Þjóðviljinn - 19.04.1959, Blaðsíða 10

101 — ÞJÓÐVTLJINN
Sunnudagur 19. apríl 1959
Spánn IL
Framhald af 7. síðu
vígstöðvum. En í sama mund
gerðist alþýðan æ róttækari.
Verkalýðssamband sósíalista
hafði vaxið mjög á þessum ár-
'um: 300.000 taldi það árið 1931,
en árið 1934 átti það á að skipa
1.250.000. Sveitaverkamenn
voru nú fjölmennasta deild
verkalýðssambandsins fal-
andi tákn um mikilvægi jarð-
r.æðismálsins í hinu spánska
þjóðfélagi. Sósíalistaflokkur
Spánar færðist einnig æ meir
til vinstri undir forustu Largo
Caballeros. Flokkurinn stofn-
aði byltingarnefndin víðs vegar
um landið og aflaði sér vopna
til þess að vera við öllu búinn,
ef afturhaldið mundi leggja ti 1
atlögu við lýðveldið. Allt benti
til að svo mundi verða, þegar
þrír menn úr Bandalagi hægri
manna vor.u teknir. í ríkis-
stjórnina í október 1934. Sósí-
alistar og borgaralegir vinstri
menn óttuðust að með slíku
áframhaldi myndi lýðveldið
smám saman rotna innan
frá, og bjuggust til varnar. í
Madrid höfðu sósíalistar við-
búnað til að hefja uppreisn
gegn stjórninni og ná á sitt
vald hermannaskálum borgar-
innar, en uppreisnin mistókst
með öilu. En í Astúríu á Norð-
ur-Spáni, mestu námahéruðum
landsins, hervæddist verkalýð-
urinn og tók völdin í sínar
hendur í öllu héraðinu að heita
mátti. í Astúriu höfðu sðsíal-
istar, anarkistar og kommún-
istar myndað með sér sam-
fylkingu — Union de Hernian-
os Proletarios — Samband ör-
eigabræðra. Verkamenn tóku
borgina Ovideo herskildi og
fengu ógrynni vopna í her-
gagnabúrum borgarinnar. Þeir
höfðu búizt við því, að verka-
menn um allan Spán mundu
fara að dæmi þeirra. En þeim
varð ekki að von sinni. Ríkis-
stjórnin sendi márískar her-
sveitir og flugvélar til Ast-
úríu til að bæla niður upp-
reisnina og eftir tólf daga or-
Dalai Lama
Framhald af 1. síðu.
heimamálefni sín. í samnVgun-
um sem gerðir vom við Kina
1951 hefðu Kínverjar heitir Tíb-
etbúum sjálfstjórn í heimamál-
efnum sínum. KTiVerjar hefðu
þó haft töglin og hagldirnar um
öll málefni Tíbet, sagði trúar-
höfðjnginn. Árið 1955 hefðu
byrjað óeirðir í einu héraði
landsins og hefðu Kinverjar
drepið marga munka í þeirri
viðureign og sent aðra í vega-
vinnu tjl Kína. Einnig hafi
kl'austur orðið iyrir h(njaski.
Þessar óeirðir hefðu náð há-
marki 1956 og verið undanfari
uppreisnarinnar í Lhasa í marz-
mánuðj s.l.
ustur gáfust verkamenn upp
eftir hetjulega vörn, en höfðu
áður falið vopn sín og komið
þeim undan. Márar og hin
spánska útlendirigahersveit
fóru æðandi um námuhéruð
Astúríu og gáfu mönnum
nokkurn forsmekk af því, sem
vænta mátti af yfirstétt Spán-
ar er hún legði til úrslitaat-
lögu við spánska lýðveldið.
Þótt verkamenn Astúríu
hefðu verið sigraðir þá var
kjarkur þeirra óbugaður. í
uppreisninni höfðu þeir kennt
afls síns. En þeir höfðu verið
einangraðir, spánska þjóðin
ekki sinnt kalli þeirra. Þó var
þeirra í rauninni sigurinn. Því
sú samfylking, er hinir tvístr-
uðu flokkar í Astúríu, höfðu
myndað með sér, varð allri
spánsku þjóðinni til fyrir-
myndar rúmu ári síðar er hún
reis upp til baráttu fyrir til-
veru lýðveldisins.
Spánska lýðveldisstjórnin
hélt áfram sinni pólitísku
feigðarför. Bandalag hægri
manna fékk um vorið 1935 tvo
menn til viðbótar í ríkisstjórn-
ina, og var annar þeirra leið-
toginn sjálfur, Gil Robles.
Margir bjuggust nú við gagn-
byltingu af hálfu afturhalds-
flokkanna, en andspyrna
vinstri aflanna var svo máttug,
að þeir treystu sér ekki til
stórræðanna fyrst í stað. í des-
embermánuði krafðist Gil
Robles forsætisráðherraemb-
ættisjns, en Zamora forseti
neitaði að verða við kröfunni,
leysti upp þingið og efndi til
nýrra kosninga.
