og
Ijóð væru frá gamla tíman-
um og ættu sér ekki líf í nú-
tíðinni. Að vísu áttu menn
að elska og virða þessa fornu
menningu; en menn virða ekki
mikils þá guði sem þeir ekki
trúa á. Málið er einfalt og
ljóst; við viljum tækni og
þægindi en sjálfstæði og
menning mega fara sína leið.
En um leið og við köstum
frá okkur þeirri menningu
sem hér hefur vaxið og þró-
azt um aldir, þá virðist ekki
lengur talin ástæða til að
halda í önnur réttindi og
menningarverðmæti. Ef við
fáum okkar rriat, hús, bíla,
föt eftir nýjustu tízku, sjón-
varp, ferðalög og annað gott,
hvað varðar okkur þá um
forn réttindi á Grænlandi eða
margseldan skika suður á
Reykjanesi? Ekki mikið.
En á liðnum öldum og allt
fram til þessa dagshafamenn
verið að velta fyrir sér vanda-
málum lífsins og skoðað þau
í ljósi sögunnar; það voru
tengslin við fortíðina sem
bönnuðu þjóðinni að selja
menningu sína fyrir glingur
og land sitt fyrir fé og fagur-
gala. Við eigum að velja leið-
ina, en þeir sem seinna koma
dæma um hversu til hafi tek-
izt. Menning er byggð upp
með þrot'ausri baráttu og
varin með harðri baráttu; að
eyða menningu er auðvelt og
þægindasamt.
Það er auðvelt fyrir tvær
eða þrjár kynslóðir að eyða
þeirri menningu sem hér hef-
ur myndazt og er hvergi til í
sömu mynd, en við eigum
enn tækifæri til að bjarga
henni. Við lifum í nútíð en
ekki fortíð, en sambandið við
fortíðina skapar menningu og
þroska. Aðrar þjóðir gætu
þýtt Njálu á sitt mái og
kennt fölki að meta hana sem
hstaverk, en það tæki aldir
að skapa henni slíkt áhrifa-
vald og menningargildi sem
liún hafði með íslendingum.
Allir óvitlausir Islendingar
kunnu skil á söguhetjum
Njálu og.höfðu hugmynd um
siðfræði sögúnnar og boðskap.
Það er örðugt að gera eér
greih fyrir þýðingu slíkra
bóka í lífsbaráttu fátækrar
Framhald á 9. síðu.