3)
Á þeim árum er spánska lýð-
veldið barðist sjálfu sér sund-
urþykkt við vaxandi samheldni
afturhaldsins, festi samfylking-
arhugmyndin rætur í spánskri
alþýðuhreyfingu. Saga hvers
líðandi dags á öndverðum
fjórða áratugi aldarinnar stað-
festi þann einfalda þólitíska
sannleika, að sundruð alþýða
fékk ekki reist rönd við hol-
skeflu afturhaldsins, fasisman-
um og nazismanum. Síðasta
dæmið var valdataka Ilitlers í
janúar 1933. Rúmu árj síðar
virtist franska lýðveldið ætla
að verða ofurliði borið fyrir
sókn Eldkrossins, hinna
frönsku fasistasamtaka. Fyrir
sameiginlegt átak franskra
kommúnista, sósíaldemókrata
og róttækra tókst að afstýra
þejrra hættu. í beim kosíiing-
um sem fóru í hönd á Spáni r
febrúar 1936, gafst vinstri
flokkunum færi á'að sjgra fas-
ismahættuna á hösluðum velli
/
pólitískrar baráttu. Þeir báru
gæfu til að nota þetta sögulega
tækifæri. f janúar 1936 sömdu
hinjr sundurleitu vinstri flokk-
ar Spánar um stofnun Alþýðu-
fylkingar. Aðilar þessara sam-
taka voru: Vinstri lýðveldis-
flokkurinn undir stjórn Azana,
Lýðveldisbandalagið undir
stjórn Martjnez Barrio, Komm-
únistaflokkurinn, Sósíalista-
flokkurinn, Vinstri flokkur
Kataloniu, Sósíalista- og Kom-
múnistaflokkar Kataloníu og
Almenna verkalýðssambandið,
Anarkistár voru enn sem fyrr
sjálfum sér trúir og vildu
hvorki fylkja liði með öðrum
né taka þátt í kosningum. En
leiðtogar anarkista höfðu ekki
lengur slík áhrif á fylgismenn
sína og fyrr. Það kom í ljós,
að óbreyttir anarkistar höfðu
gengið þúsundum saman til
kjörstaðar og kosið Alþýðu-
fylkinguna. Úrslit kosninganna
urðu mikill sigur vinstri flokk-
anna og hjnnar pólitísku hug-
myndar, sem fólgin var í Al-
þýðufylkingunni. Samtök
vinstri manna fengu 266 þing-
sæti, hægri flokkamir 142 og
Miðflokkurinn 66.
Áhrifanna af þessum sigri
mátti kenna um allan heim.
Þegar mörgum virtist sem fas-
isminn væri að hvolfast yfir
heiminn eins og myrk nótt, lík-
astur óyfirstíganlegu náttúru-
afli. Þá reis spánsk alþýða
upp í fullkomnu æðruleysi og
bjartsýni og sýndi hverjum
heilskygnum manni, að fasism-
inn var því aðeins pólitískt
náttúrulögmál okkar tíma, að
viðnámið væri máttlaust vegna
sundrungar og tvídrægni. Á
þeirri stundu hafði Spánn skip-
að sér í fylkingarbrjóst er bar-
izt var um lýðræði og mann-
frelsi í Evrópu.
MÁL 0 G MENNING:
Nýtt tímarit — Ný félagsbók
BERFÆTLINGAR
eítir ZAHARIA STANCU.
Síðara bindi.
Zaharia Stancu er rúmenskur rithöfundur. Skáldsaga sú er hér
birtist sem félagsbók Máls og menningar er höfuðverk hans.
Hann hefur einnig ritað fleiri skáldsögur og gefið út eftir
sig ljóðabók,
í sögu þessari styðst ihann við sína eigin ævisögu fram til
þess er hann, unglingur að aldri, straúk til höfuðborgarinnar,
örsnauður og fatlaður, frá hörmulegu lífi í sveitaþorpinu, fæð-
ingarstað sínum, til að afla sér menntunar. Með gáfum og dugn-
aði tókst honum loks, þrátt fyrir rnikla fátækt og erfiða vinnu,
að ná háskólaprófi og er nú einn þekktasti rithöfundur Rúmena.
Bók þessi er rituð af ihispursleysi, þekkingu og sannleiksást
og iýsir ekki aðeins örlögum einstaklings heldur er um leið
þjóðarsaga. Henni verður helzt jafnað til sjálfsævisögu Gorkís.
Sagan er full af fróðleik um það tímabii sem hún gerist á,
spennandi og atburðarik. En sérstaklega er fólki því sem við
sögu kemur lýst af mikilli snilld. Lesandinn kynnist því ekki
aðeins iheldur gleymir því ekki aftur.
Skáldsaga þessi hefur þegar verið þýdd á yfir tuttugu tungu-
mál og hvarvetna fengið ágæta dóma.
Tímarit MÁLS 0G MENNINGAR
Þorsteinn Valdimarsson: Til Þórber.gs Þórðarsonar sjötugs.
Kristinn E. Andrésson: Ræða tii heiðurs Þórbergi Þórðarsyni.
Nazim Hilanet: Um lífið.
Thor Vilhjálmsson: Þátturinn af unga mannimun.
Jóhann Hjálmarsson: Hetjuljóð.
Brynjólfur Bjarnason: „Stökkið mikla“ í Kína.
Hermann Pálsson; Þættir um mannanöfn og nafngiftir.
Halldór Kiljan Ljaxness: Breytiþróun skáldsögunnar eða dauði.
M. I. Stéblin-Kamenskíj: Þáttur dróttkvæða í
heimshókmenntunum.
Juan Ramón Jiménez: Tvö kvæði.
Sigurður Jónsson frá Brún: Ljóðhönd o,g stemniur.
Umsagnir um bækur.
Bókin og tíinaritið liafa verið send uinboðsmönmim um land '
allt. Félagsmenn í ReykjavSi vitjl livomtveggja í BÓKABUÐ
MÁLS OG MENNINGAR, Skólavörðustíg 21.
Styðjið æskulýðssamband þjóðkirkjunnar
Merki seld í Reykjavík, Kópavogi og Hafnlarfirði í dag. Sölu-
börn. Kynnið ykkur afgreiðslustaði merkjanna í dagblöðunum.
NEFNDIN.